Elbasy N.Nazarbaevtyng «Qazaqstannyng ýshinshi janghyruy: jahandyq bәsekege qabilettilik» atty halyqqa Joldauynyng baghyttaryna jәne «Bolashaqqa baghdar: ruhany janghyru» baghdarlamalyq maqalasyna sәikes

QR Ýkimeti osy jyldyng mamyr aiynda  2017-2020 jyldargha arnalghan Din salasyndaghy memlekettik sayasat tújyrymdamasyn qarastyrghan bolatyn.

Onyn  negizgi mindetteri:

1. Azamattardyng diny senim bostandyghyna qúqyghyn jýzege asyrudy qamtamasyz etu jәne diny birlestiktermen ózara әrekettestik ornatu.
2. Qazaqstandyq qoghamda konfessiyaaralyq kelisim men túraqtylyqty qamtamasyz etu, konfessiyaaralyq dialogty úiymdastyru jәne qoldau.
3. Diny ekstremizm men terrorizmge qarsy is-qimyl, din salasyndaghy últtyq qauipsizdikti qamtamasyz etu.
4. Kórsetilgen mindetter ortalyq memlekettik organdarmen qatar jergilikti atqarushy organdar sayasaty retinde jýzege asyrylady,- dep kórsetilgen.

Endi, osy atalghan mindetterge jeke-jeke toqtalsaq:

Qazaqstan Respublikasy – әrbir azamatqa ar-újdan bostandyghyna kepildik berilgen jәne barlyq konfessiyalar ústanushylarynyng zang aldynda tendigi qamtamasyz etilgen zayyrly, demokratiyalyq memleket.

2010 jyldyng 26 mamyrynda Qazaqstan Preziydenti N.Á.Nazarbaev Qazaqstan Respublikasy Qauipsizdik kenesinin  otyrysyna tóraghalyq ete otyryp:

«Qazaqstanda qogham dinnen bólinbegen, sondyqtan memleket búl salada qoghamdyq qatynastardy retteuden tys qala almaydy. Búghan qosa, diny senim  adamgershilik bastaulargha negizdeletinin jәne qoghamnyng ruhany qúndylyqtaryn damytu ýshin, qazaqstandyq patriotizmdi, últaralyq jәne konfessiyaaralyq kelisimdi kýsheytuge jәne diny ekstremizmning aldyn-alu ýshin paydalanugha qajetti ýlken gumanistik әleueti bar ekenin eskeru qajet»,-degen bolatyn.

Diny senim bostandyghy – dindi ústanu nemese ústanbau qúqyghy. Diny senim múrattary barsha әlemde asa keninen moyyndalghan, býginde eng manyzdy halyqaralyq deklarasiyalarmen jәne adam qúqyqtary jónindegi faktilermen, sonymen birge әlemning kóptegen elderining konstitusiyalarymen bekitilgen.

Qazaqstan ózining qyzmetinde adam qúqyqtary salasyndaghy jalpy moyyndalghan halyqaralyq aktilerge sýienedi. Osyghan baylanysty din jәne diny senim bostandyghyn qamtamasyz etu salasyndaghy qazaqstandyq normativtik baza jalpy alghanda, jalpy europalyq jәne әlemdik demokratiyalyq standarttargha sәikes keledi. Sonymen birge, Qazaqstan memleket pen konfessiyalar arasyndaghy qúrylymdy ózara qarym-qatynastardy nyghaytugha baghyttalghan diny qyzmet jónindegi zannamany jetildiruge barynsha kýshin júmsap keledi.

Ekinshi, Qazaqstandaghy konfessiyaaralyq kelisim men túraqtylyq mәselesine toqtalsaq.

Bizding qoghamda negizinen sunnittik islam (Hanafy mazhaby) jәne pravoslaviyelik hristian dini keng taralghan.

Sany jaghynan eng basym diny birlestik Qazaqstan músylmandarynyng diny basqarmasy ekeni belgili. (QMDB) Onyng qaramaghynda 15 aimaqtyq filialdar, sonday-aq 2381 ghibadat etetin meshitter bar. Atalghan meshitterding jamaghaty eldegi barlyq dinge senetin  músylmandardyng ýshten eki bóligin qúraydy.

Qazaqstandaghy din ústanushylarynyng sany jaghynan ekinshi orynda Qazaqstannyng Pravoslaviyelik shirkeui (QPSh), olardyng 289 diny obektileri bar.

Qazaqstandaghy kelesi kóp taraghan diny baghyt Riym-katoliktik shirkeui, onyng 84 diny ghimarattary bar.

Qazaqstannyng konfessiyalyq kenistiginde protestanttyq diny birlestik auqymdy oryn alyp otyr. Qazirgi uaqytta onyng 500-den astam shirkeuleri men diny ghibadathanalary bar.

Jogharyda kórsetilgen diny birlestikterden basqa elimizde 7 iudeylik jamaghat, buddizmning 2 diny birlestigi, sonymen qatar Qazaqstan ýshin dәstýrli emes 18 diny birlestikter («Mormondar», «Krishnaitter», «Bahaiy», «Munitter» jәne t.b.) qyzmet atqarady.

3. Qazir әlem boyynsha, ekstremizm men terrorizm qaupi kýsheydi. Búl túrghyda Qazaqstan da ekstremizmge qarsy is-qimyldy kýsheytti. Yaghni, tútastyghy men últtyq qauipsizdigin qamtamasyz etuge, ekstremizmdi bolghyzbaugha, anyqtaugha, onyng jolyn kesuge jәne zardaptaryn jonggha, sonday-aq ekstremizmdi jýzege asyrugha yqpal etetin sebepter men jaghdaylardy anyqtaugha jәne joygha baghyttalghan qyzmetti iske qosu qajettigin týsindi.

QR Preziydenti N.Á. Nazarbaevtyng 2012 jylghy «Qazaqstan-2050» Strategiyasy – qalyptasqan memleketting jana sayasy baghyty atty Qazaqstan halqyna Joldauynda memleket pen azamattar radikalizmnin, ekstremizmning jәne terrorizmning barlyq týrleri men boy kórsetulerine qarsy birtútas shep qúrugha tiyis dep atap kórsetken.

Qazirgi tanda әlemde Diny ekstremizm qaupi erekshe alandaushylyq tudyryp otyr. Osyghan baylanysty, N.Nazarbaev  Preziydent Ákimshiligi men QR Ýkimetine diny radikalizm men ekstremizmning payda boluyn beytaraptandyru maqsatynda zandardy jetildiru qajet. Terrorizmge qarsy zandardy da jetildiru qajet. Memleket qaydan boy kóterse de, radikalizm men ekstremizmning jolyn kesu kerektigin aitqan bolatyn. Sonymen qatar, Diny ekstremizm jәne terrorizmmen kýres jónindegi memlekettik baghdarlama dayyndau turaly da tapsyrma bergen edi.

Arnat Qabylsha