Júma, 29 Nauryz 2024
Birtuar 5280 2 pikir 15 Tamyz, 2018 saghat 14:19

Qazaqtyng túnghysh qarjy ministri

Qytay Halyq Respublikasynyng qúramyndaghy Shynjang ólkesinde, ótken ghasyrda tәuelsiz Shyghys Týrkistan Respublikasyn qúru jolynda ólimge bas tigip, otarshyl-әkimshil kýshterge qarsy últ-azattyq kýresin jýrgizgen qazaq qaharmany Osman batyrmen taghdyrlas túlgha Qajy Janymqan Tileubayúly 1951 jyly, 4 sәuir kýni Ýrimshi qalasynda atyldy. Al Ospan batyr bolsa, 25 kýnnen keyin 29 sәuir kýni atylghan edi.

Janymhan Tileubayúly 1946 jyly qúrylghan Shynjan Ólkelik ýkimetinde qarjy ministri bolyp, sol ýkimette qyzmet atqarghan 1946-1949 jyldary arasynda kóptegen qaghaz aqshagha tóte әrippen “Janymhan” dep qolyn qoyghan edi. Búl qazaq tarihynda zamanauy aqshada qoly bolghan túnghysh qazaq qarjy ministri.

Biz әngime etkeli otyrghan Janymhan 1888 jyly Altay aimaghynyng Sarysýmbe audanynda Tileubaydyng shanyraghynda dýnie keldi. 23 jasyna qaraghan shaghynda әkesining qaytys bolghannan song kópshilik tarapynan Tileubaydyng ornyna “Zalyn” etilip belgilengen Janymhan meyrimdiligi, parasattylyghy jәne kishi peyildiligine baylanysty halyqtyng qúrmetine bólendi. Shynjandy túnshyqtyryp, qandy qolmen basqarghan Shyng Shy Say túsyndaghy әdiletsiz, zorlyq-zombylyq sayasat-sharalary jergilikti halyqtardyng ashu-yzalary men narazylyqtaryn tudyrumen birge kóterilistik әreketterding payda boluyna sebep boldy. Múnday alasapyrandyq, túraqsyz jaghdaylardy beybit joldarymen sheshu jónindegi is-әreketterge, kelissózderge at salysqan Janymhan qajy aldymen 1940 jyly Altay gubernatory, keyin 1946 jyly Ýrimshide qúrylghan “Shynjang aralas Ólkelik Ýkimette” qarjy ministri bolyp taghayyndaldy. 1946-1949 jyldary shyqqan ólkelik qaghaz aqshalarda qarjy ministri retinde qol tanbasyn qoyyp otyrghan.

Biraq ókinishke oray Ospan batyr jetekshiligindegi antiy-kommunistik qozghalystyng әskery kýsh-quatynyng azdyghy, dúshpan quatynyng basymdylyghy saldarynan Ospan batyrdyng syrtyndaghy basshylar “Azat Dýniyege” kóshuge bel baylady. Kósh jolynda 1950 jyly 1 shilde kýni Bisan tauynyng Daraqty degen audanynda Janymhan Tileubayúly qyzyl әskerler jaghynan qolgha týsiriledi. Birshama uaqyttan keyin Ospan batyr da qolgha týsedi. Ýrimshige aparylyp tergelip sottalghan Janymhan Tileubayúly men Ospan batyr 1951 jyldyng sәuir aiynda atylady. Aqparat boyynsha, Janymhan qajy 1951 jyldyng sәuir aiynyng tórtinshi kýni, al Ospan batyr bolsa sәuir aiynyng 29-i kýni atylyp shәiit boldy. Otany ýshin qyrshyn etken esil erlerding jatqan jeri torqa, barghan jeri újmaq bolghay!

Janymhan qajynyng Ónerhan, Seterhan, Hamiyt, Dәlelhan, Mәjit jәne Shapaghat atty alty úldarynan taraghan úrpaqtary qazirgi tanda Shyghys Týrkistan, Qazaqstan, Týrkiya jәne Europa elderinde ómir sýrude.

Álihan Janaltay Janymhanúrpaghy

Munhen - Germaniya

Abai.kz

2 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1582
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2281
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3613