Dalamyz ken, qalamyz kóp. Biraq, qazaq balasy oghan syya almay-aq qoydy. «Otyrsaq  – opaq, túrsaq  - sopaqpyz». Almatygha kelsek – «mәmbetpiz»,  qazaqsha sóilesek –  «naspatpyz».    Memleketting egesi qazaqtan góri,  orys-kazaktyng  qúqy basym. Úzyn sany onnan aspaytyn, biraq  «resmy kókirgende», 130-gha  baryp jyghylatyn  «kóp últtardyn» mýddesi ýshin, ylghi, «jyghylyp»  qala beremiz.   Mening búl sózderim eldegi basqa últtargha degen jek kórushilik emes,  biylik ýshin «nege tek biz jek kórinishti bolyp qala beremiz ?»  degen  saual. Nege bizding shendiler «ózimizdiki» bolmay túr? Ózge elding sayasy merekesin toylaymyz, tәuelsizdigimizge núqsan keltiretin  qylyqtaryn ýnsiz moyyndaymyz.  Áriyne, últyna qarap, alalau dúrys emes, bәrimiz de bir elding azamattarymyz – zang aldynda qúqymyz ten. Alayda, jeme-jemge kelgende, qazaqtyng qúqy kem týsip jatatyny qynjyltady.

Keshe ghana osy «Abai.kz» sayty kóterip,  el bolyp, jabylyp jatyp, elge kirui әreng mýmkin bolghan Jaynagýlding oqighasy esterinizde shyghar. Qytay azamaty bolghanymen, Qazaqstanda túrugha yhtiyarhaty bar, kýieui men úly bizding elding azamattary. Shekarashylar shek  qoyyp, «keudesinen iyterdi». 18 kýn boyy otbasynan aiyryldy. Tipti, ony Qytaygha qaytaryp jiberse, kýni ne bolar edi? Óitkeni, ondaghy qazaqtyng sol elding biyliginen qanday teperish kórip jatqany belgili.  Nege bizding ózimizge ózimizding janymyz ashymaydy?!

Qazaq shekarashylary qazaq qyzynyng basyn qaterge tigip jatqanda, Atyrauda shendiler Resey azamatynyng mýddesin qorghap әlek. Sonyng kesirinen, jergilikti   otbasy jәbir kórip otyr.  Endi osy oqigha turaly kenirek taratyp aitayyq.

Darigha Rayymqúlova  esimdi Atyrau túrghynynyng otbasy –  qyzy, kýieu balasy, nemereleri birlesip, jyljymayty mýlik naryghyna qatysushylargha kenes berushi (konsaltingtik) firma qúrudy úigharady.  Qazaqstan azamattaryna  múnday rynoktik  qadam jasaugha mýmkindik berilip otyr, sondyqtan ony oryndy paydalanugha әrkim qaqyly. Osyny eskergen Rayymqúlovtar memleketke masyl bolmay, óz enbekterimen,  el qajetine jaray otyryp, óz qamyn ózderi jasay alatyndaryna  nyq senimdi bolatyn. Atyrau qalasy Sәtbaev kóshesindegi 36-shy ýidegi ózderine tiyesili 22-shi pәterdi keneyte otyryp, olar kenirek kense jasaudy úigharady. Sol ýshin, ýy manyndaghy jer telimin әkimdikten satyp alady. Kәsipkerler bar isin zandy týrde jýzege asyru maqsatynda, Atyrau qalasynyng sәuletshisi maqúldaghan, eskizdik jobanyng negizinde jasalghan  tehnikalyq sheshimdi de  alyp, osy № 36 ýy túrghyndarynyn  jalpy jinalysynda  olardyng kelisimine qol jetkizedi (ol jinalystyng hattamasy bar).  Pәterdi qayta jobalau turaly da zandy rúqsat alady.  Endi, mәsele qatar pәterdegi kórshinin  qoldauy  qajet.  Joly týsken sol bolar – kórshileri de  qarsy bolmay, eki jaq , kelisimge  keledi.  Bar zandylyqtar saqtalghan son, óz iyelikterindegi, әkimdikten satyp alghan telimge,  pәterine  japsarlap, kenselik ghimarat salyp alady.

«Kelisip pishken ton kelte bolmaydy» ghoy!  Onyng ýstine, bәri zandy! Al, endi, ayanbay enbek et, Otanyna paydandy tiygiz! Elding ertenin jaqsartsam degen Elbasynyng ýndeuine qosyl!

Qaydaghy?..  Búlardyng jasamaqshy tirligine, «ә» degennen-aq,  kelise ketken qatar pәterdegi kórshining shyn kózdegeni naghyz qater  bolyp shyqty. 2008 jyldan beri Resey azamattyghyn alyp, sol elge kóship te ketken, birer jyl búryn kәri sheshesining pәterinen "dәm etip" uaqytsha qaytyp kelgen Adelina Brajnikovanyn  Sankt-Peterburgten  baspana  satyp almaqshy oiy bar eken. Ol  Darigha Rayymqúlovagha  «sheshemning myna pәterin 150 myng AQSh dollaryna  satyp alsanshy» degen úsynys jasaydy. «Búl bagha әsire qymbat, biz bankten nesie alyp, 75 myngha satyp  alayyq» degenge kónbeydi. Búghan deyingi tórt jyl boyy  kórshilerine taqqan esh  kinәsi joq Adelina hanymdy  Neva jaghalauynda ómir sýru armany әbden iyektep alsa kerek, Darighanyng ýstinen aryzdan aryzdy búrqyrata bastaydy.

Bir qyzyghy, kórshilerining «zansyz» tirligine narazy Adelina Brajnikovanyng ózi naghyz zang búzushy bolyp shyghady.  Qazaqstan zannamasyna sәikes, bóten elding azmattyghyn alghan son, bir jyldyng ishinde, múndaghy mýlikting ózine tiyeseli  bóliginen bas tartuy (otchujdeniye) kerek edi. Biraq, Peterbor pәterinen dәmeli adam olay isteushi me edi? Qazaqstan zanyn belden basa otyryp, yqtiyarhaty da joq, yaghni, №21 pәterde  tek túrugha ghana qúqy bar Brajnikova Darighany balalarymen birge sottan sotqa sýirey bastaydy. Al, Atyrau sottary ózi túryp jatqan pәterge qatysty qanday da bir әreket  jasaugha  esh qúqy joq shet el azamatynyng aryzyn qabyldap, is qozghaydy. Keshegi yqtiyarhaty bolsa da, jaqyndarynan aiyrylyp, jat elge quylghan Jaynagýlden (siltemeden qaranyz) búl shet eldik azamattyng nesi artyq? Osydan keyin, bizding sottardy týsinip kór.

2011 jyldyng 10-shy mamyry kýni A. S. Múqanghaliyevanyng tóraghalyghymen ótken Atyrau qalalyq soty  Resey azamaty  Brajnikovanyng aryzyn jartylay qanaghattandyrady. Yaghni, aryz berushining rúqsatymen,  japsarlay salynghan ghimarattyng  onyng lodjiyasyn jauyp qaldy-mys degen  65 sm bóligin búzudy jýkteydi.  Al, osy tartysqa oray,  «Atyrau oblysy memlekettik sәulet-qúrylys  boyynsha baqylau  Basqarmasynyn»  «japsarlay salynghan ghimaratty zansyz dep tauyp, búzyp tastau»  turaly ótinishin qanaghattandarmay tastaydy.  Sot shygharghan sheshimde aryzdanushynyn  basqa talaptarynyng esh dәieksiz ekeni tolyq dәleldenip, jazylghan.  Jauapqa tartylghan tarap sot sheshimin tolyq  oryndap shyghady.

Biraq, «peterborlyq arman» Brajnikovagha tynym bermeydi.

Kelesi sot otyrysy 2014 jyldyng 24 qantarynda A. Izteleuovanyng tóraghalyghymen ótedi.  Búl mәjilis jogharyda sipattalghan sot sheshimining dúrystyghyn rastap, jәbirlenushining óz qúqyqtarynyng búzylyp jatqanyn dәleldeytin dәiekter keltire almaghandyghynan, Brajnikovanyng aryzyn qanaghattandyrmay tastaydy.

Eki ay ótpey, 11-shi nauryz kýni jinalghan apellyasiyalyq  sot kollegiyasy da Brajnikovanyng aryzyn qanaghattandyrmaydy. Sot barysynda  Adelina hanym keltirgen  dәiekterding eshbiri dәleldenbeydi, al, D. Rayymqúlovanyng balalary kótergen japsarlas ghimarattyng zangha sәikes salynyp, eshbir normativterdi búzbaghany, olardyng bar әreketi zandy ekeni eskeriledi.

Osy arada, Atyrau qalasynyng prokurorynyng sotqa týsirgen aryzynan son, 2016 jyldyng 28- qyrkýieginde Atyrau qalalyq soty A. V.  Brajnikovany  Sәtbaev kóshesi, 36 ýi, 21 pәterdegi ýlesinen aiyru (otchujdeniye) turaly sheshim shygharady. Al, sol  jyldyng 27-jeltoqsanynda osy mәselege qatysty Brajnikovanyn  apellyasiyalyq shaghymyn qaraghan, G. Qarabalina tóraghalyq jasaghan sot otyrysy Resey azamatynyng aryzyn qanaghattandyryp,  28-qyrkýiektegi sot sheshimin ózgertip tastaydy.  Oghan mýmkindik bergen  reseylik Brajnikovanyng eki aralyqta, yaghni, qarasha aiynyng 2-si kýni yqtiyar hat alyp ýlgergeni boldy.  Qyrkýiek aiynda shyqqan sot sheshimin oryndamaudyng amalyn osylay tapty.  Qúqyq organdary, yaghni, sot Qazaqstan Respublikasy Azamattyq Kodeksining 252 babyn  óreskel búzdy.  Brajnikovanyn  ayaq astynan yqtiyarhat aluyna da joghary lauazymdy shendilerding kómekteskeni belgili bolyp otyr. Keybir derekterge qaraghanda, Reseyding búl aryzqoy azamaty  Qazaqstan Respublikasy ishki ister viyse-ministri Erlan  Túrghymbaevqa aryzdanyp, oghan jalghan  aqparattar bergen. Ózine qatysty pәter qúqyna iyelikten aiyru turaly sot sheshimining shyqqanyn jasyryp qalady. Ásheyinde, Qazaqstan azamattarynyng aryzyn qabyldaugha qoly tiymeytin ministrding orynbasary mәn-jaymen egjey-tegjeyli tanyspastan, tómenge qaray búiryq týsiredi de, Brajnikovanyng sot sheshimin oryndamay, apellyasiyalyq sot sheshimin  óz paydasyna  sheshkizuine  kómektesip jiberedi.   Oblystyq  kóshi-qon polisiyasyndaghylar qatan  eskertu alady.  Osy tústa, ezu tarttyratyn  bir  jәit bar. Resey azamatynyng problemasyn Qazaqstan azamattarynyng mýddesin, qúqyghyn taptay otyryp, sheship bergen  general «Biyligin nemese qyzmet núsqaularyn asyra paydalanghany ýshin qylmystyq jauapkershilikke tartu» atty  ghylymy enbekting avtory eken.

Endi, Resey azamaty «atqa myqtap minedi».  Bizdi shet tilinde basqaryp otyrghan shendilerding arqasynda, ózi jaqtyra bermeytin «kalbitter» men «churkalardyn» sazayyn  tarttyra bastaydy.

2014-shi jyldyng 14-shi mamyry kýni B. K. Kareshovanyng tóraghalyghymen ótken  Atyrau oblystyq Kassasiyalyq sot  kollegiyasy  Búghan deyingi sot sheshimderining bәrin joqqa shygharyp, qúzyrly memlekettik organdar bergen zandy rúqsat sheshimderin teris dep tauyp, Qazaqstan azamatyn Resey azamatynyng aldynda «jyghyp» beredi.

Osylaysha,  birneshe jylgha sozylghan  birneshe sot prosesi  Qazaqstan sottarynyn, ishki ister organdarynyn, jalpy qazaqstandyqtardyng salyghy esebinde júmys istep otyrghan jәne solardyng mýddesin qorghaugha tiyis memlekettik organdarynyn  qarapayym reseylikting aldynda qauqarsyz ekenin tanytty. Songhy sot sheshiminen son, Darigha Rayymqúlovanyng otbasy adal enbekpen kelgen ghimarattan aiyrylugha mәjbýr boldy. «Azamattardyng dýniye-mýlkin zandastyru turaly» Zangha sәikes,  2015 jyly zandy týrde  tirkeuge alynghan  mýlikterine qatysty sheshimdi keyingi sot otyrysy joqqa shygharyp tastaydy. Kýieu balasy jýikesi syr berip, kóz júmdy, al qyzy obyrgha shaldyghyp, ekinshi dәrejeli mýgedek bolyp qaldy. Tipti, sot sheshimin oryndaugha da aqshalary joq. Al, shet el azamatyn esh qiyndyqsyz qabyldap, mәselesin bizding azamattardyng esebinen sheship bergen joghary shendiler, endi, Darigha Rayymqúlovany qabyldaudan bas tartyp otyr. Sol kezdegi Jogharghy Sot tóraghasy Mәmy myrza, tipti, «mazamdy ala berseniz, sizben hat almasu birjola toqtatylady» dep te sús kórsetken.

Sottar, qúqyq qorghau organdary birlese otyryp, úiymdasqan týrde Qazaqstan Konstitusiyasynyn  77 babynyng 2 tarmaghyn óreskel  búzdy.  Darigha Rayymqúlova bir әreketi ýshin eki ret sottalyp, eki ret jazagha tartyldy.

Búl jerde biz, Qazaqstan Respublikasynyn  azamattary týsinbeytin nәrse – nege «bizdin» biylik bizge ógeylik tanytady? Nege Qazaqstan azamaty Resey preziydenti turaly aitqan syndary ýshin jazagha tartylyp, sottalyp ketedi? Nege kelimsek reseylikting mýddesi  qazaqstandyqtyng mýddesinen biyik boluy kerek? Nege Qazaqstan preziydenti halyqqa qyzmet jasasyn dep taghayyndaghan lauazym iyeleri  bóten el preziydentine tabynady? Nege?

Asan Ashat

Abai.kz