"Toydyng bolghanynan boladysy qyzyq" demekshi, "EKSPO, EKSPO" dep jýrgenimizde EKSPO da ótti. IYә, ol qalay ótti? Halyqaralyq manyzy erekshe kórmeni ótkizu barysynda Astana әkimshiligi qanday dayyndyq qamyn jasady? Ne istedi? Ne istelindi? Biz, mine, osy saualdargha jauap izdeymiz.

Astana әkimdigi EKSPO kórmesin ótkizu barysynda barlyghy 647 mәdeny shara úiymdastyrudy josparlaghan bolatyn. Jospardyng uaqytyly oryndaluy men kórmening joghary dәrejede ótuine әkimshilik janynan qúrylghan EKSPO-gha dayyndyq shtabynyng sinirgen enbegi zor. Barlyq is-sharalar bekitilgen merzimde úiymdastyrylyp, qala túrghyndary men qonaqtarynyng nazaryna úsynylghan. EKSPO-gha dayyndyq shtabynyng júmysy negizgi bes baghyt boyynsha jýrgizildi. Olar: qúrylys nysandaryn uaqytynda ayaqtap, paydalanugha beru, kólik jәne injenerlik infraqúrylym, shetelden kelgen qonaqtardy qarsy alu, qalany merekelik bezendiru, mәdeny jәne sporttyq sharalardy úiymdastyru; qoghamdyq kólikting qozghalys baghytynyng syzbasyn dayarlau; qajetti azyq-týlikpen qamtamasyz etu; elge kelgen turisterding qauipsizdigin qamtamasyz etu.

Kórme óz júmysyn bastaghaly beri Astanagha 2,1 million adam kelgen. Onyng 1,4 milliony – shetelden kelgen turister. Temir jol beketterining qyzmetine súranys – 60 payyzgha, әuejay qyzmetine –  70 payyzgha, turistik operatorlardyng júmysyna súranys 78 payyzgha artty. Qala qonaqtary ýshin aqparat beretin alty dýngirshek iske qosylyp, ýsh tilde qyzmet kórsetip jatty. Sonday-aq, turister ýshin Welcometoastana internet-portaly ashyldy. Ýsh aidyng ishinde onyng túraqty qoldanushylarynyng sany 20 myndy qúrasa, barlyghy 95 myng adam kirip kórgen eken.

Astana qalasyndaghy tótenshe jaghdaylardyng aldyn alu ýshin qala әkimshiligining janynan situasiyalyq ortalyq ashylghan edi. Onyng kómegimen kóshelerge beynebaqylau kameralaryn ornatu arqyly qylmys dengeyin tómendetuge jol ashyldy deydi atalmysh ortalyq qyzmetkerleri.

Osynsha auqymdy shara ayasynda azyq-týlikpen qamtamyz etu mәselesining de tuyndauy yqtimal edi. Aldyn ala boljam boyynsha, kórmege keletin qonaqtardyng esebinen azyq-týlikke degen súranys 20-30 payyzgha artyp, qalagha kýn sayyn 1500 tonna azyq-týlik әkeline bastady. Janadan bazarlar jelisi qúryldy. Bagha túraqtylyghyn baqylauda ústau ýshin “Kenmart”, “Astyqjan” sauda ýilerine 300 million tenge kóleminde qaryz berildi. Sóitip, atalghan sauda ýileri 49 azyq-týlikke óz baghalaryn qoyghan. Ol jyl sonyna deyin saqtalady. Búl sharalar azyq-týlikke degen súranystyng 30 payyzdan 80 payyzgha ósuine qaramastan, baghany túraqty ústap túrugha mýmkindik berdi.

Astana qalasy әkmidigining mәlimetterine sýiensek, EKSPO kórmesin ótkizuge baylanysty úzyndyghy 23,4 shaqyrym 11 kóshe salynyp, 17,6 shaqyrym jolgha jóndeu júmystary jýrgizildi. Kórme aimaghyn jylumen jәne elektr jýiesimen qamtamasyz etu ýshin 50,2 shaqyrymdyq jylu jýieleri, 25 585 shaqyrym elektr jelisi, ýsh elektrmen qamtamasyz etu jýiesi, “Jana jol” qosalqy elektr stansiyasy salyndy. Odan bólek, qala qonaqtarynyng sany artuyna baylanysty janadan jeti Shuttle Bus avtobusy qosyldy. Ol EKSPO kórmesi men qala syrtyndaghy auyldardyng arasynda qatynap, jolaushylardy tasymaldap jýrdi. Qalanyng 142 qoghamdyq kóligi kýn sayyn 55 myng jolaushyny tasymaldaghan. Qala túrghyndary osy qoghamdyq kólikter men olardyng qozghalys baghytyn kórme ayaqtalghan song da, qala túrghyndary ýshin qyzmet kórsetuin jalghastyra beruin súrap, dispetcherlik ortalyqqa ótinishterin bildirgen son, ol mәsele de sheshildi.

Keptelisti azaytu ýshin  negizgi 12 kóshede jalpy úzyndyghy 37,55 shaqyrym bolatyn avtobus jolaqtary salyndy.

Kórme qarsanynda shaghyn kәsipkerlikting kýrt ósip, salyq kólemining de artqany bayqaldy. Búl túrghyda qala әkimdigi mynaday derekter úsynady:

«2017 jyldyng mausym jәne shilde ailarynda meyramhana, qonaq ýi, qoghamdyq tamaqtanu ortalyqtarynan týsken salyq kólemi 462 million tengege jetti. Búl byltyrghy jylmen salystyrghanda 105 million tengege, yaghny 1,2 esege artyq. Sonymen birge biznesting damu kórsetkishteri de artty. Jyl basynan beri 143 084 kәsipkerlik subektileri tirkeldi. Ol ótken jylghy nәtiyjeden 10,4 payyzgha kóp. Shaghyn jәne orta kәsipkerlikterding sany 96 242-ge jetti».

Myndaghan meymandargha kórsetiletin medisinalyq kómekting de sapasynyng joghary boluy – basty mәselening biri boldy. Búl rette medisinalyq qyzmet kórsetetin jedel shtab qúryldy. Kórme aimaghynda jeti medisinalyq bólim men medisinalyq ortalyq júmys istedi. Qala boyynsha jeti qalalyq medisinalyq mekeme men jeti respublikalyq klinika qyzmet kórsetti. Jedel jәrdem qyzmetining jana Ortalyq stansiyasy ashyldy.

Auqymdy sharanyng sәtti ótui – úiymdastyrudaghy úsaq-týiek detalidardan  bastalatyny belgili. Sonyng ishinde eriktiler enbegi, júmysy airyqsha. Últtyq kompaniyanyng eriktilerinen bólek, qaladan 510 erikti jinaldy. Olar kýn sayyn әuejaydan, beketterden turisterdi kýtip alu men týrli is-sharalardy úiymdastyru syndy júmystargha belsene aralasty. Kórme ayaqtalghan son, eriktilerding belsendileri arnayy qala әkimshiligi tarapynan marapattaldy.

Zarina Ádilbek

Abai.kz