Júma, 26 Sәuir 2024
«Soqyr» Femida 7697 2 pikir 16 Qantar, 2018 saghat 10:42

«Men jauap beremin» jobasy hәm jauapkershilik jayly

 

I

Qoghamdy әrtýrli dengeyde oilaytyn adamdardyng birige ómir sýru ortasy dep týsinetin bolsaq, sol qogham mýshelerining barlyghyna ortaq qúndylyqtardy nasihattau arqyly olardyng basym bóligining kózqarasyn belgili baghytqa ózgertu mýmkindigining bar ekendigin moyyndaumyz qajet. Osy túrghydan alyp qaraghanda belgili bir qoghamda naqty mәselege qatysty jalpygha ortaq ústanymdardyng boluyna eng aldymen memlekettin, ondaghy biylik pen aqsýiekter men baylardyn, ziyaly qauymnyng tiygizer  әserining mol bolatyny da aiqyn. Qogham mýshelerining oi-pikirleri men kózqarastaryn belgili bir mәselege baylanysty qalyptastyru nemese ózgertu ýshin soghan qatysty jogharyda atalghan toptardyng naqty bir pozisiyany ústanuy nemese sәikes әreket jasauy ýlken mәnge iye. Sol mәsele turasynda atalmysh subektiler qabyldanghan sheshim nemese aitylghan oi, jasalghan әreket qoghamnyng ózge mýsheleri ýshin baghyttaushy sipatqa ainala alady. Al, búl óz kezeginde qoghamdyq pikir qalyptastyryp, qoghamnyng jekelegen mýshelerining naqty bir әreketterdi jýzege asyruyna, ózderining ómirlik ústanymdaryn naqtylauyna әser etedi. Sondyqtan da bolar, kópshilik jaghdayda memlekettik biylik, aqsýiekter men baylardyn, ziyaly qauymnyng qogham aldyndaghy jauapkershiligi ýlken bolady.

Osy tústa jauapkershilik sózine de toqtala ketu oryndy bolar, jauapkershilik sózi  qazaq tilining týsindirme sózdiginde «bir iske jauaptylyq, mindettilik» (T.Janúzaqov. Qazaq tilining týsindirme sózdigi, Almaty: Dayk-Press, 2008. – 281 bet) dep berilgen. Al, S.I.Ojegovtyng jasaghan orys tilining týsindirme sózdiginde jauapkershilik sózine «óz is-әreketi men jasaghan qadamdary ýshin bireuge esep beru mindeti, qajettiligi. Jauapkershilik sezimi. Birdeme ýshin jauapty bolu» (S.I.Ojegov, N.I.Shvedova. Tolkovyy slovari russkogo yazyka. Moskva: Azbukovniyk, 1999. – 468 bet) degen týsindirme beriledi. Bir sózben aitqanda, jauapkershilik sózi óz jasaghan is-әrketi men aitqan sózi ýshin jauap beru, óz mindettemelerin jete týsinip ózine jәne ózgelerge esep beru degen maghynany bildiredi. Al, osy jauapkershilik sózining bizding qoghamda qanday jaghdayda týsiniletindigi, qabyldanatyndyghy jayly sóz qozghamastan búryn onyng memleket pen aqsýiekter men baylar, ziyaly qauym tarapynan qabyldanuyna zer salghan jón bolady.

Jalpy alghanda memlekettik biylikting jauapkershiligi, jasaghan is-әrketining qoghamgha tiyimdi boluy zandarmen bekitiledi. Zang búl mәselede memlekettik biylik pen qogham arasynda baylanystyrushy qúral ghana emes, olardyng ózara jauapkershiligin qamtamasyz etushi qúral rolin de atqarady. Yaghni, kez-kelgen memlekettin, onyng basyna kelgen biylikting jauapkershiligi zanmen naqtylanady. Eger olay bolmaghan jaghdayda biyleushi toptyng ishki úyat sezimi men adamgershiligine ghana ýmit artugha tura keledi. Bizding elimizdegi biylikting jauapkershiligi eng aldymen Ata Zanda bekitilgen, biraq, negizgi zang ýsh ret ózgertuler men tolyqtyrulargha úshyraghan song onda elding túnghysh preziydentining jauapkershiligi tolyghymen alynyp tastaldy. Sonymen qatar, memlekettin  jýrgizetin sayasaty men әrtýrli reformalaryna bastamashy bolyp, olardy jýrgizetin sayasy qyzmetkerlerding sol reformalar men bastamalardyng nәtiyjesine jauapty boluy әli de bolsa  memlekettik qyzmet turaly zanda kózdelmey otyr.

Jalpy alghanda, memlekettik apparat qogham mýsheleri arqyly tolyghyp otyratyndyghyn eskersek onda oryn alghan sybyalas jemqorlyqtyng dengeyining jogharylauy qogham arasynda sybaylas jemqorlyqqa qatysty jaghymdy pikir qalyptastyrdy. Búl óz kezeginde kez-kelgen adamnyng memlekettik qyzmetti tabys kózi retinde ghana qarastyryp, onda qyzmet etudi  eng aldymen óz jeke mýddendi qamtamasyz etu mýmkindigi retinde týsinuine alyp keldi. Yaghni, jeke adamnyng sanasynan memlekettik qyzmetke kiru arqyly qoghamgha, memleketke qyzmet etip, sol maqsatqa jetu ýshin baryn salu qajettigi óshirilip tastaldy. Endigi jerde biylikting barlyq tarmaqtarynda qyzmet etetin memlekettik qyzmetshiler ýshin jogharydan týsken núsqaudy oryndau memlekettik qyzmetting negizgi mәnine ainaldy. Nәtiyjesinde, memlekettik qyzmetshilerding arasyndaghy óz qyzmetine qatysty jauapkershiliksizdik jalpylama sipatqa endi.

Qoghamgha mysal bolyp, bekzattyqtan ýlgi kórseterlik aqsýiek, úzaq uaqyt boyy baylyqta ómir sýrgen otbasylardyng bolmauy jekeshelendiru arqyly kóp paydagha kenelgen janasha aqshaly toptyng últtyq qúndylyqtardy basshylyqqa almay shet eldik aqshalylardyng jýris-túrysyna elikteuine sebep boldy. Eldegi biznesting tek «birden tabys tabu» qaghidasyna negizdelip tek alyp-satarlyqtyng manynan alys ketpeui, otandyq óndiristing damymauy men memleketting ekonomikalyq sayasatynda dúrys strategiyasynyng bolmauy, bankterding nesie stavkalarynyng jogharylyghy nemese AQSh dollarymen nesie beruge úzaq uaqyt boyy shek qoyylmauy qarapayym halyq pen  baylardyng arasyn alshaqtata týsti.

Ziyaly qauymnyng qogham aldynda bedelining kóteriluine onyng jekelegen mýshelerining naqty qoghamdy mazalaghan súraqtargha batyl jauap berip, óz pikirin biylikten jasqanbay ashyq aita bilui, tipti, key mәselelerde qogham mýddesi jolynda biylikting qabyldaghan sheshimderine qarsy shyghyp, ony qayta ózgertuge múryndyq bola bilui tikeley әser ete alady. Ziyaly qauym retinde tek oqyghan-toqyghan, bilimdi adamdardy emes, halyq ýshin qanday mәselede de óz ústanymyn ózgertpeytin, biylik pen ózge de yqpaldy toptardyng is-әreketine әdil bagha bere biletin kóregen adamdardy tanityn bolsaq, songhy jyldary onday adamdardyng sanynyng óte az ekendigine kóz jetkizudemiz. Kópshilik tanymal shygharmashylyq adamdarynyng maqtau men madaqtau, dәripteu sipatyndaghy tuyndylary men is-әreketteri olardyng qogham aldyndaghy bedeline ýlken núqsan keltirip, ziyaly qauymgha qatysty teris pikirlerding qalyptasuyna әser etti.

Joghary atap ótkenimizdey, memleketting basshysynyng da, eldegi sayasy memlekettik qyzmetshilerding de óz is-әreketteri ýshin jauapkershilikke tartylu mәselesi zanmen aiqyndalmaghandyqtan, biznes ókilderine senimning bolmauynan, ziyaly qauymnyng qogham aldyndaghy bedelining joghaluynan jauapkershilik mәselesine qatysty qogham da ózdiginshe ústanymdaryn qalyptastyruda. Qogham san myndaghan jeke túlghalardan túratyndyqtan olardyng jauapkershilik turasynda kózqarastary birtindep bir arnagha toghysuda. Qazirgi qazaqstandyq qoghamdaghy jauapkershilikke qatysty ústanymdar meylinshe keri, shekteuli sipatqa endi. Yaghni, adamdar jauapkershilikten bas tartyp, ózderining mindetterinen bastaryn alyp qashyp, tek óz basyna ghana jauap berumen shektelip, tipti key kezderi óz jaqyndary, otbasy, tipti, ómiri ýshin jauapkershilikten bas tartuda.  Ómirden baz keshu, suisid boyynsha Qazaqstan dýnie jýzi elderi arasynda kóshbasshygha ainaldy, keybir mamandar suisidting qoghamdyq dertke ainaluyn adamdardyng tek jauapkershilikten qútylu ghana emes óz narazylyqtaryn syrtqa shyghara alu mýkindikterining joqtyghymen de baylanystyrady. Adamdardyng keyingi kezderi ózderine qol salu aktisining jariya sipatta boluyna barynsha kýsh saluy osyny anghartsa kerek (shatyrdan sekiru, ózin-ózi órteu jәne t.b.).

Elimizding basty lozungyna ainalghan «әrkim ózi ýshin ómir sýrsin» úrany endigi jerde adamdardyng eng aldymen óz qaraqan basynyng qamy ýshin kýresuine negiz boluda. Endigi jerde jeke adam qoghamdyq ortaq mýdde ýshin bas qatyrmaudy әdetke ainaldyrdy, nәtiyjesinde qoghamdyq iygilikter, ortaq mýdde ýshin jauapkershiliksizdik qalypty jaghdaygha ainaldy.

II

Songhy jyldary әleumettik jelilerdi qoldanushylardyng sanynyng artuyna baylanysty onda kópshilikke tiyimdi oilaryn ortagha salu arqyly tanylyp, belgili bir mólsherde qoghamdyq pikir qalyptastyra alatyn adamdar qalyptasty. Olar qoghamda oryn alyp jatqan jaghdaylargha, ózgeristerge, memlekettik biylikting qabyldaghan sheshimderine, últ bolashaghy men memleketting ertenine qatysty túshymdy oilaryn әleumettik jelilerde jariyalau arqyly adamdardyng basyn biriktirip, azamattyq qogham instituttaryn qalyptastyrugha әserin tiygize aluda. Qoghamdaghy jauapkershilikke qatysty  jana iydeyalardyng birin belgili kәsipker Marghúlan Seysenbaev 28 tamyz 2015 jyly  feysbuktaghy óz paraqshasyna jariyalaghan edi. Ol ózining jana bastamasy jayly kelesidey bayandaghan edi: «Otandyq óndirushilerdi qoldau sayasaty ayasynda, sonymen qatar DSÚ-gha kirumen baylanystaghy ekonomikalyq jaghdaydyng ushyghuyna oray «Men jauap beremin» eriktilik baghdarlamasy turaly habarlaymyn. Baghdarlamanyng maghynasy nede jatyr? Birinshiden, otandyq óndirushilerge arnalghan óte kóp әr týrli reytingiler, marapattaular men syiaqylar bar. Alayda kóptegen kezdeysoq kompaniyalardyng ólshemderi, qazylar alqasynyng kommersiyalyq mýddeleri týsiniksiz bolyp jatady. Ekinshiden, tútynushylar barlyq osy reytingilerge, syiaqylargha jәne taghy basqalargha senbeydi. Tipti «Halal» brendining ózi qatelik jiberedi. Múnyng mәni ózining bedeli men qara basynyng qamyn bәske qoymauynda jatyr. Búghan da birneshe sebepter bar. Ýshinshiden, Feysbuktegi jәne basqa da әleumettik jelilerdegi auditoriya ósimining sharalary boyynsha sarafandy/feysbukti radio maghynasy bel alyp keledi. Adamdar aqysyna әr týrli firmanyng tauarlaryn jarnamalay otyryp, osydan aqsha jasap otyr.Men basqasha jasau kerek dep sheshtim. Maghan tauar jarnamasy jәne úsynysy ýshin aqsha qajet emes, sapaly qazaqstandyq óndirushiler tauarlaryn qolday otyryp, tútynushylargha sapaly tauar tandau barysynda kómek jasaghym keledi. Kelesi ólshemderde ózimning pikirim boyynsha qazaqstandyq kompaniyalardy tabamyn nemese olardy Sizder úsynatyn bolasyzdar: 1. Ónim sapasy; 2. Ónim sapasynyng túraqtylyghy; 3.Qoldanylatyn ingridiyentter men shiykizat sapasy; 4. Óndiristik ýderisting sapasy men bir qalyptylyghy; 5. Qarjylyq auqattylyq. Eger nesie alghan bolsa, onda múnday óndirushi sapany úzaq ústap túra almaydy; 6. Menshik iyesining sapany qoldau boyynsha jeke mindettemeleri; 7. Ónimning ekologiyalylyghy.

Mening mindettemelerim: Men barlyghyn ózim tekseremin. Ýmitker «Men jauap beremin» belgisin alugha jogharyda kórsetilgen barlyq ólshemderdi qanaghattandyrghannan keyin, olardy barlyq jerde jәne ýnemi eske salugha jәne olardyng ónimderin tútynushylargha, bankter men memlekettik organdargha úsynugha mindettenemin, tipti ózimning barlyq mýmkindikterimdi paydalana otyryp, shesheunikterding basqynynan múnday kompaniyalardy barynsha qorghaytyn bolamyn».

M.Seysembaevtyng posty jariyalanghan sәtten bastap feysbuk qoldanushylary arasynda qyzu talqygha týsti jәne ýlken qoldaugha ie boldy. Sol kýnnen bastap feysbuk әleumettik jelisinde jobany ashyq qoldaugha shaqyrghan kóptegen posttar jariyalanyp, eldegi jekelegen sayasatkerler, jurnalister, kәsipkerler, azamattyq belsendiler, tipti әnshiler de  «Men jauap beremin» jobasyna qatysty jyly lebizderin bildirip jobagha әriptes bolatyndyqtaryn óz paraqshalarynda jariyalap jatty. «Men jauap beremin» jobasynyng basty iydeyasynyng halyqtyng ýlken qoldauyna ie boluy ondaghy jauapkershilik turaly oilardyng onsyz da memleketting ekonomikalyq sayasatyna kónili tolmaytyn kópshilikting kónilinen shyghuynda boldy. Biraq, osylaysha jobanyng halyqtyq sipat alyp, onyng arty sayasy talaptardyng oryn aluyna alyp kelip, jeke basynyng qughyndaluynan qauiptengen joba avtory ózining eshqanday sayasy maqsaty joqtyghyn aityp әu-bastan aqtalumen boldy. «Men jauap beremin» jobasyna baylanysty jobanyng elde radikaldy sayasy ózgerister jasaugha baghyttalmaghanyn aiqyndau maqsatynda avtor 4 qyrkýiek 2015 jyly  kelesi mәtindegi post jariyalady. Onda ol elde oryn alghan jaghdaydy avariyagha úshyraghan úshaqpen salystyra kele bolashaqta elimizde evolusiyalyq jolmen ózgerister jasaudyng alghysharttaryn úsynady: «Dostar, men kez-kelgen agressivti qúbylystardyng jaqtasy emespin. Ukraina bizge mysal emes pe?! Osyghan oray barlyghyn kelesi jaghdaylardy basshylyqqa ala otyryp, aqyryn ózgertuge bolatynyna senimim mol: 1. Biz kóp boluymyz kerek; 2. Tize qosuymyz, biriguimiz kerek; 3. Belsendi boluymyz kerek; 4. Bir iydeyagha senuimiz kerek; 5. Aldymyzdan bir ghana soqpaq jol nemese jol kartasyn kóruimiz kerek. Osy jaghdaylardyng oryndaluy ózimizdin-aq qolymyzda. Eger biz osy jogharyda kórsetilgen bes bólimdi oryndaytyn bolsaq, bizben osy eldegi kez-kelgen adam sanasatyn bolady. Biz sonda ghana reformany algha jyljytyp, jaqsy jaghyna ózgerte alar edik». Osylaysha, eng aldymen qoghamdyq sanany ózgertu arqyly birtindep memleketti de ózgeriske úshyratugha bolatynyn basshylyqqa alghan avtor ózgelerdi aiqyn maqsat jolynda birige әreket jasaugha shaqyrdy. Árkimdi eng aldymen ózin, ózining jauapkershilikterine qatynasyn ózgerte otyryp, ózgelerding de jaqsy jaqqa qaray ózgeruine yqpal etui qajettiligin týsindiruge tyrysty.

Al, 5 qyrkýiek 2015  M.Seysembaev «Sayasat jәne "Kepil berem" jobasy» taqyrybynda post jariyalady. Onda ol  «Men jauap beremin» jobasyndaghy ózining aiqyndamasy men iydeologiyasyn týsindiruge tyrysady. Avtor ózining elde tónkeris jasaugha qarsy ekendigin taghy da aita kele ol ýshin negizgi jol  aynalada kýn sayynghy pozitivti ózgeristerine baghyttalghan satyly damu joly ekendigin basa aitady. Jobanyng maqsaty turaly ol «Biz barlyghyn birden týzetpek emespiz. Biz qarapayym, týsinikti, naqty qadamdardan bastaymyz. Alayda, kýn sayyn. Biz qazaqstandyq óndirushilerding sapaly ónimin nazargha alamyz, solardyng bolashaghyna júmylamyz. Óndirushiden tútynushygha deyin tauarlar qozghalysynyng jolyndaghy bógetterdi alyp  tastamaqpyz. Sapaly ónim óndirushi kәsiporyndardy qarjylandyru jýiesin jaqsartpaqpyz. Tútynushyny qorghaymyz. Kýndelikti ómirge әr sózben is ýshin jauapkershilik qaghidattaryn engizemiz.Óz isimizge ózimiz jauap beremiz. Sayasy baghyttylyqqa tәuelsiz týrde syndarly jәne jasampazdyqpen barlyghyna seriktestik kómek jasaymyz» dep jobanyng sayasattan ada ekendigin týsindiredi.

Sayasat turaly jәne oghan ózining qatynasy jayly sóz qozghaghan ol ózining sayasatker bolghysy keletin biznesmen emes,  Azamat bolghysy keletin biznesmen ekenidigin algha tartady jәne ózining bir sәtke de seriktesterin, eriktilerin, qyzmettesterin, tuysqandary men jaqyndaryn esten shygharmaytyndyghyn aityp. Avtor búl joly da radikaldy, agressivti sheshimdi qoldamaytyndyghyn qaytalap jetkizedi. Osy tústa biz avtordyng ekonomikalyq mәselelerding sheshimin izdeuding bir kezderi bәribir sayasatqa úlasatynyn týsinip, qozghalystyng birtindep sayasy kýshke ainaluyna qarsy ústanymda ekendigin jetkizgisi keletinin bayqaymyz. Búlay jasauyna onyng elimizde әzirge demokratiya qaghidattary ayasynda qanday da bir sayasy úiym qúrudyng mýmkin emestigine kóz jetkizgendigi sebep boldy dep tújyrymdaugha bolady.

Dәl sol kýni, yaghni, 5 qyrkýiek 2015 jyly M.Seysembaev «Men jauap beremin» jobasynyng barlyq adamdargha týsinikti boluy ýshin joba jayly taghy da qosymsha post jariyalady. Ol «Men jauap beremin» jobasynyng  qoghamdyq qozghalys ekendigin, onyng kelesidey maqsattary bar ekendigin ortagha saldy: Birinshiden, biznesmender, saudagerler, bankirler men óndirushiler ózderining ónimderi men kórsetetin qyzmetterining sapasyna jauap berudi bastauy ýshin. Ekinshiden, bizding ainalamyzdaghylardyng bәri ózderining sózderi men is-әreketterine jauap berudi bastaulary ýshin. Ýshinshiden, siz ben biz óz sózimizge jәne óz әreketimizge jauap berudi bastauymyz ýshin.

Jobanyng qogham ýshin sonshalyqty qyzyqty boluy endigi jerde kóptegen jlba seriktesteri men joba qoldaushylarynyng tarapynan naqty úsynystar aitylyp, olardyng jýzege asyryla bastauymen de erekshelendi. Joba avtorynyng feysbuktegi dostarynyng sany tez arada 5000-dyq limitke jetip, jazylushylarynyng da sany artqandyqtan ol ózine jana kómekshini de tandap alyp, jobanyng qosymsha feysbuk paraqshasy iske qosyldy, jobanyng logotiypi de kópshilik talqylauynan ótti. Kóptegen qazaq jәne orys tildi aqparat qúraldary M. Seysembaevtyng joba jayly oilary men iydeyalaryn jarysa jariyalady, televiziyalyq baghdarlamalarda joba avtorynyng qatysuymen týrli pikirtalastar úiymdastyryldy. Sonymen qatar, joba avtory «Men jauap beremin» jobasy ayasynda kәsipkerlikke qyzyghushylargha arnap seminarlar da úiymdastyra bastady. Jobanyn  auqymdy sharalar jospary jasalyp, joba ayasynda naqty óndiristi tekseru júmystary da jýrgizildi (JShS «Shalabay Et»  jәne JShS «KazBeef»). Áu bastan-aq joba avtory  ózining iydeya jolynda jәne ózine senetin adamdarmen júmys istegisi keletinin mәlimdedi, tipti, ózining basynan ótken jayttardy da jasyrmay ortagha saldy, sonymen qatar, ol jobada eshqanday liyder bolmaytyndyghyn da jariyalady. Degenmen, jobanyng jetistikke jetuine ózining jeke basynyng әseri de bar ekendigin týsinip, jetekshi retinde joba boyynsha barlyq jauapkershilikti moynyna aldy. «Maghan kózsiz senuge shaqyrmaymyn. Eger iydeya únasa, maqúldanyzdar/ maqúldamanyzdar. Adamdardyng istep otyrghan isterin sanaly týrde jasaghandaryn jәne óz әreketine jauap bergenderin qalaymyn. Sondyqtan eger әldekimge jórgeginen bastap barlyq jaghynan taza, reputasiyasynda bir min joq adam kerek bolsa, búl maghan qatysty emes. Ózinizge payghambar izdeniz» (M.Ongharova.Marghúlan Seysembaev óz reputasiyasy jayly aitty. 05.09.2015j. Massaget.kz)

20 qyrkýiek 2015 jyly M.Seysembaev «Men jauap beremin» qoghamdyq qozghalysynyng deklarasiyasyn óz feysbuk paraqshasynda jariyalady. Deklarasiyanyng kirispe bóliminde qoghamdyq qozghalystyng qúryluynyng negizgi sebepteri aiqyndalady. Onda avtor qoghamdaghy jaghdaydy «bizde eshkim eshtenege jauap bermeydi, sonyng arqasynda eshkim eshkimge senbeydi, eshkim eshtene istemeydi, nәtiyjesinde barlyghymyz bir jerde toqyraudamyz» dep sipattaydy. Sayasatkerlerding óz uәdelerin oryndamaytyndyghyn, tarihy faktilerding ózgertiluin, ónerde surrogat pen halturanyng oryn aluyn, bilim berude aqymaqshylyqtyn, medisinada biznestin, bizneste kóz boyaushylyq pen tómen sapanyng oryn aluyn algha tarta kele elimizde ekijýzdilik pen әrtýrli standarttardyng oryn alghanyn, ozyq oily, kәsiby mamandardyng shet elge ketip jatqanyn nemese bolyp jatqan jaghdaygha nemqúrayly qaraytyndyghyn ashyna bayandady. Osynday jaghdaydy aita otyra ol revolusiyalyq jolmen biylikti auystyrghansha birtindep halyqtyng oi-sanasyn ózgertu arqyly jalpy qoghamda ózgeris әkeluding dúrystyghyna nazar audarady. Deklarasiyada qoghamdyq qozghalystyng maqsattary men mindetterin aiqynday kele avtor onyng artyqshylyqtaryn kelesidey belgileydi: 1. Biz kóppiz; 2. Biz bir iydeyany qoldaymyz; 3. Biz zandardy búzbaymyz; 4. Bizge tirkeu men rúqsattyng keregi joq, sebebi, biz beyformal qozghalyspyz; 5. Bizge esepshot kerek emes, sebebi, biz eshkimdi qarjylandyrmaymyz jәne bizdi eshkim de qarjylandyrmaydy; 6. Bizge partiya kerek emes, sebebi, biz biylikke talaspaymyz; 7. Bizge BAQ pen gazet qajet emes, sebebi, әrqaysysymyz repost jәne komment arqyly BAQ-tyng qyzmetin atqarady; 8. Bizge bir kóshbasshy qajet emes, sebebi, bizge ony bastaushy emes iydeyanyng ózi kerek.

Qoghamdyq qozghalys retinde aiqyndalghanymen beyformaldyq sipatty jón kóretin, sayasatqa mýlde qatysy joq úiymnyng negizgi maqsaty qoghamdyq sanany ózgertu bolghandyqtan, sonymen qatar, eng basty mindeti jalpygha ortaq jauaptylyqty qamtamasyz etu bolyp aiqyndalghandyqtan búl úiymnyng qoghamdyq pikir qalyptastyryp, onyng arty qogham mýshelerining memleketten jauaptylyqty talap etuine úlasu mýmkindiginen qoryqqandyqtan bolar keshikpey joba avtoryna memlekettik biylik ókilderi tarapynan naqty qysym kórsetile bastady. Osy deklarasiya mәtini jariyalanghan song dәl  10 kýnnen keyin 1 qazan kýni M.Seysembaev óz feysbuk paraqshasynda ózining «eski» qylmystyq isterine qatysty materialdargha Bas Prokuratura súrau jiberip jatqanyn jәne ózine qatysty aqparattyq kenistikte jaghymsyz aqparat taratugha keybir bloger men PR mamandardyng tapsyrys alghandyghyn habarlady.

Al, 3 qazan 2015 jyly M.Seysembaev senbi kýni ekendigine qaramastan ózining sotta bolghandyghyn, onda ózine qatysty is boyynsha jauap alynghanyn mәlimdey kele ózining «Men jauap beremin» jobasynan bas tartatyndyghyn mәlimdedi. Jobanyng dәl osylaysha jogharydan bolghan qysym saldarynan jabyluyna qatysty ol eki sebepti atap kórsetti, onyng birinshisi, jobanyng halyqtyng kóp qoldauyna ie bolyp, az uaqytta keng taraluy bolsa, ekinshisi, joba avtorynyng qozghalys deklarasiyasyna qayshy әreketke baryp, ýkimetting qyzmetine qatysty eki syny baghyttaghy post jariyalaghandyghy. Osylaysha, ainalasy bir aidan astam uaqyt ishinde qazaqstandyq qoghamdy dýr silkindirip, jauapkershilikke qatysty qoghamdyq pikir tudyra bilgen «Men jauap beremin» jobasy jabyldy.

III

Azamattyq qoghamnyng basty maqsaty qogham mýshelerining belgili bir mәselede basyn biriktirip biylikpen konstruktivti dialog jýrgizu bolyp tabylady. «Men jauap beremin» jobasynyng  da ekonomikalyq mәselelerdi negizge alyp birtindep biylikting ekonomikalyq sayasatyna qatysty óz ústanymdaryn aiqyndap, óz tarapynan biylikpen naqty qordalanghan mәseleler boyynsha pikirtalastar jýrgizuge tyrysatyny aiqyn bolatyn. Sebebi, ekonomikanyng ózi tikeley memleketting ekonomikalyq funksiyasy ayasyndaghy ekonomikalyq sayasatyna baylanysty bolghandyqtan biznesting damyp, óz isine «jauap berui» ýshin onyng damuyna qolayly klimat tudyru ýshin qozghalystyng memlekettik sayasatqa aralasuy tabighy qajettilik bolyp tabylady. Sondyqtan bastapqy uaqytta beyformaldy, sayasattan tys qozghalys bolyp qúrylghan beytarap úiymnyng bolashaqta ýlken sayasy kýshke ainaluynan qorqyp, onyng jetekshisine qysym jasalynu mýmkindigi әu-bastan aiqyn bolghan edi.

Jekelegen adamdardy kýndelikti ómirde óz sózi men isi ýshin jauap beruge ýiretip, sol arqyly jalpy qoghamda qogham, el ýshin jalpy jauapkershilik sezimin órbitu arqyly birtindep beybit jolmen memleketting de qogham aldyndaghy jauapkershiligin arttyrudy kózdeytin búl joba әbden beybereketsizdikke úshyraghan qazaqstandyq qogham ýshin ýlken janalyq boldy. Jobanyng basty iydeyasy «әrkimning óz isine jauap berui» bolghandyqtan qogham mýsheleri arasynda keng taralghan iydeya birtindep olardyng arasynda biylikting de óz isine jauap beruine qatysty oidyng tuyndauyna alyp keleri sózsiz bolatyn. Búl óz kezeginde әli de bolsa qoghamdy әrtýrli uәdeler men әdemi úrandar, josparlar, reformalar, baghdarlamalar, joldaular, tújyrymdamalar men lozungtar arqyly basqaryp,  naqty әreketining nәtiyjesi ýshin jauap beruden bas tartyp otyrghan biylik ýshin ýlken qater edi. Degenmen, «Men jauap beremin» jobasy elimizde jauapkershilik turasynda qoghamdyq pikir qalyptastyryp, adamdardyng jauapkershilik mәselesine qatysty oilanuyna yqpal ete aldy. Sonymen qatar, joba jetekshisi әrkim óz isine jauapkershilikpen qarap, ózining ózin qorshaghan orta, qogham men memleket aldyndaghy jauapkershiligin basty oryngha qoyghanda ghana qoghamnyng da, memleketting de damyp, ýlken jetistikterge jetetindigin nasihattady. «Árkim óz isine jauap bersin» degen tek jeke adamdargha ghana emes, әrtýrli nysandaghy zandy túlghalargha jәne memlekettik biylikke, memlekettik organdar men lauazymdy túlghalargha da tastalghan úran boldy. Jauapkershiliksizdikten sharshaghan qogham mýsheleri búl úrandy jyly yqylaspen qabyldap, óz isterine jauapkershilikpen qaraugha bet búrdy, al, memlekettik biylik ony qabylday almady...

Jalpy alghanda «Men jauap beremin» jobasy arqyly qazaqstandyq qoghamnyng әli de bolsa naqty, kónilge qonymdy iydeya arqyly birigip, ýlken kýshke ainala alatyndyghyn, elde azamattyq qogham qalyptastyru mýmkindigining bar ekendigin dәleldendi. Yaghni, tәuelsizdik jyldarynda eshqanday resmy iydeologiyanyng bolmauy da, adamdardyng әrtýrli diny sektalardyng jeteginde ketip, diny túrghyda qoghamda bytyranqylyqtyng oryn aluy da, qoghamdaghy baylar men kedeylerding arasynyng alshaqtauy da, qazaq qoghamynyng qazaq tildi, orys tildi bolyp bólinui de, tipti qoghamdy jaylap alghan jappay jauapkershiliksizdik te qoghamnyng әli de bolsa «jalpygha ortaq jauapkershilik» boyynsha birigip, jauaptylyqqa qatysty naqty әreketke bara alatyndyghyn kórsetti.  Osy arqyly qazaqstandyq qoghamda progressivti iydeyalargha degen qajettilikting bar ekendigi jәne olardy jýzege asyru potensialy barlyghy dәleldendi. Az ghana uaqyt ishinde qoghamdyq pikir tudyryp, halyqtyng keng qoldauyna ie bolghan Marghúlan Seysembaevtyng «Men jauap beremin» jobasy tәuelsiz Qazaqstannyng sayasiy-qúqyqtyq ilimderi tarihynda óz ornyn iyelenip, uaqyty kelgende jana progressivti oilardyng negizine ainalary sózsiz.

Esbol Ómirjanov

Abai.kz

 

 

2 pikir