Elbasynyng býgingi «Úly dalanyng jeti qyry» atty maqalasy әr qazaqtyng bayaghydan kókeyinde kýmbirlep jatqan úly armandardyng pernesin dóp basypty. Jylqy minezdi qazaqqa maqalanyng әsirese, jylqy turaly túsy mayday jaqqany anyq. Ghalymdar adamzattyng damuyna birden-bir qozghaushy kýsh bolghan qasiyetti jylqy januaryn qolgha ýiretu qazaq dalasynan bastalghanyn aitty, jazdy. Berel qorghany onyng búltartpas aighaghy. Alayda әlemdik qauymdastyqtyng sanasyna sinirilmey, orta jolda qaldy. Osy tújyrym Elbasy aitqanday, býkil әlem qúnygha oqityn kitap, qyzygha qaraytyn kino bolyp shyqsa, әr elshi, shet elge resmy saparmen shyqqan әr sheneunik nemese әr biznesmen osyny shegeley týsse, Úly dalany tanyp biluge qúshtarlyghy,  qúrmeti arta týseri anyq.

Áriyne,  Elbasy aitqan song osy iygi isterge qyruar aqsha bólinedi. Últtyq mәselelerge aqsha bólinse, onyng ash bórishe tu talaqayyn shygharatyn ashqaraq sheneunikter alaqannyn ysqylap otyrghan da bolar. Bizde kino týsirilgen sayyn onyng qarajaty tónireginde «Iship qoydy, jep qoydy» degen sarynda bir dau shyghady. Olay bolmas ýshin әr tiynyna deyin esepke alyp, baqylaudy kýsheytu qajet. Búdan bólek, últtyq jobalardy úiymdastyru jýregi últym dep soghatyn, halyqtyng tarihy men ruhaniyatynan tereng habary bar adamdargha jýkteluin talap etu manyzdy. Ásirese, kino týsirilse últtyq ruhy joq, ózgening qansyghymen tәrbiyelengen dýbara pysyqaylardyng qolyna týsuinen saq bolu kerek. Olay bolmaghan jaghdayda «Qoblandy batyr» beynesin «betman» týrinde kórip, kinodan qazaq degen el baryn tany almay qaluymyz әbden yqtimal.

Qazaq dalasynda ýlken órkeniyetting bolghanyn bildiretin «Altyn adam» men basqa da qazbalardan tabylghan ghajap әshekey búiymdardy tarihpen sabaqtastyra otyryp, jahandyq dengeyde nasihattaudyng manyzy erekshe. Osynau úly dalada ghasyrlar boyy damyp, әlemning týkpir-týkpirine taralghan altyn, kýmisten, teriden, aghash pen sýiekten, qyshtan jasalghan qolóner búiymdarynyn, onlardyng tendessiz ýlgilerining Otany qazaq dalasy ekenin bar ghalam biluge tiyis. Búl orayda qazaqtyng últtyq qolónerin damytugha erekshe kónil bólinui, olar salyqtan bosatyluy qajet. Óitkeni oghan qazirshe súranys tym joghary emes, alayda júmysy tym kýrdeli, shyghyny kóp, paydasy mardymsyz. Mәdeniyetine erekshe qúrmetpen qaraytyn kez-kelgen elge bara qalsanyz, turister baratyn jerlerding bәrinde últtyq búiymdary satylady, sonysymen sol elding mәdeniyeti nasihattalady.

Elbasy maqalasynda kóterilgen erekshe mәselening biri – ruhany qúndylyq sanalatyn anyz әpsanalardy, ertegiler men qissalardy, dala folikloryn jinaqtau, kitaptar shygharu jәne ony sifrlyq jýiede múraghattau. Búl el bolam, tarihymdy, salt-dәstýrim men ruhaniyatymdy saqtaymyn degen el ýshin ghajap bastama. Bizge deyingi babalarymyzdyng bәri pәniyden baqigha ótti, endi birqatary kelmesting kemesin kýtip jaghada túr. Biz de ótemiz. Qalatyn osy tasqa jazylghan, taspagha basylghan múraghat. Sondyqtan mýmkindiginshe últqa qatysty dýniyening bәrin derlik sifrlyq jýiede múraghattaudyng manyzy erekshe. Al ony әlem tilderine audaryp saqtau jәne taratu odan da manyzdy.

Búl orayda әr azamat óz ýlesin qosqany abzal. Árkim ózinen bastasyn. Men de óz ýlesimdi qostym jәne qosa da alamyn dep oilaymyn. Óitkeni, kezinde osy qazaq dalasynda ghasyrlardan beri auyzeki taralyp, aitylyp kelgen anyz-әpsanardy 12 jyl boyy jinadym. Olardyng birqatary kezinde 55 tomdyq kitapqa engen bolatyn. El ishindegi sol anyz әpsanalar negizinde gazet shyghardym, últtyng osy tanym-týsinigin ghylymmen negizdeuge tyrystym, kitap shyghardym. Áli de jariyalanbaghan mol dýnie bar. Mine, osynyng bәri basylyp, sifrlyq jýiege kóshirilse,  Úly dalanyng keler úrpaqtaryna úlaghatty múra emes pe?

Bir sózben aitqanda, Elbasynyng búl maqalasy últtyq ruhaniyatty ósiruge, Úly dalany әlemge tanytugha ashylghan jol, zor mýmkindik. Endi osyny nauqanshyldyqqa salyp, kópirme sózben saldaqylap, malta ezgendey mazasyn qashyrmay, naqty konsepsiyalar jasap, aiqyn baghytpen naqty iske asyru - asa manyzdy.

Ádilbek Qaba

Abai.kz