Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Talqy 5865 4 pikir 14 Mausym, 2018 saghat 11:49

«Zyn-zyn», «bәldu-bәldu». Alayaqtyq degen osy emes pe?

Auzy bardyng bәri әnshi. Dauystyng keregi joq. Tipti ýy januarlarynyng da dauysyn jazyp alyp, muzykamen sýiemeldep, keremet hit jasap jatqandar bar. Býginde tili «r»-gha әreng keletin baladan bastap mikrafongha jarmasady. Neshe týrli konkurstar úiymdastyrylghanymen, biren-sarany bolmasa, bәigege qatysushylar dayyn fonogrammalarymen barady. Al el ishinde dayyn fonogrammany qosa salyp, auyzyn jybyrlatyp aqsha tauyp jýrgender qanshama.

Tipti, ataghy dyrday әnshilerding ózi el ishindegi konsertterde әnderining kóbin fonogrammamen oryndaydy. Tabynushylary bas úryp jýrgen key әnshining tabighy dauysyn estigende jylaghyng keledi. Alayaqtyq degen osy emes pe? Eger Birjan sal men Estay, Áset әnshiler tirilip kelip qazirgi júrt keremet sanaytyn estrada әnshilerining bireu taqymyna qyl búrau salyp jatqanday shynghyrghan dauysy men «zyn-zyn», «bәldu-bәldu» degen maghnasyz sózge qúrylghan әnderin, alba-júlba nemese jartylay jalanash talghamsyz kiyimderin, әieldershe boyanghan týrlerin kórse dýniyeden baz keship keter me edi.

Eng soraqysy, ósip kele jatqan jas órken «óner degen osynday haltura eken ghoy» dep qabyldaytyn boldy, soghan úmtylushylar qatary artty. Yaghni, zanmen tosqauyl qoymasa fonogrammamen halyqty aldaytyn alayaqtar sany jyl sanap arta týskeli túr.

Osynyng aldyn alu maqsatymen Senat deputaty Sәrsenbay Ensegenov tómendegi mәtindegi deputattyq saualyn jariya etti.

- Adamnyng boyynda biyik parasattylyqty, joghary talghamdy, eli men jerine degen ystyq yqylasyn qalyptastyryp, onyng estetikalyq qajettilikteri men mýddelerin qanaghattandyrugha baghyttalghan mәdeny qúndylyqtardyng ishindegi eng keng taraghany – әn. Búl barlyq halyqtargha tәn.
Bizding elimizde de әn óneri halyqtyng súranysyna ie muzykalyq shygharma retinde jan-jaqty damuda.

Ghasyrlar qoynauynan bastau alatyn halyqtyq әn men birge zamanauy әnder de qatar damyp qanat jaydy. Talapty әri talantty jas buyn әnshiler qalyptasty. Halyqtyng qúrmetine bólengen, shet elderge El atyn shygharghan has sheberler de bar.

Degenmen, qoghamda osy salagha, әsirese estrada janryndaghy әnshilerding ónerine, әnning mәtinine oryndy syndar aityluda.

Túrghyndarmen kezdesulerde olar әn ónerining bolashaghyna alandaushylyqtaryn bildirip, búl salanyng jekelegen tústaryn zannamalyq túrghydan retteu turaly oilaryn aitady.

Sonyng ishinde, әnshining shynaylylyghy, tabighilyghy, onyng ónerin tyndaugha kelgen adamdargha ózining dauysymen әn oryndauy ózekti mәsele bolyp túr.

Fonogrammanyng jappay jәne jalpylama qoldanyluyna halyq narazy. Fonogrammany qoldanu kórermenning tútynushy retindegi qúqyghyna núsqan keltiredi. Án ónerine onyng aqysyn tólep kelgen әrbir adam әnshining jandy dauystaghy sapaly qyzmetin alghysy keledi. Búl әdil jәne zandy talap. Aqyly qyzmet, sapasy túrghysynan qúnyna layyqty boluy tiyis. Búnymen qosa, fonogrammany jappay qoldanu tehnika mýmkindigin paydalanu arqyly ónerden alys key adamdardyng sahna tórine shyghuyna jaghday tughyzady. Búl osy uaqyttyng aqiqaty, kópshilikting oiynda ghana emes auzynda jýrgen әngime. El ishi men birge, syrt elderde de tanymal agha buyn әnshilerding de pikiri osynday.

Álemning damyghan elderinde fonogrammany qoldanu mәselesi zandylyq túrghydan sheshilgen. Mysalgha, AQSh-da fonogrammany zansyz qoldanu, konserttik is-sharalardy rúqsatsyz ótkizu alayaqtyq bolyp esepteledi jәne zanmen qudalanady. Úlybritaniya, Malayziya, Indoneziya memleketterinde búl súraq liysenziyalau arqyly retteledi. Sol siyaqty, Qytay, Resey Federasiyasy, Ózbekstan, Týrkmenistan jәne Belarusi elderinde de fonogrammagha shekteu qoyylghan.

Án ónerindegi taghy bir ózekti mәsele әnning mәtini. Án sózine qoyylar talap joghary boluy tiyis.

Ánning jýrekti jaular әueni onyng maghynaly mәtinimen astasyp jatsa ol ruhany baylyq. Ókinishke oray maghanasyz mәtinderge shygharylghan әuensiz әnder kóbeyde.Mәtini túrpayy, key jerlerinde anayylyqqa deyin jetetin әnder qúlaqqa týrpidey tiyse de, jastardyng arasynda keninen taraluda.

Syrly saz ben әsem әuenge negizdelgen әnge susyndamaghan jastar bolashaqta qanday qúndylyqtargha den qoyady? Adam ómirinde tәrbiyening bilimnen de joghary ekeni erteden belgili. Tәrbie qogham ýshin de manyzdy faktor.

Ýstimizdegi jyly «Qazaqstan» Últtyq telearnasyndaghy «Mәsele» baghdarlamasynda keybir әnshilerding oryndauyndaghy әnderde qoghamgha jat, balaghattaugha jaqyn sózderding kezdesetini aityldy. Osyghan baylanysty әnning mәtinining sapasyna taldau jasaytyn kәsiby alqaly organ júmysyn úiymdastyru uaqyty kelgen siyaqty. Bizben kórshiles keybir elderde osynday tәjiriybe bar.

Senator deputattyq saualynda elimizdegi әn ónerindegi qalyptasqan jaghdaydy zannamalyq túrghydan retteudi qajet etetinine nazar audartty. Alys jәne jaqyn shet elderding tәjiriybesi kóterilip otyrghan mәselelerdi konserttik qyzmetti negizinen qoghamdyq úiymdar arqyly liysenziyalau jolymen sheship otyrghanyn aitqan deputat S.Ensegenov Ýkimet basshysy B.Saghyntaevtan tiyisti memlekettik organdaryna tapsyrma berip, atalghan mәselelerdi zannamalyq túrghydan sheshu joldaryn qarastyrudy talap etti.

...Sol talghamsyz tyndarmandardyng arasyna siz ben biz de barmyz. Eger konsertke barsaq, manday terimizben tapqan adal aqshamyzgha shynayy dauysymen kórkem óner kórsete alatyn talantty әnshilerding layyqty qyzmetin satyp alugha tiyispiz. Al auzyn jybyrlatyp, sahnada ary-beri sekirgen týrin kórip, әni fonogramma ekenin bile túra alayaqtyqqa kónu – últty talghamsyzdyqqa úryndyrady. Sahnada tek talanttar qaldyryp, alayaqtardy qasiyetti ónerden yghystyratyn uaqyt jetti.

Ádilbek Qaba

Abai.kz

4 pikir