Songhy kezderi orys zymyrandarynyng nemese olardyng qaldyqtarynyng qazaq jerine topyrlap qúlauy kәdimgi bir ýirenshikti dýniyege ainalyp ketken siyaqty. Qazaq qoghamy da, biyligi de әbden ýirenip, kóndigip qaldy. Ári ketse eki-ýsh qazaq basylymy shulap, jergilikti belsendiler qyruar ekologiyalyq ne materialdyq shyghyn keldi dep bir tulap qalady. Reseying bolsa, «myna Churkestanda bizge eshtene de istey almaysyndar» dep múrnyn shýiirip jýre beredi.

Eki aida bir ret Saryarqanyng keng tósine kelip qonatyn gharyshkerler últtyng «maqtanyshyna» ainalghanyna qay zaman. Al sol gharyshkerler mingen zymyrandardyng Bayqonyrdan úshyryluy, olardyng birinshi jәne ekinshi satylarynyng Qazaqstangha qúlap jatuy eshkimdi alandata bermeydi. Árbir úshyrylymnan keyin elimizdegi aua-rayynyng búzyluy, jer men auagha taraghan uly himiyalyq qospalardyng týsui, radiasiyalyq, ekologiyalyq zardaptyng mólsheri degenderdi keshendi týrde zerttep jatqan arnayy respublikalyq mekeme de joq bolar. Ol shyghyndardy óteuge mindetti, mýddeli memleketting joq ekenin aitpay-aq qoyalyq.

Songhy kezderi orys zymyrandarynyng nemese olardyng qaldyqtarynyng qazaq jerine topyrlap qúlauy kәdimgi bir ýirenshikti dýniyege ainalyp ketken siyaqty. Qazaq qoghamy da, biyligi de әbden ýirenip, kóndigip qaldy. Ári ketse eki-ýsh qazaq basylymy shulap, jergilikti belsendiler qyruar ekologiyalyq ne materialdyq shyghyn keldi dep bir tulap qalady. Reseying bolsa, «myna Churkestanda bizge eshtene de istey almaysyndar» dep múrnyn shýiirip jýre beredi.

Eki aida bir ret Saryarqanyng keng tósine kelip qonatyn gharyshkerler últtyng «maqtanyshyna» ainalghanyna qay zaman. Al sol gharyshkerler mingen zymyrandardyng Bayqonyrdan úshyryluy, olardyng birinshi jәne ekinshi satylarynyng Qazaqstangha qúlap jatuy eshkimdi alandata bermeydi. Árbir úshyrylymnan keyin elimizdegi aua-rayynyng búzyluy, jer men auagha taraghan uly himiyalyq qospalardyng týsui, radiasiyalyq, ekologiyalyq zardaptyng mólsheri degenderdi keshendi týrde zerttep jatqan arnayy respublikalyq mekeme de joq bolar. Ol shyghyndardy óteuge mindetti, mýddeli memleketting joq ekenin aitpay-aq qoyalyq.

Elimizding batysyndaghy Kapustin Yar, ortalyghyndaghy Saryshaghan poligondarynyng әngimesi bir tóbe. Mysaly, keshe ghana Resey armiyasy qúrlyqaralyq RS-12M "Topoli" ballistikalyq zymyranynyng synaqtaryn ótkizdi. Týngi 01.11-de Kapustin Yardan úshqan zymyran aragha birneshe minut salyp Saryshaghandaghy poligongha týsip jaryldy. Orys әskeriyleri «synaq tamasha ótti» dep Amerikamen ústasyp jatqan basshylaryn quantty. «Tamasha ótpegenderi» Atyrau, Manghystau, Batys Qazaqstan oblystarynyng eldi-mekenderining ýstine qúlap jatyr. «Tamashasynan» «tamasha emesi» әldeqayda basymyraq. Áyteuir, tikeley adam shyghyny bolmaghanyna shýkir deymiz. Ázirge...

Kremli әlsin-әlsin qazaq ýkimetin «Bayqonyrdan ketip, bólek gharysh ailaghyn ashamyz» dep qorqytyp jatady. Ol әngimelerine jiyrma jylday boldy. Keter emes. Ketkisi de joq. Reseyding Strategiyalyq maqsattaghy zymyran әskerlerining basshylyghy «Dlya ispytaniya elementov boevogo osnasheniya ballisticheskih raket poligon «Kapustin Yar» yavlyaetsya unikalinym. Toliko ego ispytatelinye trassy y poligonnyy izmeriytelinyy kompleks pozvolyayt ispytyvati perspektivnoe boevoe osnashenie vo vsyom diapazone ego dostavky k selyam» degen pikirde. «Ispytatelinyy trassasy» - bizding Qazaqstan. Bizdiki me, osy?

Resey, politruk Klochkov aitpaqshy, kókirek keru ýshin «keng eken», alayda, zymyrandardyng synaqtaryn ótkizu ýshin tar meken. Barlyghyna eti ýirenip, kóndigip qalghan qazaq aboriygenderi túrghanda óz jerimiz ben ormandarymyzdy lastap qaytemiz dep otyrghan bolar reseylik generaldar. Keybireui, tipti, júmyssyz jýrgen qazaqtardy qaryq qylyp jatyrmyz deytin bolar. Bizding arqamyzda uly bolsa da temir-tersek jinap, nan tauyp jýr dep shirenetin de shyghar.

Taghy bir ýlken sayasy mәsele bar. Óz jerin ózge elding «synaq trassasyna» ainaldyrghan memleketti tәuelsiz deuge bola ma? Saryshaghannan úshqan zymyran Astana men Almatygha eki-ýsh minutta jetetinin eskersek, bizding qalalarymyz ben kentterimiz tiyisti dәrejede әskery túrghydan qorghalyp otyr deuge kele me? Songhy elu jylda Qazaq jerinde jýzdegen atom bombasyn, myndaghan zymyrandardy jarghan reseylik әskeriyler, erteng birdene bola qalsa, kez-kelgen qalany kózdemey atatyn bolar, sirә. Milliondaghan gektar jerlerding ulanyp, qoldanystan shyghyp jatqany qalay? Ol jerlerge dәstýrli mal sharuashylyghyn damytatyn oralmandardy nege әkelmeske? Nege shybynday qyrylyp jatqan kiyikter men basqa da jan-januarlardy saqtaytyn tabighy qoryqtar ashpasqa? Aynalyp kelgende, Reseyding bizding jerimizdegi alty poligongha tólep jatqan tiyndary olardan kelip jatqan materialdyq, ekologiyalyq, radiasiyalyq, ruhany shyghyndardy mýldem ótey almaydy. Týbi orys әskeri Qazaqstannan ketken kýnning ózinde de artynan ol jerlerdi rekulitivasiyalau ýshin milliardtaghan qarjy salatynymyz haq. Semey poligonyndaghy yadrolyq qaldyqtardyng tabighy týrde joyyluy ýshin on myng jyl kerek ekeni belgili. Poligondar jabylmay - qazaq eli azat bola almaydy.

Abay bolayyq, aghayyn!

«Abay-aqparat»