QR Bas prokurory Q. Mәmy myrzanyng nazaryna!

Bismillahir Irahmanir Rahiym

Býginde  Týrkistan - Qazaqstannyng ruhany ortalyghy, ruhany astanasy. Qalany osynday abroygha jetkizip otyrghan qala ortalyghyndaghy әlemdik sәulet ónerining inju marjany, týrki halyqtarynyng ruhany piri, әuliyelerding súltany  Qoja Ahmet Yasauiyge arnalyp HIU ghasyr sonynda Ámir Temirding búiryghymen salynghan kesenesi. Búl kesene osy kýnge deyin qazaq dini men imandylyghynyng basty qorghany, býkil iysi týrki júrtynyng abroyy bolyp keldi.

QR Bas prokurory Q. Mәmy myrzanyng nazaryna!

Bismillahir Irahmanir Rahiym

Býginde  Týrkistan - Qazaqstannyng ruhany ortalyghy, ruhany astanasy. Qalany osynday abroygha jetkizip otyrghan qala ortalyghyndaghy әlemdik sәulet ónerining inju marjany, týrki halyqtarynyng ruhany piri, әuliyelerding súltany  Qoja Ahmet Yasauiyge arnalyp HIU ghasyr sonynda Ámir Temirding búiryghymen salynghan kesenesi. Búl kesene osy kýnge deyin qazaq dini men imandylyghynyng basty qorghany, býkil iysi týrki júrtynyng abroyy bolyp keldi.

Ótken tarihymyzdan múra әlemdik dәrejedegi osy  qasiyetti jalghyz jәdiger tәuelsiz  elimizding tarihynda túnghysh ret YuNESKO-nyng Álemdik múralar tizbesine engizildi.  Bizding biletinimiz búl әlemdik tizbege jer sharyndaghy  878  jәdiger ghana tirkelgen.   Kýmbezi kók tiregen Orta Aziyadaghy eng kórkem búl kesene  el mәdeniyetining ótken tarihy retinde әlem halyqtaryn moyyndatty.  1989 jyly Qazaqstan Respublikasy ýkimetining arnayy qaulysymen Qoja Ahmet Yasauiy kesenesi «Áziret  Súltan» memlekettik tarihy mәdeny qoryq muzeyi» bolyp qayta qúrylyp, erejesi bekitilgennen keyin tarihy qúny joghary 88,7 ga. qarausyz jatqan kóne shahardyng oryny memleket qarauyna alynyp, muzeyding qorghau aimaghyna engizildi. Búghan qosymsha muzeyge taghy da 140 ga. landshaft, 167 ga. qúrylysty reteu aimaghy  oblystyq maslihattyng 22.11.1988 j. sheshimimen bekitilip berildi. Osylaysha Zandy túrghyda memleket qazynasyna ótken búl aimaqqa endi súghanaqtyqpen kóz salyp, qoryqtyng tarihy kelbetin búzugha eshimning zang túrghysynda da, moralidyq túrghyda da  qúqyqtary joq.    Qorghau aimaghynyng asty túnyp túrghan tariyh...

Jinaqtap aitqanda,  qasiyetti kesene «Áziret Súltan» elimizding imani  asyl múrasyna ainaldy. Alty ghasyr boyy ot pen oqtan aman sau jetken múnday jauhar jәdigerdi kózding qarashyghynday saqtap ózimizden keyingi úrpaqtargha mýrin búzbay dәstýr sabaqtastyghymen jetkizu bәrimizge syn...

Biraq, halyq qazynasyna ainalghan osy qasiyetti jәdigerding basyna songhy on-onbes jyl kóleminde  qara búlyt shyrq ainalyp shyqpay-aq qoydy. Daudyng ayaghy Astanadan asyp, YuNEKO/IKOSOS-qa jetti. Ótken jyly ghana býkil әlemdi óz nazaryna audaryp, tarihy qúndylyghy joghary Eliba jotasy men ózeni ýstinen  úzyndyghy 653 metr bolatyn tórt jolaqty avtojol kópirin úryqsatsyz bastaghany ýshin Germaniyanyng Drezden qalasyn YuNESKO-nyng Álemdik múralar tizbesinen shygharugha Qauly alghan Komiytetten 12-14 jeltoqsan aralyghynda, belgili maman  Ron van Oers myrza bastaghan bizge de arnayy  komissiya keldi. Sonda osy shyrq ainalghan shyrghalang qaydan jәne neden bastau alyp otyr?  Búl jerde  eki-ýsh mәseleni qadap aitqymyz keledi.

Bәrimiz bilemiz, elimizding túnghysh Preziydenti N.Á.Nazarbaevtyng úsynysy boyynsha Qazaqstan men Týrkiya arasynda ýkimetaralyq kelisim jasalyp, 1993-2000 jyldar aralyghynda Týrkiyanyng «Vakif inshat»  firmasy, týrik memleketi bólgen 20 million dollargha juyq qarjygha «Kazproektrestovrasiya» instituty jasaghan qújattardy basshylyqqa alyp, Qoja Ahmet Yasauiy kesenesine kýrdeli restovrasiya, jóndeu jәne qayta qalpyna keltiru júmystaryn jýrgizdi. «Daudyng basy Dayrabaydyng kók siyrynan» demekshi negizgi dau eng aldymen osy jerden bastau alghan siyaqty.

Birinshi,  kesenedegi  jóndeu júmystary kezinde el ishinde ýlken dau tughyzghanda, belgili jazushymyz Tynymbay Núrmaghanbetov «Ghasyr qateligi» '(Bizdinshe «ghasyr nalasy» edi.B.A.) ataghan әruaqtar sýiegining jatqan oryndarynan bey-bereket shashyluyn qayta sóz etpegenning ózinde,   elimizdegi restovrasiyalyq institut basshylary bekitken jobalar boyynsha iske asyrylyp,  Ámir Temir syzdyrghan joba talaptary  óreskel búzyldy. Ámir Temir syzdyrghan jobasy boyynsha orta ghasyr sheberleri kesene qabyrghalarynyng últanyna úsaq mal qiyn salyp, ýstine shy qamys  tósegen. Búl materiyaldar eki týrli qyzmet atqarghan, birinshisi - jer asty suyn joghary ótkizbese, ekinshisi jer silkinisinen saqtaghan. Týrik qúrylysshylary «Kazproektrestavrasiya» instituty jasaghan qújattardy basshylyqqa alyp, osy saqtyq qabatyn alyp tastaghan. Búl - naghyz qylmys! Osy jerde myna mәseleni qadap aitqymyz keledi. Kórshi memleketterden múnday qarjyny әkelgen jaqsy. Týbi bir týrik aghyyndar  Elbasymyzdyng bedeline oray ózderining tuystyq yqylasyn tanytqan da shyghar. Biraq búl - búdan әri elimizde janashyr tuystarymyz óz bilgenderimen júmys jasasyn degen sóz emes qoy. Jasalatyn múnday júmysqa qashan da óz tarapymyzdan qatang baqylau boluy qajet. Ol ýshin osy salany jetik biletin sauatty mamandar qajet.  Osy jerde «Kazproektrestavrasiya» jetekshisi Q.Túyaqbaev myrzanyng atyna qatanyraq syn aitumen birge jauapkershilik súraugha da tura keledi. Bizde kýni býginge deyin arnayy dayyndalghan osy salanyng bilgir mamandary joq. Mamansyz tirshilik - soqyr tirshilik. Qazir de osy mekemede jyl sayyn qanshama qúrylys júmystary atqarylyp jatyr.  Aragha onshaqty jyl salynghan son, osy qúrylystardyng sapasyzdyghyna artynan barmaq shaynap qalyp jýrmeymiz be? Osyny tekserip, baqylap jýrgen zang oryndary bar ma? Mekeme kadr dayyndau mәselesimen nege ainalyspaydy? Búghan naqtyly jauapty qazir eshkim de aita almaydy. Al bizding búl sózimizge naqtyly dәlel qazir Áziret Súltan kesenening qabyrghalary yghaldanyp, qúzdana bastauda. Qazandyq kýmbezinde jaryqshaqtar payda bolyp, jekelegen bólme qabyrghalary shytynap, týrli-týsti syzattar týsken. Sordyng joghary shyghyp ketuine baylanysty qazbetting qaptamalary men basqa da jobalyq materiyaldar búzyla bastaghan. Osy keseneni saldyrghan kórnekti qolbasshy Ámir Taraghaydyng úly Ámir Temir Kóregen Bahadýr babamyzdyng 22.05.1901 jyly «Týrkistan vedomsterinde» jariyalanghan múraghat-kepildik Vakufynda; «...Vakufty ózgertem nemese basqa iygilikke almastyram dep әure bolmasyn, múnday qú lyqtylargha qatang jaza qoldanylatyny eskertilsin. Vakubtyng qaysybir sharttylyqtaryn ghana almastyram dep onyng húqyna tiyisetinder tabyla qalsa ondaylardy qarghys atsyn. Allanyng qaharyna, әuliye, perishtelerdin, býkil elding qarghap sileuine dushar bolsyn, jaratushynyng mәngilik azabyna tap bolsyn!» dep jazylghan eken. Vakuf degen sóz múraghat, kepildik, keyingilerge ósiyet. Sonda Vakuf ne aityp otyr, biz ne jasap qoyghanbyz? «Ámirding nalasyna ilikken Jaratqannyng jazasyna tartylady, qayghyly-qandy salmaghy qarapayym elge artylady...». Búl keshegi Úly Otan soghysy kezinde ómirge kelgen әlemdik anyz-naqyl. Ámir Temirding amanaty ayaqqa basylyp, mýrdesi ashyldy. Ne boldy?.. Qyryq million halyqty qan júttyrghan Úly Otan soghysy bastaldy... Osy taqsiretten-aq týsiner jan әruaqtyng nalasy, onyng ishinde, kózi tirisinde-aq halqyna kóregen atanghan Ámir Temirding nalasy nege soqtyratynyn sezinuge bolady ghoy...

Búdan shyghatyn qorytyndy, osy kórinisting ózi búl tarihy jәdiger keseneni saqtap, kýtu ýshin jedel týrde, arnayy ghylymy zertteu institutyn ashudy qajet etip otyr. Ashylar institut bir izdilik pen múraghattardy qalyptastyrar edi. Keleshek jasalar restavrasiya júmystary da, býgingi tandaghy aitylyp jýrgendey, ertengi kýni býgingidey oryn alghan kemshilikti búrynghylargha iyterip tastamay, institut qújattary boyynsha, naqtyly qadaghalaularmen ghylymy negizde jýieli jýrgiziler edi.

Qazir, jóndeu jәne qayta jóndeu qúrylys júmystary kezindegi kóteriler túz ben yzagha  saqtyq erejeleri jasalmauy saldarynan kesenening kýmbezderine deyin shyghyp ketken yghal men túz, qalanghan kirpishterding ýgitiluine, onyng sapalyq qúramynyng nasharlap eziluine әkelip soghuda. Búdan, kesene ýstindegi ýlken kýmbezding qúlap týsu qaupi tuyp otyr. Múnyng alghashqy kórinisi, tóbedegi birneshe әsem onglardyng (stalakitter) qúlap týsui. Búl kýmbezde búryn da eseppen salynghan tesikteri túmshalanghanda osynday bir apatty jaghday oryn alyp, belgili qayratker  Ó.Jәnibekov pen etnodizayner A.Naymanbaevtyng qyraghylyghynyng arqasynda әzer saqtalyp qalghanyn estigenbiz.  Qazir gips qúimalarynyng salmaghy 300 tonnadan joghary. Egerde kýmbez qúlap týser bolsa, onda ishki aua qysymynan kesenening qanday kýige týsetinin kózge elestetuding ózi qorqynyshty...

Ekinshi, býgingi tanda, kesene basyna ýiirilgen osy dabyldan qorytyndy shyqpay jatqanda, keybir qara basynyng jaghdayyn kýittegen berekesiz  «belsendilerdin» bassyzdyghynan,  taghy da Týrik aghayyndardyng Bahry Fazlioglu basqaratyn  «Grin Tek Kontrakshi» JShS mekemesi  Áziret Súltan kesenesinen 140 metr jerden kólemi 74m H 35m, kýmbezining biyiktigi 31,5m. minareti 38,2m.   2000 oryndyq meshit pen 4 pәterli 15 kommunaldyq ýidin qúrylysyn  jau qughanday  ekpinmen, úryqsatsyz asyghys bastap ketkeni. Bәrimiz bilemiz, Qoja Ahmet Yasauiy kesenesi YuNESKO-nyn  tizimine engizilgen halyqaralyq jәne respublikalyq manyzgha ie tarihy mәdeny eskertkish bolghandyqtan, onyng qorghau aimaghy kólemine  eshqanday jana qúrylys úryqsatsyz týspeui tiyis. Búl zandylyqty búzugha eshkimge qúzyr berilmegen. Búghan qosymsha ortaghasyrlyq Týrkistan qalasynyng tarihy mәdeny oryny bolashaqta dýnie jýzilik mәdeny múra tizimine engizilui josparlanyp qoyghan. Osy zandylyqtardy bile túra Týrik aghayyndar  jana meshitti, qasaqana,  ortaghasyrlyq qalanyng tarihy bóligi bolyp sanalatyn osy rabatqa týsirip otyrghanyn qalay úghynugha bolady? Týrkistannyng manynda qansha meshit salsa da jer jeterlik qoy. Álde biz bilmeytin basqa esep bar ma?.. El ishinde múnday da әngime bar...

Qazir ghasyrlar boyy qalyptasqan ortaghasyrlyq kóne Týrkistan qalasynyng mәdeny qabattary joyylu ýstinde. Ortaghasyrdan beri belgili Jәudir meshitining qaldyghyna  zor qauip tónip túr. Meshit manynan Arystanbab baghytyna týsetin avtokólik joly da osy qala rabadynyng tap ýstimen jýrgizilmek. Onyng da eski qalanyng mәdeny qabattaryn qiratu qaupin tughyzyp otyrghanyn qala sәuletshileri  nazardan tys qaldyrghan.

Kóz aldarynda bolyp jatqan osynday vandalizmge tosqauyl bolu ýshin    Týrkistan qalasynda «Qoja Ahmet Yasauiy kesenesin qorghau» qoghamdyq birlestigi  qúrylyp, júmysqa kiristi. Ile, osy birlestik júmysyn belgili ghalymdarymyz Rahmanqúl Berdibay, Qúlbek Ergóbek, Dosan Kenjetay, Týrkistan qalasynyng aqsaqaldary Jarylqasyn Áziretbergen, Eltay Bimaghanbetov bastaghan ýlken top  qoldap, eldi «Yasauiy kesenesin ayalayyq, aghayyn!» atty respublikalyq qayyrymdylyq aksiyasyn ótkizuge shaqyrghan respublikalyq basylymdarda ýndeu tastady. El osylaysha dabyl qagha bastaghan kezde tiyisti ministrlikter tarapynan  qarjylandyrylatyn basylym basshylaryna qatang eskertu-tiym jasalghanyn da estidik. Qysylghan shaqta әure sarsangha týsip Qazaqstannyng YuNESKO janyndaghy túraqty ókili Oljas Sýleymenov pen YuNESKO jәne IYSESKO isteri jónindegi Qazaqstannyng últtyq komissiyasynyng tóraghasy Imanghaly Tasmaghanbetovterdi izdeuge tura keldi...

Biz әlem  moyyndap otyrghan elmiz ghoy. El bolghan song el mýddesin, halyqtyng qajetin aitatyn basylymdar tabyldy. «Qazaq  әdebiyeti», «Jas qazaq ýni», «Ýsh qiyan» gazetteri kesh te bolsa oryndy dabyl kóterdi.  Menin  «Qazaqiya» aptalyghynda «Ábsattardyng kózjúmbaylyghynan, «Qosh bol, Qoja Ahmet Yasauiy kesenesi» dep jýrmeyik...» (№3-4, 2010 j.) degen ýlken janayqay maqalam jaryq kórdi. Áriyne, jurnalister jazady, biraq songhy kezde kópshilik  BAQ betterinde jariyalanghan synanan qorytyndy shyqpay da qalyp jýrgeni jәne ras qoy. Ádette, múnday manyzdy  mәselege el tizginin ústaghan, «elim» degen qayratker azamattar aralaspasa kóterilgen mәsele qanshalyqty manyzdy bolghanymen, jedel óz sheshimin taba qony eki talay. Osy orayda bizding jabyla kótergen búl  dabylymyzdyng joly boldy.

Jazylghan osy maqalalar әseri me nemese YuNESKO-nyng Býkilәlemdik múralar ortalyghynyng diyrektory F. Bandarin men QR Mәdeniyet ministrligining «Áziret Súltan» memlekettik tarihiy-mәdeny qoryq-múrajayynyng diyrektory M.Sadyqbekovtyng óz atyna jazghan súranymy oy saldy ma, әlde ózining elge tanys imany azamattyghy ma, QR YuNESKO jәne IYSESKO isteri jónindegi últtyq komissiyanyng tóraghasy, Astana qalasynyng әkimi  Imanghaly Tasmaghanbetov 14.06.2010 jyly QR Premier Ministri K.Mәsimovtyng atyna «ngNESO-nyng qorghauyndaghy Qoja Ahmet Yasauiy kesenesi manyndaghy qúrylys turaly» shúghyl shara kórudi súrap eki bettik imany hatyn joldady. Hatta ýkimet basynan osy maqalalarda aitylghan jaylar týgel qamtylumen birge, oryn alyp otyrghan zansyzdyqtyng jәne vandalizmnin  jedel toqtatyluy talap etildi. Búl hat boyynsha K.Mәsimov Mәdeniyet ministri M. Qúl Múhammed, QR Qúrylys jәne túryn ýy kommunaldyq sharuashylyq isteri agenti tóraghasy S.Nokiyn, Ontýstik Qazaqstan oblysynyng әkimi A. Myrzhmetovke shúghyl tapsyrma berip, YuNESKO qorghauyndaghy kesene manynan úryqsatsyz salynyp jatqan meshit qúrylysyn jedel toqtatu jәne istelgen sharualar turaly 25 mausymgha deyin QR YuNESKO men IYSESKO isteri jónindegi Últtyq qomissiyasy men YuNESKO-nyng Almaty qalasyndaghy Klasterlik burosyna habarlaudy mindettedi... Artynsha «Qazaq әdebiyeti» gazetinde Mәdeniyet ministri Múhtar Qúl- Múhammedtin  zansyz jәne úryqsatsyz bastalghan kesene manyndaghy qúrylysty toqtata túru turaly «Jana meshitting kólenkesi kesenege týsip túr» («Qazaq әdebiyeti», №20, 21.05.2010 j.) degen taqyryppen Ontýstik Qazaqstan olysynyng әkimi A.Myrzahmetovke jauap maqalasy jariyalandy. Búghan qosymsha   osy mәselege oray Elbasynyng «Men Týrik aghayyndargha meshit salugha kezinde úryqsat bergenmin. Biraq dәl qazirgi úryqsatsyz qúrylysty bastap ketken jerge salsyn degen naqtyly tapsyrys bergenim joq» degen sózin de estigende bórkimizdi kókke attyq . Búdan song sanaly azamattargha el basy rúqsatynsyz zansyz salynghan qúrylys jayly qaytalap әngime aitudyng ózi әbes qoy...

Osynday әngimelerden son, bar mәselege nýkte qoyyldy ghoy degen oimen osy júmysta ýlken imandylyq tanytqan Imanghaligha el rahmetin aityp «Imanghalidyng imandy haty bolmaghanda... «Qosh bol Qoja Ahmet Yasauiy kesenesi» dep qalar ma edik?...» degen taqyryppen ýlken maqala jazyp osy gazetke jәne sonynan internetke joldap edim, maqalany kóptegen basylym óz  betterinde birinen song biri kóshirip basyp,  jaryq kórdi. Maqala sony bylay ayaqtalghan edi;«...Osylaysha bas mufty Á.Derbisәli myrzadan tabylmaghan imandylyq IY.Tasmaghanbetovtyng boyynan tabylyp, qanshama adamdy әure sarsangha salyp qoyghan Týrkistandaghy bir dýrbeleng basylghanday bolyp otyr. Búlay solqyldatyp aityp otyrghanymyz, osy qúrylysqa qatysy bar mýddeli jaqtar әli de bolsa  óz ýmitterin ýzer emes. Ásirese Qazaqstan músylmandary diny basqarmasy. Basqarma ózining resmy saytynda «Mәselening mәnisi» aidarymen «Týrkistandaghy salynyp jatqan meshitting kólenkesi kesenege týspeydi. Óitkeni arasy at shaptyrym» atty maqala jariyalady. Ertesine taqyryp «...arasy edәuir qashyq» bolyp ózgertildi. Odan keyin «...Óitkeni ol qorghau aimaghyna jatpaydy». dep taghy qúbyldy. Pәtuasyz maqala avtorynyng atyn atamay aq qoyalyq, biraq maqalanyng vandalshyl Ábsattardyng aitaqtauymen jazylyp otyrghany týsinikti bolar...   Iya, maqalamyzdyng sonynda, qashanda ózining imandy tirlikterimen qatarlarynan kósh ilgeri  kórinip kelgen  Imanghaly myrzanyng taghy da  Premier Ministrding atyna jazghan osy bir imandy haty bolmaghanda «Qosh bol, Qoja Ahmet Yasauiy kesenesi» dep qala jazdaghanymyzdy aitqan jón siyaqty. Rahmet saghan, Imanghaliy!  Imanghaliymen qosa osy jәdigerimizdi qorghauda jan tәnderimen shyryldap arasha súrap jýrgen osy qoryqtyng búrynghy basshysy A.Safullin men býgingi bas shyraqshysy M.Sadyqbekovterge de rahmet aita ketkimiz keledi. Elimizding asyl múrasy, auQoja Ahmet Yasauiy kesenesin kózimizding qarashyghynday saqtayyq, aghayyn!».

Imanghalidyng imandylyghyna oray jazylghan búl maqala Respublika Bas prokuraturasy tarapynan naqtyly qorytyndy tauyp, zansyz qúrylys bastaghandar jauapqa tartyluy tiyis edi, biraq olay bolmady. Tipti osy vedomostvanyng  oblystyq, audandyq buyndary da qimyl tanytpady. Jaltaqtap, әlipting artyn baghumen boldy. Olardyng orynyna, búghan deyin búghyp, qara kórsetpey kelgen, osy qúrylystyng zansyz bastaluyna dәneker bolghan «dókeyler» óz jyndaryn bótelkeden shygharyp, solardyng tapsyrmasymen  memleketke qanshama qarjylay ziyanyn keltirer japa-tarmaghay komissiyalar men negizsiz tekseulerge úlasyp,  Qoja Ahmet Yassauiy kesenesi ýshin shyryldap jýrgen mekeme basshysy artynan sham alyp týsushiler de tabyla bastady. Súmdyq qoy! Qoryqty on ýsh jyl basqarghan búrynghy basshysy T.Ryskeldiyevting kezinde muzeyding kassasyna týsetin jyldyq tabysy eshqan da eki million tengeden  aspasa, onyng orynyna kelgen A.Safullin men qazirgi basshysy M. Sadyqbekovter shyraqshy bolyp kelgeli  múnday qarjy apta sayyn týsip, jyldyq týsim 40-50 million tengege jetken. Ústalmaghan- úry emes... Biraq audan әkimi, muzey diyrektory jәne «Týrkistan-qúrylys» mekemesi arasyndaghy 7 700 000  tengening dauymen muzeyding búrynghy diyrektory orynynan bosaghan kezde, jyldar boyy osynshalyqty qomaqty qarjyny qonyshyna basyp kelgen T.Ryskeldiyev, respublikadaghy biraz basylymdardy shulatyp, «qala әkimi meni qoldap otyr, ministrding qyzmetimnen bosatu turaly búiryghymen kelispeymin, sottasamyn...» dep qoqandap, entikkenin bilemiz. ««Shyraqshynyn» sonyna sham alyp týsken kim?»- dep mәselening anyq qanyghyna barmay-aq respublikalyq basylym betterinde orynsyz aiqaylatyp shu kótergen әriptes jurnalisterimiz de bolghan. Biraq mәn -jay tolyq ashyla bastaghan kezde, biraz myrzalardyng el arasynda  tyghylargha tesik tappay, óz ýnderin óshirgenin de kózimiz kórgen bolatyn. Mәn jaydy ary qaray óziniz topshylay beriniz...

Búryn qanshama jyldar boyy osynshalyqty qarjyny elden jasyryp, óz qajetterine jaratyp kelgen búrynghy basshylyq pen jerilikti alayaq toptardyng tirshiligi me, әlde jana meshitting qúrylysyn zansyz bastatyp, sodan ózderine qajetti  nәpaqa alyp ýlgergenderding súrqiya qimyly ma, qazir osynday imansyz zobalang tuyp otyr. Tipti, osy qasiyetti kesene kózderine kýiik bolyp kórinip, «Asyl arna» telehabarynan betine krest qoyyp jiyi-jii habar berip jýrgen,  «búryn shyqqan qúlaqtan ozghan  keyin shyqqan mýiizdey» óristerin jaya bastaghan  saqaldy vahabisterding qolyna ótkizip jiberuge  kýsh salyp jýrgender de barshylyq kórinedi. Áriyne, búl topty  jergilikti eldi meken túrghyndary aityp jýrgendey, ótken jazda  týrik preziydenti Gul myrzamen birge Týrkistangha soqqan  el basshysyn osy meshitke aparyp, óz oilaryn jýzege asyrghysy kelgen arandatushy toptyng da qoldauy mýmkin. Olar qazir ýlken kýsh bolyp otyr. Sol kezde búl arandatugha jol bermegen Elbasyna rahmet.  Biraq osy júmystyng basy qasynda jýrgen, keshe ghana elden jasyryp qúryltay ótkizip, ýshinshi ret mufty bolyp saylanghan  Ábsattar bastaghan arandatushy  toptan әli de bolsa әrdenini kýtuge  boldy. Búl topqa qazir qalanyng ótken tarihyna qiyanat jasaushy jergilikti keybir jelbuaz chinovnikter de qosylyp otyrghan siyaqty.

Múny aityp otyrghanymyz jergilikti chinovnikter tarapynynan múnday zansyzdyqtar búryn da oryn alghan, ony kórip kezinde arashasy bolghanymyz da bar. Reti kelip túrghanda ony da algha tarta ketsek artyqtyghy bolmas. Alayaqtardan qulyq artylghan ba, osynda ziyaly bolyp jýrgen jylmaqaydyng biri, әuliyening qasiyetinen aiyl jimay, atalynghan qor aumaghyndaghy jerden aldymen Tәu etu ortalyghyna ainaldyramyz dep, qayyrymdylyq qoryna tegin jer ýlesin aldyryp, sonynan әdemilep qújattaryn jasap, sol jerdi jeke adamdardyng esebine satu turaly audan әkimshiligining 22.06.2005 jyly №1938 sandy qaulysyn shyghartqan. Búl qauly boyynsha N.Tóreqúlov kóshesinen toghyz adamgha 9000 sharshy metr qoryqtyq jer bólinip berilgen. Masqara emes pe?

Berilgen jerdi  aralap kórgenbiz. Toghyz jerding birine salynghan ýige mýiizi qaraghayday sol kezdegi qalalyq jer qatynastary bólimining mengerushisi Qúlajan Qoshqarovtyng ózi kirip alypty. Búl azamat miz baqpastan әli kýnge sol ýiinde otyr.  Ádette, qoryqqa japsarlas aimaqqa ýy salynbauy tiyis. Solay bola túra bizding bayqauymyzsha osy kesene jerine japsarlas aumaqqa da on-onbes ýy boy kóterip qoyypty. Salynghan sol ýilerding astynda qalghan qoryqtyng qashyrtqy su jýieleri isten shyghyp jatsa, ertengi kýni oghan ne shara jasamaq?. Búghan qosymsha qaladaghy uniyversiytet kollektiyvi de qoryqqa tiyesili biraz jerdi qorshap ózderine iyemdenip alypty. Qyp-qyzyl qylmys!  Osy jaghdaylardy, kezinde «Zang gazeti» betinde «Múny aitpaua bola ma!»  aidarymen  «Ámir Temir amanatyna qiyanat jasaushylar nege jauapqa tartylmaydy?» («Zang gazeti» 04.12.2007 j.) degen taqyryppen mәsele etip  kótergenbiz de . Biz ashyp bergen sol qylmysty da jergilikti prokuratura jauyp jibergende, әli-aq әdildik óz jolyn tabar dep qoyghanbyz.

Imanghalidyng imandylyghy jayly alghashqy maqalamyzdy jazghanda  osy jaghdaygha baylanysty QR Mәdeniyet jәne aqparat ministri Múhtar Qúl- Múhamedting tapsyrmasymen osy ministrlikke qarasty Mәdeniyet komiytetinin  26 aqpanyndaghy №46 búiryghymen kelgen «Áziret Súltan» memlekettik tarihy qoryq múrajayynyng qorghau aimaghy manyndaghy jer telimin paydalanudyng jay kýiin tekseru maqsatynda ministrlikting tarihy mәdeny múra basqarmasynyng sarapshysy Ghalymjan Ótelbayúly jetekeshilik etken, qúramy alty adamnan túratyn arnayy júmys komissiyasy óz júmysyn  ayaqtap, Komissiya Týrkistan qalasy rabadyndaghy qúrylys júmystarymen tanysyp,   uәkiletti memlekettik organnyng rúqsatynsyz bastalyp ketken jana meshit qúrylysy men 4 pәterli 3 ýiding qúrylysyn jedel toqtatugha, Týrik aghayyndar qajet dep tapsa,  jana meshit qúrylysyn basqa jerden salugha úsynys jasaghan qorytyndysyn kórgen edik. Olardyng atalaryna rahmet!.. Búl әdil qorytyndy bolatyn. Osy qorytyndymen toqtau kerek edi. Olay bolmay shyqty. Búryn jalynyp shaqyrsa kelmeytin qúzyrly komissiya qazir aptalap, ailap  Týrkistannan shyqpaytyn bolyp aldy. 25 tamyzda Preziydent әkimshiliginde bolghan otyrystan keyingi  QR Mәdeniyet Viyse- ministri G.T.Telebaev pen osy ministrlikke qarasty Din komiytetining tóraghasy A.Dosjan   bastaghan osynday tekseruding biri 12-13 qyrkýiek kýni taghy da ótkizildi. Biz búl komissiyanyng júmysyn da Týrkistandaghy «Qoja Ahmet Yassauy kesenesin qorghau» qoghamdyq birlestigi mýsheleri arqyly habarlasyp bilip otyrdyq.

Ne shyqsa da ózimizen shyghady ghoy, osy komissiya mәjilisinde  komissiya qúramyna oblystyq әkimshilikting úigharymymen oblys kóleminen qosylghan B.Áshirbekov, Q.Moldaseytov, B.Jalmúrzaev, B.Baytanaev, E.Ýristemovter bastalghan meshit qúrylsynyng ayaqtaluyn talap etip sóilegenin hattama jobasynan kórgende, tóbe shashymyz shymyrlady. Osylardyng arasynda óz júmys salasynda tәjiriybesi mol,  oblystyq sәulet basqarmasynyng bastyghy Baqytjan Áshirbekovty jaqsy tanushy edim. Ózindik pikiri bar azamat bolatyn. Kóp jyl qyzmetten shettep qalyp edi, sol әser etti me eken... Pendeshilik pikirine janym ashydy. Hattamagha týspegenmen osy otyrysta meshit janashyrlaryna kózderin alartyp, tisterin qayraghan komissiya jetekshilerining sózderi men pikirleri de bizding jaghamyzdy ústatty. Bar zandy algha tartyp dauly jerge qúrylys júmysyn bastaugha sonau 2003 jyldan beri kenshilik bermey kele jatqan ministr M.Qúl-Múhambet (Eki hatynyng kóshirmesi bizde. B.A) ne deydi, komissiya qúramynda barghan qaramaghyndaghy jauapty adamdar ne deydi? Komissiya - ýkimetting zandy qújattary negizinde qorytyndy pikir beretin arnayy top. Osy toptyng ekinshi kýngi otyrysyna oblys әkimining orynbasary Á.Bektaev myrzanyng zansyz qatysyp, Týrkistannyng ózi biletin qariyalaryn shaqyrtyp,  meshit qúrylysyn ayaqtatugha ýgitteuin qalay týsinuge bolady?.. Búl azday oblys әkimining orynbasarlary B. Ospanov pen Á.Bektaev myrzalardyng birinen song biri qoldan úiymdastyrylghan aryzdy betterine kólegeylep  QR Mәdeniyet ministri M.Qúl-Múhammed myrzanyng atyna hat jazyp, «Áziret Súltan» memlekettik tarihiy-mәdeny qoryq múrajayynyng diyrektry M.Sadyqbekovtyn  jauapkershiligin qarauynyzdy súraymyn» dep kezektesip hat jazghansha, shama-sharqynsha imandy tirlik jasap jatqan jas kadrgha qoldau kórsetkeni maqúl edi ghoy. Búl jerde  YuNESKO men IYSESKO atynan sóilegen N.Tóreqúlova, Á.Ótegenova, N.Imanjanov pen ministriktegi osy salanyng kóp jyldan bergi jetekshisi Bazarbay Altaevtargha rahmet. Olar óz sózderinde halyqaralyq talaptar negizinde jana meshitting qúrylysyn qayta jalghastyrugha bolmaytyndyghyn, onday bolghan jaghdayda daugha YuNESKO halyqaralyq úiymy aralasyp, kózding qarashyghynday saqtalugha tiyisti mandayymyzgha bitken jalghyz jәdigerimizdi óz tizimderinen shygharyp tastaytynyn mәlimdegen. Bizdi oilandyratyn jaghday Ontýstik Qazaqstan oblysynyng әkimdigi әldekimderding sózine maldanyp, sazgha otyrghandaryn qalay bilmey otyr? Eger Yasauiy kesenesi YuNESKO qorghauynan aiyrylsa oghan kinәli kim bolmaq? Áriyne, aldymen oblystyq әkimat, sonan song bizding Ýkimetimiz ghoy. Conda búl qúzyrly oryn basshylary osyny da bilmey otyr ma? Bile otyryp bassyzdyqqa baruyn qalay úghugha bolady. Biz osy mәselelerdi tújyrymdap, «Imanghalidyng imandy haty, imansyzdardyng «jynyn bótelkeden shygharuda...»degen taqyryppen «Ýsh qonyr» (№13 01 10 2010) gazetine maqala jazyp, sonynan osy maqalanyng internetke ótuimen taghy da biraz gazetter kóshirip basty. Oiym osy maqaladan song toqtau bolar dep kýtkenmin. Betpaqtargha daua bolmady.  Esh negizsiz, shynymen-aq bótelkeden shyqqan jynday endigi jerde  imandy tirlik jasap jýrgen qazaqtyng Imanghaliynyng betin tyrnaugha kóshti. Eldi alatayday búzushylar; «Tasmaghanbetov Týrkistandaghy meshit qúrylysyn toqtatyp tastady. «Endi ol bir jolata búzylmasa bolghany» dep el qauiptenip otyr... Siz janadan salynyp, qúrylysy bituge tayanghan zәulim meshitting tas-talqanyn shygharyp qiratugha, jermen jeksen etip qúlatyp tastaugha qúlshynyp otyrghan qúdaydan bezgender (Qarghystary qara bastarynan aspasyn. B.A.) bar degenge senesiz be?.. Mәdeniyet ministrligi men Mәjilis deputattary da mәsele etip kótergen baybaylamnyng nýktesin qoyyp, naqty nәtijiyeli tirlik tyndyrghan Astana qalasynyng әkimi Imanghaly Tasmaghanbetov boldy. Áriyne, aidaladaghy Astana әkimining Týrkistandaghy meshitting tirligine aralasuyna eshbir qúqyghynyng joqtyghy da, qúzyrynyng jýrmeytini belgili...» dep respublikalyq basylym   betterining birinde, әdil qúqyqtyng ne tórelik aitatyny әli kýnge sanasyna jetpegen bir «jazghysh» bauyrymyz, aptal azamattyn  bedelin belinen basyp, jerden alyp jerge salyp, qarghap silep, tipti, ony býginde týrmede otyrghan «ismatullashylarmen» tyghyz baylanystyryp,  arasynan qyl ótpes qúrmettisi etip qoysa, ekinshi bir oblystyq basylymda «Alla ýiin (Diny sauatsyzdyq, meshit -mýlik, allany eske alatyn ýi.B.A.) búzyp, abyroy tappasymyz anyq» dep qariyalyqtan góri jasy úlghayghan sayyn qarabasyna qajetti pәndelik abroydan basqany oilamaytyn, dinnen maqúrym, eki-ýsh azamattyng qoldan úiymdastyrylghan hatyn algha tartyp baybaylamgha bassa, ýshinshi bir basylym kishi jýzding kósemi, preziydentting taghyn basyp alushy top jetekshisi  etip kósetip elge ýrey tastap baqty.  Qúdayym-au, osynday úshqalaq pikirdi jazyp, el arsyna taratpas búryn, júmyr basty pende óz qaushaghyna salyp el ýshin Imanghaly kim, ózgeler kim ekenin nege tarazygha salmaydy? Imanghaly búl júmysqa aralassa osy qúrylysty óz qadaghalauyna alghan YuNESKO-nyng qazaq elindegi Últtyq komissiya jetekshisi retinde aralasty ghoy. Búl onyng mindeti emes pe?  Nege biz ózindik aitar pikiri bar  osynday naghyz aptal azamattarymyzdy әspeteu orynyna, kýstanalaugha, tabalaugha  qúmar bolyp baramyz. Abroydy eshkim satyp ala-almaydy, biraq búl múnlyq naghyz azamattyng  sonynan ózi de bir eli qalmaydy ghoy.  Imanghaly býgigi tandaghy Elbasynyng qazaq elin basqarghaly bergi kezdegi eng senimdi izbasary ekenin is jýzinde dәleldep shyqty. Ol Ýkimet basynda otyrghanda da, Atyrau, Almaty, Astanany basqarghanda da qajyrly enbegimen Elbasy senimine, el qúrmetine bólendi. Ár barghan jerinde  óz izin qaldyrdy. Tipti, ótken jyly ózge bir elge baryp, kóshesine Elbasy N.Nazarbaevtyng esimin bergizip, ekinshi bir tuys elde eskertkishin qoydyryp  jýrgen de osy Imanghaly emes pe? Tipti osy aralasyp otyrghan júmysynyng ózi, keler jyldan bastap әlemning azuly elderinen de artyq  qarjy júmsap, turizm óndirisin damytugha den qoyyp otyrghan Elbasy tapsyrmasyn qoldau emes pe?  YuNESKO-dan shu shyqsa osy Elbasy josparynyng kýli kókke úshpay ma. El budjetinen keler jylgha turizm óndirisine bólip otyrghan qarjymyzdyng qasynda Týrik aghayyndardyng bir meshitke bólgen qarjysy nege túrady?..   Nege shyqqyr kózimiz osynday jaqsylyqty kórmeydi. Qazirgi memleket qayratkerleri arasynda Elbasy janynda jýrip qazaqtyng abroyyn asqaqtatqan, tili men dinine janashyr bola bilgen birden-bir qany bar qazaq osy Imanghaly emes pe?. Ony keshegi sammitten song Elbasymyz asyl azamattyng enbegine oray óz qolymen tósine orden taghyp, esimin erekshe asqaqtatyp bagha bergeninen de bayqaugha bolady. Sonda osynday ósekti byqsytyp, el qúlaghan kóteru bizding jurnalist әriptesterimizge ne ýshin qajet bolyp otyr? Býitip asyl azamattarymyzdy jamandap, rushyldyq pen jershildikting týtinin byqsytqansha, «Aynalayyn, Imanghali! Qúday YuNESKO-daghy abroyyna bayandylyq bersin. Bedeling joghary, qolyng úzyn ghoy, osy kesenede 1942 jylgha deyin saqtalghan jýzdegen, myndaghan zattar  qoldy boldy, jeti ghasyr  saqtalghan qoljazba qory 1943 jyly vagongha tiyelip әketilipti. Sol kýii izim qayym joq. Sony tabugha jәne Parijdegi Luvr, Leningradtaghy Ermitaj múrajayyndaghy shyraghdandy  yNESKO-nyng aralasuymen óz orynyna qaytarugha júmys jasauynzdy súraymyz...» dep ótinish jasap jatsa,nemese qazaqty Kýlteginimen qauyshtyrghan  belgili ghalymy retinde, kýni býginge deyin jasalmaghan Yassauiy hikmetterinin  akademiyalyq núsqasynyng jaryq kóruine bas kóz boluyn, ghúlamagha eskertkish saldyruyn súrap jatsa talay iygilikti tirlikter jasalar ma edi?...

Týrkistanda ghibadat ýiin salu ýshin jer jetip aiyrylady. Týrik aghayyndar nege ghana osy qasiyetti jerge qasarysyp jabysyp otyr. Terenirek oilanatyn mәsele... Meshit degen múnday quys jerge emes, namazhandardyng kelip ketuine qolayly, kýre joldyng boyyna nemese halyq kóbirek jiylatyn bazarlar manyna salynbaushy ma edi?  Osy jaghdaydy kóre bile otyryp ziyaly sanap jýrgen qariyalardiki ne baybalam? YuNESKO-nyng búl jerge qúrylys saldyrmaytyny, eski tarihy oryndy saqtaumen birge ortaghasyrlyq jәdigerding qúndylyghyn saqtau, oghan núqsan keltirmeu ekenin nege úghynbaymyz? Bizge dәl osy jerde býgingining qúrylys materialdarymen salynatyn zәulim meshit emes, ortaghasyrlyq jәdiger Áziret Súltan kesenesining aman esen túrghany qúndy.  Kýmbez qasynan meshit ýiin salu jәdigerding tarihy qalyptasqan sәulettilik kelbetining qúnyn týsiredi. Al Jana meshitti osy jerge osynsha tyqpyshtap salushylardyng  negizgi maqsaty - arandatu. Olar týbi Qoja Ahmet Yassauiydi jermen jeksen etip jer betinen joydy kózdep otyrghandar.  Múny  úiymdastyryp otyrghandar qanshama jasyrynghanymen, aqyr sony bәribir әshkere bolary anyq.

Biz búryn kórip jýrsek te, týrikter zansyz salyp jatqan meshitting dauymen shektelip jýr edik, qalalyq jәne oblystyq әkimshilikting orynsyz súghanaqtyghynan son,  býgin ekinshi bir soraqylyqtyng da betin ashyp kórsete ketkendi maqúl kórip otyrmyz. Tayauda,  tәuelsizdik kýni qarsanynda Týrkistan qalasynda oblys әkimi A.Myrzahmetov myrza, oblys budjetinen bólingen  qúny 747 mln. tenge túratyn «Otaustroy» kompaniyasy salghan tarihy mәdeny etnografiyalyq  muzeyding ashylu lentasyn qiyp, osy júmysqa  at salysqan azamattardy arnayy sertifikattarmen marapattady. «Kýlli TMD elderinde tendesi joq ortalyq»- dep júrtty sendirgen boldy. Býginde búl qúrylystyng da  oblys әkimi Asqar Isabekúlynyng atyna jazylghan «...Atalynghan tarihiy-mәdeny ztnografiyalyq ortalyqtyng ornalasu oryny «Tarihiy-mәdeny múra obiektilerin qorghau jәne paydalanu turaly» Zannyng 19 babynyng 8 tarmaghyna oray, ministrlikpen uaqtyly kelisilmegenin habarlaymyz. Sonymen qatar, YuNESKO-nyng talaptary boyynsha Dýniyejýzilik Mәdny jәne Tabighy múra tizimine engen tarihiy-mәdeny eskertkishterding qorghau jәne tabighy landshaf aimaghyna janadan qúrylys týspeui qajet. Ortalyqtyng qúrylysy salynghan jaghdayda Qoja Ahmet Iassauy kesenesin dýniyejýzilik múra tiziminen alyp tastau qaupi tuyndaydy...» degen ministrding mindetin atqarushy J.Qúrmanghaliyevanyng   26.03.2010 jylghy jauap eskertpe hatyna qaramastan zansyz salynghany anyqtalyp otyr. Hatta birinshiden, Ortalyq  ghimaratynyng kóne qalanyng jasyl aumaghyna ornalasqandyghy, ekinshiden, ghimarat kesenesi  qorghau aimaghynan 20 m. qashyqtyqta, yaghni, qúrylysty salugha retteytin aimaqqa ornalasatyndyghyn, ol aimaqqa bir qabattan asatyn ghimarat salugha tiym salynghandyghyn, ýshinshiden, joba boyynsha Ortalyqtyng qúrylysy kezinde qazirgi zamanghy qúrylys materialdarynyng (әinek, beton, plastiyk) qoladnyluy kesenening tarihy qalyptasqan sәulettilik kelbetine ýilespeytinin soqyrgha tayaq ústatqanday eskertken. Biraq oiyna kelgendi isteuge daghdylanyp alghan ontýstiktik әkim-qaralar men soqyr sәuletshiler әlem júrtshylyghyna ortaq zang men eskertudi belden basqan.

Mynaghan nazar audaralyqshy,  kesene ornalasqan tarihy qúny joghary 88,7 gektar aimaqta býginge deyin 8 tarihy eskertkish muzeylendirilip halyqqa qyzmet kórsetip otyr. Olar; Qoja Ahmet Yassauiy kesenesi muzeyi, Qyluet jer asty meshiti muzeyi, Júma meshiti muzeyi, Shyghys monsha muzeyi, Týrkistan tarihy muzeyi, Arheologiya jәne etnografiya muzeyi, Rabiya Súltan begim kesenesi muzeyi,Týrkistan kóshesi muzeyi dep atalady.  Osy keltirilgen derekten kórinetin zandylyq, muzey belgili bir tarihy qúndylyqqa negizdelip ashyluy tiyis. Osy zandylyq túrghysynan  búl jana muzeyding ne maqsatpen salynghanyn da týsinbedik.  Ekspozisiyalyq alandargha ne qoyylyp, ne kórsetilmek,  qoyylatyn jәdiger bar ma? Álde baz bir mekteptegidey oqushylar jinaghan eksponattardyng jiyntyq kórinisi ghana bola ma?.. Týsinbegen song búl saualymyzdy osy muzeyge dizayn júmystaryn jasau ýshin arnayy kelip júmys jasap jatqan, respublikagha tanymaly belgili  maman A. Naymanbaevqa qoyghanda da naqtyly jauap ala-almadyq. Jariyalanghan tendirdi jenip alghan son, bólingen qarjyny iygeruge kelgen dәrmensiz top siyaqty. Sonda zansyz salynghan búl muzeyding mindeti ne? Ministrlikting kelisiminsiz salynghan song muzeyge qajetti shtat birligi de  qaralmay otyr. Ortalyq ashyldy da, artynsha auzyna qara qúlyp salyndy. Múny kim  qalay úghyndyrady? Sonda tiyisti zang oryndary búl bassyzdyqty osy kýnge deyin nege  kórmey otyr? Búlay dep qatty aityp otyrghanymyz, janadan boy kótergen Ortalyq muzey  zansyzdyqqa tosqauyl qoyatyn birden-bir qúzyrly oryn audandyq prokuraturanyng tura qarsy aldynda túr. «Kórmes týieni de kórmes» degen osy bolar...

Bizding payymdauymyzsha, qoryq alanynan jana meshit salynatyn bolsa, sol meshit pen kýre temir jol aralyghyndaghy jazyqtyq pyshaq ýsti  taghy da saudagha týskeli túr. Týrkistannyng songhy ketken ýsh әkimi de ózderi qyzmetterinen auysqansha, jer satu dauynan bastary ajyramaghan edi. Qazirgi әkim Qayrat Moldaseytov myrza biznes ortasynan kelgenimen,  songhy uaqytta zansyz jerlerge ókim shyghara bastauyna qaraghanda, búrynghy әriptesterining jolyn quyp, meshitting manyndaghy biz aityp otyrghan qúiqaly jerge  tәbeti ashylyp kele me degen jaman oy keledi... Jalpy, songhy on jyldyqta Týrkistan qalasy osy qalanyng tarihy taghdyryn tereng týsine otyryp, kemel keleshegin oilap júmys jasaytyn, ózindik derbes tereng oiy bar әkimge jarymay-aq qoymady. Kelgender kelimsektikten aspady. Sonyng naqtyly kórinisi qazir tanda shalghaydaghy eki auyldyng birine jetip jatqan gaz osy әlem moyyndaghan Týrkistangha әli kýnge jetpey-aq qoydy. Týrkistannnyng atynan úyalsaq ta osy qalany qara týtinge túnshyqtyrmay, mәseleni kýni býginge deyin sheship qoygha bolar edi ghoy. Naghyz isker әkim  qalany Turistik infroqúrylym negizinde damytyp, jergilikti qol ónershiler óndirgen  ónimdermen-aq  gýldendirip jiberer edi. Biraq múnday óreli de isker әkim әzir qala peshenesine jazylmay otyr...

Osy jaghdaylarmen qanyq bolghan son,  bolghan mәn jaydy tolyq týsindirmek bolyp, taghy da YuNESKO jәne IYSESKO isteri jónindegi Qazaqstannyng últtyq komissiyasynyng tóraghasy, Astana qalasynyng әkimi Imanghaly Tasmaghanbetovke habarlassaq, onyng Fransiyada is saparmen jýrgenin estidik. Bastaghan isin qashan da tabandylyqpen ayaghyna deyin jetkizetin azamat Qoja Ahmet Yassauy kesenesi taghdyryn bas kensesi Parijde ornalasqan YuNESKO arqyly týbegeyli sheship keletin shyghar degen ýmit bolghan. Bәlkim, jeltoqsandatyp  yNESKO/IKOSOS-tan kelgen komisiya sonyng qorytyndysy bolar.  Olay bolsa, taghy da saghan qúday quat bersin, qazaqtyng imandy azamaty Imanghaly degimiz keledi.

Maqala sonynda aitarymyz, Týrkistan men  Qoja Ahmet Yassauiy salghan joldyng qazaq halqynyng tarihy taghdyrynda atqarghan roli zor. Sondyqtan da halyq Týrkistandy ardaqtap «Ázireti Týrkistan», Qoja Ahmet Yassauiydi «Áziret Súltan» ataghan. Týrkistan men Yassauiy aty qazaq halqynyng iman birligining negizi. Iman birligi myqty halyq esh qashan da esh bir jaugha des bermeydi. Sondyqtan da  Qoja Ahmet Yassauiy  kesenesin qorghau - qazaqtyng imandylyghyn qorghau ekenin úmytpayyq aghayyn?...

Baqtybay Aynabekov

«Qazaqstan qajylary» diny birlestigining tóraghasy.

«Abay-aqparat»