Shiyr-shiyr joly kóp, shimayy shiyelenisken mynau jalghannyng shyrmauyn qalammen jazyp tarqatu, jýrek týkpirindegi jazudy jaryqqa qalammen alyp shyghu aqyn ýshin ýlken kýres. Qolyna qalam alyp, oimen arpalysu bylay túrsyn, mynau qaynaghan tirshilikten qolymyz bosamay, kýibeng tirlikke boyymyz kirisip, sol bitpeytin tirlikting sonynan tyrbandap jýrip, aqyr sony oghan da pendening ýirenip keteri anyq.

Qolyma osy joly juyrda ghana «Núrly әlem» baspasynan shyqqan «Egiz órim» degen bir ýiding aghaly-inili aghayyndy eki birdey úlynyng jazyp shygharghan jyr jinaghy týsti. Avtorlary: Asylhan, Ashat Zaual-Mahanúly Abzalbekovtar. Qym-quyt uaqyttyng tyghyzdyghyna qaramastan, janadan ghana qolyma tiygen qayystay qonyr kitapty birden tolyqtay oqyp shyqtym. Aghalyq alghysózi Maraltay aqynnyng ystyq yqylasymen bastalypty.

Eki aqyn da Jambyl oblysy Sarysu audany IYgilik auylynyng tumasy.

Asylhan 1973 jyly dýniyege kelgen. 1996 jyly Qazaq Últtyq Agrarlyq Uniyversiytetin injener-elektrik mamandyghy boyynsha bitirgen. Qazirgi tanda Jambyl poliytehnikalyq jogharghy kolledjinde arnayy pәnder oqytushysy qyzmetin atqarady.

Ashat bolsa, 1979 jyly dýniyege kelip, M.H. Dulaty atyndaghy Taraz memlekettik uniyversiytetin jәne Q.A. Yassauy atyndaghy Halyqaralyq qazaq-týrik uniyversiytetin bitirgen. Qazirgi tanda IYgilik auylyndaghy Shoqay datqa atyndaghy orta mektepte múghalim.

Aqyndyq – mamandyq tandamaydy, adam tandaydy. Myna qoghamdy ózgelerden ózgeshe qabyldaytyn adamgha kep qonatyn qúdyret.

Salmaqty da saliqaly auyl balalarynyng «óleng auylyna» keluine sol jerding tabighaty da әser etken bolar.  IYgilik auylyna jolynyz týsken bolsa, osynau bir jeri qúnarly, shóbi shúrayly mekendi kórip, sol jerde tuyp-ósken jigitter ýshin aqyn bolmasqa shara joq ekeninn sezinesiz. Jan dýniyesimen eline, auylyna, tughan topyraghyna ghashyq bolyp, sol auyldyng әrbir tasy men suyn qalamyna arqau etip, sol ýshin janyn da baryn da ayamay jýrgen adam kemde-kem emes pe? Olar auylda túrady. Aqyn bolu ýshin qalagha shyghyp, tanymal boludyng qajeti de shamaly olar ýshin. Aqynmyn dep kókirek kerip túrghan olar joq. Kerisinshe, kәdimgi maly óristen tanerteng shyghyp, keshke qaytatyn, odan qala berse, egistigin suaryp, baqshasyn ósiretin, arasynda qyzmetine ýlgerip, otbasyn sol qym-quyt tirshilikpen qatar alyp jýretin tirshiligi qazanday qaynap jatqan aq jaylau auylda-aq egiz órim óleng jazyp túryp jatyr.

Bir ýiding balasy bolsa da, bir anadan tusa da adam balsynyng taghdyry bólek bolary haq. Aghayyndy adamdar bir-birine syiyspay jatqan myna zamanda, birlesip múnyn shaghyp, birlesip birin-biri algha jetelep, birin-biri janymen úghynysyp egiz órim kitap shygharghan keremet qúbylys emes pe? Ekeui bir ólendi birigip jazbaghan, әriyne. Tanqalarlyghy – ekeuining de jazghandary bir saryn, taqyryptas, bir-birine ýilesip, múny men syry bir arnagha toghysqany.

«Egiz órim» dep atauy da sondyqtan shyghar. Qym-quyt uaqyttyng tyghyzdyghyna qaramastan, janadan ghana qolyma tiygen qayystay osy bir qonyr kitapty birden tolyqtay oqyp shyqtym.

Ashattyng aghasy Asylhannyng óleng órimderinen inisine aitqan kónil júbatuy, jýrek nazy, inisine degen meyirimi, erekshe peyili, janashyrlyghy bayqalady.

«Qara bastyng qamynan shygha almasam,

Otyna pendelikting jaghyp jiber», - deydi Asylhan aghamyz «Dosyma» degen óleninde. Búdan aqynnyng kýikilikten biyik túrar shoqtyghy bayqalady. IYirimderi oqyghan adamgha oy salady.

Ásirese, «Kimge aitamyn ókpeni?» degen ólenining sonyna taman:

«Dospyn» degen shirkinder,

Ózimnen jýr payda izdep»- dep jazghany dәl býgingi zamangha say kelip, ólennen naqty kórinis tapqan.  

«Ómirim-jyr!

Jyrym mening – jýregim!

Jýregimning izdep jýrmin bir emin.

Kónilime balyn qúyar baqytty

Kókten emes, kóktemimnen tiledim», - degen óleng joldarynan aqynnyng óz kónilin kóktem etetini, qanshama qayghy-múng bolsa da jabyrqamay, ómirge qasqaya tike qarauy, ótkinshi ómirde adamnyng qanday sәtter bolmasyn, kónildi jýrui kerek ekenin aitqany bayqalady jәne ol  aqynnyng optimisttik kózqarasy.

«Aqynnyng әrbir óleninen eki joly oqyrmannyng esinde qalsa, ol aqyn - naghyz baqytty aqyn!» degen úghym bar. Asylhannyng jyrlaryn oqy otyryp, myna bir óleng órimderi kózge týsti.  Baqyt degen úghymdy bylaysha jetkizipti.

«Men baqytty bolatynmyn alansyz,

Baqyt jayly estimegen kezimde», - dep jazghan eken. Rasynda da adamnyng baqyt degen úghymdy týisinbegen sәby kezining ózi ýlken baqyt emes pe?!

Al, Ashatty óleng jazady eken dep mýlde oilamaysyz.

Kitaptyng 48-betindegi «Tarlan-taghdyr» atty óleninde Ashat:

«Erkelep óleng esimdi aldy,

Er kónilge bәri eges.

Egeuge jebeu kesimim qaldy,

Esil ómirim eki emes», - dep eregisken taghdyrgha kerisinshe, jebep, demep jiberu kerek ekenin aityp, myna ómirding eregisip ótpeui kerek ekenin, bir kesimning tek jebeu ekenin bir sózben-aq keltirip, kesip aitady. Búl da aqynnyng sheberligi.

Kitapty oqy otyryp, sonau bir auyldaghy balang sezimder, adal da aqjarqyn auyldyng adamdary, qarapayym tirshilik, kirshiksiz adaldyq pen mahabbatqa kuә bolasyz. Auyldyng tynys-tirshiligi kóz aldyna keledi. Naqty aitqanda, qos avtordyng tughan jerine, әkesi men anasyna, balasyna degen erekshe mahabbattary men zaman turaly oy tolghanystary ólenderinen aiqyn kórinis tabady. 145 betten túratyn búl kitapta  «Órnek», «Týiin», «Sezim perneleri», «Aponay», «Ánge oranghan ólender» degen ýlken-ýlken taqyryptargha bólingen. Óleng tili óte auyr da emes, oqugha jenil. Qarapayym tilmen ghana jazyp shyqqan bir ghana óleninde qanshama syr men múng jatyr?!

Ásirese, Ashattyng «Aponay» degen taqyrybynda tolghanghan, bes jylgha jeter-jetpes, ómirge qonaq bolyp ketken úly Ádiletke arnaghandary jýrek tebirentedi. Ol jayynda jazghan әnderi men ólenderi bir tóbe. Aqyndy aqyn etken qiyn taghdyr dep jatady, keyde. Ashattyng aqyn boluyna osy da әser etken shyghar, bәlkim. Sonda da moyyghan joq, Ashat. Kerisinshe, jýrek týkpirindegi sherin qalammen jazyp alugha tyrysty.

«Quanysh pen qayghysy egiz, ótedi eken búl ómir,

Qayghy kelse azalay bil, quanyshqa kýle bil», - degen avtor óleng joldarynan optimistik kózqarasty bayqaysyz.

Ómirding mәnin terennen tolghap, mynaday jyr joldaryn keltiripti:

Ólendetip ómir ótip barady,

Ótken shaghyn ónirime taghady.

Jiyrma beste jetkizbegen belester,

Júldyzdayyn janarymda aghady.

Qayran ómir – sayran ómir әuenin,

Qayta oralmas keruen bop salady.

Ómirding ózin óleng dep týisingen aqyngha odan artyq ne kerek? Janardan aqqan júldyzday zulaghan ómirding mәni ólende deydi aqyn. Rasynda, solay!

Sonday-aq,

«Ey, taghdyrym!

Ózime ber, jetedi,

Ómirimning qalghanyn!», - dep bir auyz sózben jaza salghany oqyrmangha oy salary haq!

Áriyne, myna ómirding tarmaghy da, taghdyrdyng taram-taram joldary da әrqily. Ómir jolyndaghy órekpip túrghan ot keudendi óleng ghana emdey alady. Quansang da, múnaysang da qalamgha jýginetin aqyndar óz dertin solay jaza alady eken.

Ashat aqynnyng kez kelgen órimin alyp qarasanyz, tereng oi, sabyrly minez, keng peyil, darhan kónildi, batyldyq pen qaysarlyqty, ómirge degen qúlshynysty bayqaysyz. Minezi de solay. Er minezdilik aqyn ýshin kerek qasiyet. Minez bolmasa, óner de bolmas, sirә! Ol ózin ómiri – óleng myng aqynnyng birimin dep sanaghanymen, onyng oilary myng aqynnyng oilarynyng irisi! Keltire bersek, múnday mysaldar kóp. Bastysy «Egiz órim» atty kitapty oqysanyz, aqynnyng úshqyr qiyalyna tap bolasyz. «Ómir – jalghan», «Qiyal», «Shabaqty ana», «Alkagolidi úrpaq» degen ólenderi poemagha bergisiz, shaghyn sujetterden qúralghan. Oqyrmanyn qyzyqtyryp, armanyn algha jeteleydi. Sonday-aq, qos aqynnyng jyr kitabynan Maraltay Rayymbekúlyna arnaghan «Jyrqyran» atty ólenin de kezdestiruge bolady.

Ómirin ólenmen jalghaghan aqynnyng kompozitorlyghy da bir tóbe. Qazirgi tanda birli-jarym әnderi tanymal kinolarda saund-trek retinde aitylyp jýr. Sonday-aq, biraz әnshiler oryndap ta jýr. Atap aitsaq, Ghany Mәtebaev, Maralbek Babaqúlov, Baqytqaly Qonyspaev, Qaysar Kókishev, Janar Óstemirova syndy әnshiler.  Sonymen qatar, aqyndardyng ólenderin oqy sala sol ólenge әn shygharyp jazyp, ony sahnada sheberlikpen orynday salatynyna tanqalasyz. Aspaptarda da sheber oinay alady.

Qalammen sher tarqatyp al, ólendi tastama demekpiz Ashatqa! Shashylyp týsken shattyghyng – kiyeli Ólen, al ómir degening ózing aitqanday, ótkinshi eles, sәule ghana. Sәuleli ghúmyrda jazar jyrlarynyz tausylmasyn. Birin-biri ólenmen emdegen, qúlap bara jatsa demegen, egiz órim jyr jazyp, qalamnan quat alghan qos aghayyndy aqyngha shabyttan basqa tilerimiz joq.

Bir atadan tuyp, alyp bәiterek bolyp taratyn egiz órim jyrlarynnyng tamyry terennen bolsyn. Bayany joq ghúmyrdan óz baqytyn ólenmen tapqan, birin-biri jyrmen jetelegen qos aqynnyng kitabyna qútty bolsyn aitamyz. Ghúmyrly bolynyzdar aghayyndy qos aqyn!

Ásel Nazaraly

Abai.kz