Elbasynyng «Bolashaqqa bagh­dar: ruhany janghyru» bagh­dar­lamasy ayasynda M.Áuezov atyn­daghy Qazaq memlekettik akade­miyalyq drama teatrynyng újymy Fransiyanyng Avinion qalasynda ótken «Festival d’Avignon» atty halyqaralyq teatr festivaline ortalyq Aziyadan túnghysh ret qatysyp keldi.

Óner újymy tek Qazaqstannyng ghana emes, sonymen qatar kýlli týrki halyq­tarynyng anyzyna ainalghan Qorqyt ata taghdyrynan syr shertetin dramaturg Iran-Ghayyptyng «Qorqyttyng kóri» atty qoyylymyn әlemning týkpir-týkpirinen jinalghan qalyng kórermenge tartu etti.

– Fransiyada ótken býkil әlemdik Avinion festivaline Qazaqstannyng aty­nan baryp, qatysyp keldik. Fransiya eli bizdi quanyshpen qarsy aldy. Tórt kýn boyy óner kórsettik. Álemge әigili teatr júldyzdarymen jýzdestik, ózara tәjiriybe almastyq. Parijde, onyng ar jaghyndaghy Marselide boldyq. Búl mәdeny mereke kónilimizde erekshe әser qaldyrdy. Álemdik teatrlar qazir qanday baghytta júmys istep jatqanyn jәne býgingi bizding teatrdyng damu dengeyin bayqadyq. Eng bastysy, fes­tiy­valide qazaq teatryn nasihattap, aman-esen elimizge jettik. Újymmen jýrgennen keyin joldyng alystyghy, auyrlyghy sezilgen joq. Shet elderden әr kelgen sayyn eli­mizding ken-baytaq ekendigine kóz jetkizemiz. «Qazaqstangha birneshe Fransiya syiyp ketedi» dep beker aitpaydy eken. Ken-baytaq jerimiz, egemen elimiz aman bolsyn! Biz ónerimizdi nasihattau arqyly egemen elimizdi, jerimizdi dýnie jýzine tanytu maqsatyn kózdeymiz. «Ruhany janghyru» baghdarlamasy ayasynda Arystanbek Múhamediyúly bastaghan Mәdeniyet jәne sport ministrligine qoldau kórsetkeni ýshin ýlken újymnyng atynan alghysymyzdy bildiremiz, – deydi Qazaqstannyng enbek sinirgen qayratkeri Dulygha Aqmolda.

«Avinion» halyqaralyq teatr festiy­valining ýshinshi kýni M.Áuezov teatrynyng újymy Litvanyng jәne KSRO Memlekettik syilyghynyng iyegeri, tanymal rejisser Yonas Vaytkusting sahnalauymen «Qorqyt­tyng kóri» qoyylymyn úsyndy. Festiy­valide әlemning týkpir-týkpirinen kelgen ýsh myngha juyq teatr újymdary óner kórsetti. Festivaliding ózindik ereksheligi de bar. Festivalige qatysushy teatrlar ózderining ónerin, spektaklin qala kóshele­rinde sheruge shyghyp jarnamalaydy eken. Biyletter men afishalardy taratady. Spek­taklidi qoyar aldynda, M.Áuezov teatrynyng akterleri Avinion kóshesimen jýrip ótip, saq, ghún dәuirin, shamandyq dәstýrding sipa­tyn eske týsirip, qala túrghyndaryna qazaq jerinen kelgenin aityp ótti.  Osy orayda, Qazaqstannyng enbek sinirgen qayratkeri Bekjan Túrys feyzbuk paraqshasynda Fransiya eline barghan әseri turaly bylay­sha oiyn bólisti:

«Elbasy mәdeniyetimizding ozyq ýlgileri­ning әlemdik dengeyde keninen tanyluy men bәsekege qabilettiligining halyqaralyq den­geyge say kelui asa manyzdy ekenin, mәde­niyet arqyly últtyng bet-beynesin, ruhany bolmysyn aiqyndaugha bolatynyn aitqan edi. Kez-kelgen últtyng óneri, eng aldymen, ózining últy ýshin kerek. Úly ónerin әlemge pash etu ýshin kez-kelgen últ, eng aldymen, ózi talpynys jasaghany jón.

Búl orayda ýsh myng teatr qatysqan dýniyejýzilik teatr festivali ótken Fran­siyadaghy Avinion shaharyn «Teatr festiy­vali qalasy» deuge әbden layyq. Osy shaghyn qala atalmysh festivalidi ótkizu arqyly ózin-ózi asyrap otyr. Fransuzdar óz tilin qúrmetteytin últ bolghandyqtan, ózge tilde sóileuge qúshtar xalyq emes.

Fransiya kóshelerinde saq, ghún dәuirin kórermenderding kóz aldyna keltirip, shamandyq dәstýrdi, baqsylyq ónerding sipatyn kórsetip, qala túrghyndarynyng nazaryn ózimizge audara alghan siyaqtymyz. Qala júrtshylyghyna qazaq jerinen kelgenimizdi aityp, jer betinde qazaq degen últ bar ekenin shama-sharqymyzsha xabar­dar etip jýrdik.

Fransiyadaghy teatr festivaline qaty­suymyz әlemdik dop dodasynyng jarysy­men túspa-tús kelgeni de tegin emes shyghar. «Jaqsy qonaq kelse – qút, jaman qonaq kelse – jút» demeushi me edi, ózim әu bastan jankýier bolghan  komandam jeniske jetti. Fransiyalyqtardyng jenisti qalay toyla­ghanyn sol elde kórdim. Elding mereyin asyrghan búl jahandyq jenis últtyng ruxyn aspandatty. Kóshedegi әr adamnyng kózindegi quanyshty kórip kónilim ósti. Búl elde últ mereyin ósiretin jaghdayda ghana kólikterding dabyl qaqqyshtaryn iske qosady eken. Kólikter «serenadasynan» qúlaq túnghan sәtte «qashan mening elimdi júdyryqtay júmyldyryp, osylay quantatyn uaqyt tuady» degen oy keldi. Boyymdy biylegen qua­nyshty sәt bir demde kensirigimdi ashytyp, keudemdi óksikke toltyrdy. «Jaratqan soghan jetkize gór!» dep tiledim» dep jazghan akter Bekjan Túrys.

Eske sala keteyik, әkemteatr 1984 jyly Fransiyanyng Nansy qalasynda ótken halyqaralyq teatr festivaline Á.Mәmbe­tovting «Qozy Kórpesh – Bayan súlu» spek­taklimen qatysqan bolatyn. Tәuelsizdik alghannan keyin, aragha 34 jyl salyp, óner újymy ortalyq Aziyadan túnghysh ret әlemning ýzdik teatr festivaline qatysyp keldi.

Abai.kz