Fazylbek Ábsattarúly. «Qazaqpyn» degen qanday baqyt!
Adamnyng eki nәrsege qúqy bar:
erkindik pen ólim. Eger birinshisine
qol jetkize almasam onda ekinshisin
tandaymyn. Sebebi meni eshkim
tiri ólik etip ústaugha qúqy joq.
Harriyet Tubman
Qazaqtyng balasy berisi el
basqarudy, arysy adamzatty,
әlemdi basqarudy maqsat etui tiyis.
Patriotizm mәselesin kóteruime sebep bolghan, tәuelsiz el bolghaly beri әli kýnge deyin patriotizmning mazmúny men sony qúndylyqtary qalyptaspaghandyghynan tuyndap otyr. Janadan memleket qúryp jatqan son, onyng halqynyng sanasynda da jana memleket qúryp, búrynghy iydeyalardy óshirip, janasyn jazu qajet edi.
Adamnyng eki nәrsege qúqy bar:
erkindik pen ólim. Eger birinshisine
qol jetkize almasam onda ekinshisin
tandaymyn. Sebebi meni eshkim
tiri ólik etip ústaugha qúqy joq.
Harriyet Tubman
Qazaqtyng balasy berisi el
basqarudy, arysy adamzatty,
әlemdi basqarudy maqsat etui tiyis.
Patriotizm mәselesin kóteruime sebep bolghan, tәuelsiz el bolghaly beri әli kýnge deyin patriotizmning mazmúny men sony qúndylyqtary qalyptaspaghandyghynan tuyndap otyr. Janadan memleket qúryp jatqan son, onyng halqynyng sanasynda da jana memleket qúryp, búrynghy iydeyalardy óshirip, janasyn jazu qajet edi.
Patriotizmdi damytudyng basty sharty, otandastar bir júdyryq bolyp júmylyp, birlik pen tatulyqty saqtau. Qúm, kesek, su, topyraqty kez kelgen bala qalaghan formasyna keltire alady. Eger de osylardy sementpen aralastyrsanyz betongha ainalady. Endi ony bala týgili jigitterding ózi qolymen búzyp, ýgite almaydy. Endi kishkentay ghana qúm týiirshikter men topyraqty, sudy biriktirip túrghan ne nәrse? Áriyne, sement. Osy tektes milliondaghan otandastarymyzdy bir-birine baylap túrghan, bólinbes bir Otan, últqa biriktirip túrghan patriotizm, Otangha degen sýiispenshilik. Sol ýshin últymyzdy úiystyryp, birligimizdi saqtap túrghan patriotizm biz ýshin óte manyzdy, basty mәsele.
Biraq patriotizm jasandy bolmaghan jaghdayda ghana óz jemisin beredi. Patriotizmning obektisi, qaynar kózi - Otan. Al onyng mazmúny tabighaty, onyng baylyqtary, jeri, tarihy, tili, t.b. Sondyqtan bizdegi patriotizmde últtyq mazmún boluy shart. Mysalygha, elimizde ómir sýrip jatqan ózge diasporalar Abylay han, Bógenbay, Qabanbaydy, Ahmet, Álihan, Mústafany Otanyn qorghaghan batyrlar retinde tanuy jәne óz qaharmandary retinde qabyldaulary kerek. Sebebi ózge diasporalar ómir sýrip jatqan Otan ýshin qúrban bolghandar, olardyng da batyrlary bolyp qabyldanuy qalypty jaghday. Óitkeni, olargha Otan bolghan jer ýshin, ómir sýrulerine jasalghan jaghday ýshin qúrban bolghandargha qúrmet kórsetui azamattyq paryzy.
Patriotizmdi halyqtyng tabighatyna jaqyn, ómir sýru saltymen úshtastyrghanda ghana ol sinimdi әri әseri mol bolady. Búl Otannyng iyesi qazaq degen halyq, onymen sanaspaytynday keshe ghana payda bolghan joq. Halqymyzdyng ghasyrlardan bergi tarihy, qalyptasqan salt-sanasy bar. Patriotizm sonymen ýileskende ghana Qazaqstan jetistikke jetedi. Elbasymyzdyng bolashaqty boljay alatyn kóregen sayasatker ekendigin Qazaqstan Respublikasynyng memlekettik әnúrangha «Namysyn bermegen qazaghym myqty ghoy» dep ózgeris engizgeninen bayqaugha bolady. Eger nazar salsanyzdar, memlekettik әnúranda tek qazaq últy turaly ghana aitylyp túr. Sebebi, bolashaqta Qazaqstannyng azamatymyn degenning bәri qazaq degen últtyng ainalasyna úiysyp, sinisip ketetindigine kóz jetkizdi. Qazirgi kýnning ózinde elimizding kez-kelgen azamatyn shet memleketter qazaq dep tanidy. Qazaq emes talay otandastarymyz shetelge baryp, ózderining qazaq azamaty ekendikterine kózderin jetkizip qaytyp jatyr. Endi búl prosesti jedeldetuding tóte joly últtyq patriotizmdi damytu. Eger últtyq patriotizmdi damytar bolsaq, elimizdegi ózge etnikalyq toptardy ózimizge siniru prosesin jedeldeter edik. Týpting týbinde azamattarymyzdyng bәri qazaq azamaty bolyp, qazaq azamaty ekenin maqtan tútatynday bolady.
Al últtyq tabighatymyzgha jat, ghasyrlar boyghy salt-dәstýrlerimizge qarsy, jasandy patriotizmder Qazaqstandy úshpaqqa shygharmaytyny ekini ekige qosqanda tórt degen zandylyqpen birdey. Mysalygha, últtyq tabighatymyzgha jat kommunistik patriotizmning qanday jargha jyqqanyn kórdik. Demek, tarihtan sabaq alghanymyz jón bolar. Kenes kezindegidey Otany ýshin ata-anasyn satyp jiberetin jalghan patriotizm emes, kerisinshe halqymyzdyng tabighatyndaghy «Otan - otbasydan bastalady» degendey otbasydaghy birlikti nyghaytu men ata-anasyn sýyden bastauymyz kerek. Halyqtyng tabighatyna jaqyn degende, ashyq sayasat ústanbasaq ta últtyq patriotizm tónireginde órbitkenimiz abzal. Búrynghy ata-babalarymyzgha qazirgidey arnayy patriotizm sayasaty jýrgizilmese de Otandy qorghauda janyn-tәnin ayamay, patriotizmning keremet ýlgisin kórsetken. Sebep bireu - tabighattan, últtyq tәrbiyeden berilgen tabighi, últtyq patriotizm. Jasandylyq joq. Basqa elderding patriotizmin ýlgi tútqandargha aitarym, tarihymyzdy oqysyn. Tarihymyzda patriotizmge ýlgi tútar mysaldar óte kóp. Mysalygha, jylqy ýshin, yaghny mal-mýlik ýshin, әiel ýshin soghyspaghan ghún babalarymyz tek Otanyn, jerin, atamekenin qorghau ýshin ghana soghysqan. Birde ghúndardyng negizgi әskeri batysqa qaray jyljyp ketken kezde, shaghyn әskerimen qalghan auylgha tútqiyldan qytaylar shabuyl jasaydy. Sonda qytaylardyng qorshauynda qalghan ghúndardyng batyry Chji-chjy eshqanday ýmitting joqtyghyna qaramastan: «Moyynsúnbaymyz da bas iymeymiz. Bas ii ótken tarihymyzgha, babalarymyzgha satqyndyq bolady. Bas keter, biraq bas iyilmeui kerek. Bizding danqymyzdan barlyq jaudyng dizesi dirildegen. Biz ólsek óleyik, biraq babalarymyzdyng danqyn saqtap qaluymyz kerek. Ózderiniz bilesizder, soghystaghy әskerding taghdyry - ólim. Biz ólgenmen bizding danqymyz asqaqtaydy» dep әskerin qashugha emes, janyn saqtaugha emes maydanda óluge shaqyrady. Osylaysha kýsh mýlde teng emes jaghdayda barlyghy týgeldey erlikpen qaza tabady. Biraq qytaylar babalarymyzdyng osynday asqaq danqynan osy kýnge deyin Ghúndar desek boyynda ýrey payda bolatyndyghy shyndyq. Ata-babamyzdyng patriottyq danqy eshqashan ólmeydi. Biz tek ata-babamyzdan qan arqyly berilip kele jatqan patriottyq ruhymyzdy qayta oyatyp, asqaqtata alsaq bolghany. Shyn mәninde әlem patriotizmdi bizden ýirenui kerek dep oilaymyn.
Sondyqtan endigi manyzdy mәsele patriotizmning últtyq sipatta jýrgiziluinde jatyr. Kez-kelgen әlemdegi memleket últtyq sipattaghy patriotizmdi nasihattauda. Múnyng sebebin, jogharyda aitqandaghyday, memlekettegi tituldy últtyng tabighatyna, mәdeniyetine, bolmysyna jaqyn tabighy patriotizmdi tandaghanda ghana ómirsheng bolmaq. Sebebi, búl tәsil halyqtyng jýregine jaqyn, aqylgha qonymdy bolyp keledi. Oghan mysal, qay elge barsanyzda shanyraqtyng iyesi qay últ ekeni kórinip, sezilip túrady. Memlekettik sayasattary sol últtyng ókili ekenin maqtan tútatynday sezim qalyptastyrugha tyrysuda. Myna bir sóz kóp elderde aitylyp, jazylady: «Men malay últynan bolghanyma maqtanam», «týrikpin dep aitqan adam qanday baqytty» osy maghynalas úransózder kóp elderde sanalaryna sinirilip jatyr. Osy әlemdik ozyq tәjiriybege sýiene otyryp, biz de «QAZAQPYN DEGEN QANDAY BAQYT!» degen úransózdi, oghan qosa «Úly Qazaqstan», «Úly qazaq eli» degen terminderdi búqaralyq aqparat qúraldarynda kóp qoldanyp, halyqtyng sanasyna siniru sayasatyn ústanghanymyz abzal.
Eshqanday memleket te nemese tarihta últqa qarsy sayasat jýrgizgen biylik te úshpaqqa jetpegen. Týpting týbinde últtyq sayasat aldymen sanada jarylys berip, sony qantógiske úlasqan. Tabighattyng zanyna qarsy jýrgizilgen júmystar әrdayym janylys tauyp, tabighattyng zanymen jazalanyp otyrghan. Sondyqtan Qazaqstan tarih boyy qazaqqa meken, Otan bolyp, mәdeniyet, últ qalyptastyrghany ýshin aghysqa qarsy jýzbey memlekettik sayasatty qazaqtyng últtyq sayasatymen, yaghny últtyq patriotizmmen úshtastyrugha mәjbýrmiz. Búdan basqa jol memleketimizdi adastyratyny haq. Damugha úmtylghan elderding bәri de últtyq patriotizmdi damytu arqyly ghana jetistikke jetken. Últtyq patriotizmsiz eshqanday el jetistikke jete almaydy. Óitkeni patriotizm - memleketting velosiypedi bolsa, pedali - tituldy, jetekshi últ. Pedalin basyp túrmasaq memleket/velosiyped qúlap qaluy mýmkin. Sondyqtan patriotizm degende óz tamyrynan, tarihynan bastau alghan patriotizmdi aituymyz kerek.
Ekinshi bir jaghynan alyp qaraghanda patriotizm bizding diny paryzymyz bolyp tabylady. Islam dininde dindi qorghaumen qatar Otandy da qyzghyshtay qorghau mindetteledi. Sonymen qatar «Otandy sýy - imannan» dep hadiste beker aitylmasa kerek. Dinimizding sharty boyynsha osy qúndylyqtardy qorghau jolynda qaza bolghandar sheyit sanalady. Al sheyitterding aqiyrette esepsiz jәnnatqa baratyny belgili. Qasiyetti Qúranda búl jóninde: «Sheyitterdi óldige sanamandar. Olar tiri, Allah biledi, sender bilmeysinder» («Baqara», 154-ayat) delingen. Sondyqtan Otandy qorghau jolynda, últymyzdyng jarqyn bolashaghy ýshin basyn bәigege tikkender eki dýniyede de ardaqtalady.
Myng ólip myng tirilgen qazaq halqy osy bir Otan ýshin ne kórmedi, ne istemedi. Elin, jerin qorghau ýshin keskilesken soghystar jýrgizdi, odan keyingi úrpaq qorlyq pen zorlyqtyng san týrin kórip, «elim, Otanym» degeni ýshin atylyp, týrmege qamalyp, qughyn kórdi. Tәuelsizdikti kóru bir arman bolyp, ishqúsamen ómirden ótkenderi qanshama. Osynyng barlyghy ne ýshin edi? Áriyne, Otan ýshin. Sonsha ghasyrlar boyghy ata-babamyzdyng armany bolghan Otandy qorghay almasaq sýiegimizge qara tanba bolmay ma? Sonshama taghdyrlardy jútqan, qúrban etken tәuelsizdikti, Otandy qorghau - Abylayhan, Kenesarydan bastap, Álihan, Ahmet, Mústafa, Smaghúldar bastaghan túlghalarymyzdyng aldyndaghy, qazaq halqynyng aldyndaghy perzenttik paryzymyz. Qazaq halqynyng Otan qorghau mәselesindegi erekshe asqaqtyqpen, maqtanyshpen aitugha túratyny, kóp elder tәuelsizdigimizdi qorghadyq degen jeleumen ózge elding jerine basyp kirse nemese ózge últtyng qúqyn taptasa, ózge elding jerine súqtanbaghan әlemdegi sanauly últtyng biri osy qazaq halqy. Qazaq, qazaq bolghaly beri tarihta eshqanday elding jerine basyp kirmepti. Elbasymyz aitqanday «bizding tarihymyzda úyalatynday eshnәrse joq». Tek ústanghan sayasatymyz, maqsat-múratymyz tәuelsizdigimizdi, erkindigimizdi qorghau ghana boldy. Tәuelsizdigimizge, Otanymyzgha kóz alartqandargha aitarym jerimizding qúshaghy keng bәrinizge de jerimizding astynan oryn tabylady degim keledi.
Osylardy eskere kele jәne nәtiyjeli bolu ýshin, sergek, sezimtal, tez qabyldaghysh jastarymyzdyng sanasyna últtyq patriotizmdi sinirgen jaghdayda tez arada jemisin bereri sózsiz. Oghan dәlel, elimizde patriottyq sayasattyng ornyna týrli sayasi, diny aghymdardyng jýrgizgen sayasaty nәtiyjesinde jastarymyz sol iydeologiyanyng qúly bolyp shygha kelui. Qazaq jastarynyng әrdayym alghan baghyty, tәrbiyesi boyynsha tas jaryp shyghatyn qabileti bar. Mysalygha, jastarymyzdy diny bir aghymda tәrbiyelesek sol dinning basshylaryn jolda qaldyryp, ózderin oqytyp jiberedi. Sondyqtan jastarymyzgha dúrys baghyt-baghdar berip otyruymyz kerek. Qazirgi tanda jastarymyzdyng sanasyn týrli «aurular» jaulap alghan kezde oghan qarsy qanymyzda bar jalghyz patriottyq immuniytet arqyly ghana tótep beru mýmkindigimiz qaldy. Ol ýshin patriottyq immuniytetimizdi kýsheytuimiz qajet. Sonda ghana Otanyn, últyn sýiip túrghan jastargha eshqanday syrtqy kýshter, iydeologiyalar әser ete almaydy.
Qazaqtyng patriotizmi qanynda, geninde bar. Tek sony qayta janghyrtyp, silkindiru kerek. Qazaq eshqashan bir ýide qúl bolyp qyzmet etpegen. Qazaq degenning ózi erkin, tәuelsiz degen maghyna beredi. Sondyqtan tәuelsizdik, erkindik úghymdary qazaq sózimen egiz, maghynalas. Búl elding atauy tarihta da Qazaq edi. Býgin de Qazaq jәne bolashaqta da Qazaq bolyp qala bermek. Sondyqtan búrynnan qazaq bolyp kelgender ýshin tariyhqa, ata-babalaryna qiyanat, satqyndyq jasamay, Qazaq bolyp tughan song Qazaq bolyp ólu kerek. Týbinde bir ólemiz. Biraq qalay, qay jerde óletinimizdi bilmeymiz. Aqyry óletin bolghan song ar-namystyn, Otannyng jolynda ólgen әldeqayda danqty, asqaq, abyroyly. Al eger basqa bir maqsatta jan berseniz sizding ómirde bolyp bolmaghandyghyng belgisiz bolyp qalady. Sondyqtan Otan degende bәrimiz ony qorghaugha jәne sol jolda óluge úmtyluymyz kerek. Dýniyedegi eng qymbat, eng tәtti jan bolsa, sol jan Jer-ana ýshin, Otan ýshin berilip jatsa, onda Jer-ana, Otan jannan da qymbat degen sóz. Otan janymyz ben tәnimizden de, bәrinen de joghary túrghan asyl dýniyemiz. Bәrimizge sol jannan da qymbat Otan ýshin abyroyly, asqaq ólim búiyrsyn dep tileymin.
ÚSYNYSTAR:
1. Qoghamdyq kólikterdi paydalanu tәrtibine mynaday ózgerister engizu: kólikting artqy esiginen minip aldynghy esiginen shyghu. Sebebi halyq minip jatqan kezde barlyq konduktorlar bolsyn, halyqtyng ózderi de әrdayym «algha qaray», «algha jyljynyzdar», «algha» degen sózder aitylady. Al bizde kerisinshe «artqa qaray» degen sóz kóp qoldanylady jәne sanada teris әser qaldyrady. (Búl sharany bir-eki qalada synaq jasaudan bastaugha bolady);
2. Búryndary jau qarsy bette túratyn. Otandy kimnen qorghaytynyndy, kimmen soghysaryndy biletinsin. Qazir jaular «Troya aty» siyaqty ishke enip, ishten iritip jatyr. Ruhaniy-mәdeni, aqparattyq soghys bastap jiberdi. Múnday soghystan Otanymyzdy qorghaudyng bir joly jәne jaudyng jandy jeri - aqsha (qarjy) arqyly qarsy túru. Ol qalay? Aldymen olargha eshqanday qarjymyzdy bermeu. Mysalygha, sheteldik tauardyng barlyq týrine boykot jariyalau, satyp almau. Onyng ornyna otandyq tauardy satyp alu. Tauar degenimde, ruhaniy-mәdeny (gazet, jurnal, kitap, internet qyzmetterin, t.b.) tauarlaryn, qyzmetting barlyq týrlerin (әue qyzmetteri, demalys qyzmetteri, t.b.), dәri-dәrmek, as-taghamdary, t.b. zattaryn, qyzmetterin barlyghyn satyp almau. Onyng ornyna ózimiz qyzmet týrin ashyp, otandyq qyzmet-tauargha qoldau kórsetu. Osyny auqymdy, keng kólemde nasihattau;
3. Úrpaqqa bilim bergende últyna, tiline qaramastan bilimning qay salasy bolmasyn mindetti týrde memlekettik tildi ýiretu, Otanyna, Qazaqstangha sýiispenshiligin arttyru jәne ony qorghauda bir júdyryq bolatynday birligin arttyru; Otan ýshin qúrban bolghandardy eske alu keshterine ózge diaspora jastaryn kóptep tartu qajet. Jastargha tarihy túlghalardy siniru;
4. Adamnyng tabighaty kez-kelgen jasta aqparatty qabyldap, sol aqparat boyynsha әreket etuge beyim ekendigin ghylym dәleldegen. Bylaysha aitqanda kәri adamdardyng da miyn juyp jiberuge bolady degen sóz. Sondyqtan últtyq patriotizmdi nasihattau ýshin 25-kadrdy paydalanuymyz uaqyt kýttirmeydi. Aqyry, qazir bәri kitap oqyghannan kórinisti (kino, kliyp, mulitfilim, beynerolikter, t.b.) tamashalaugha qúshtar ghoy. Osy mýmkindikti tiyimdi paydalanu kerek. Ol ýshin 25-kadr arqyly patriottyq materialdardyng әdistemesin jasauymyz qajet;
5. Ásker, biylikti ghana qorghaytyn qúral emes halyqty, memleketti qorghaytyn kýshtik qúrylym retinde nasihattau. Árbir әskerge degen halyqtyng sýiispenshiligin oyatu. Barlyq jerde halyq әskerge qúrmet kórsetip, әsker bolghan ýlken maqtanysh dengeyine jetkizu;
6. Otandy qorghau jolyndaghy danqty jenisterimizdi, batyrlarymyzdy әspettep, jastargha ýlgi etip, sanasyna siniru. Odan qaldy qazirgi tandaghy Otan ýshin jasalghan barlyq erlikterdi úlyqtap otyru. Mysalygha 9-mamyr - Jenis kýnin alyp tastau. Ornyna, qazaqtyng últ bolghaly bergi alghashqy jenis kýnin Jenister kýni dep atau kerek. Sebep, tarihymyz jenisten kende emes. Sol jenisterimizdi bir-birine alalamay bәrin bir kýnde toylau. Búl halqymyzdyng ruhyn asqaqtatu ýshin kerek. Odan keyin Jenister kýninde qazirgidey tirilerdi marapattap, olargha ýy beruden emes, Otan qorghau jolynda qaytys bolghandargha qúrmet kórsetip, otbasylaryna kómektesuden bastau kerek. Sonda Otan jolynda jan beruge dayar adamdar artyna qaramay, alandamay Otan qorghar edi;
7. Jaldamaly әskerge jol bermeu. Otandy qorghaghanyng ýshin aqy súrau, aqyly qyzmet etu patriotizmdi joidyng bir týri. Búl ata-anandy, otbasyndy qorghaghanyng ýshin aqy súraghanmen birdey. Halyqty bir aragha birlestirip, bir dene etip túrghan patriotizmdi joi degen halyqtyng birligin qúrtu degen sóz. Memleketterdi әlsiretu ýshin әlem halyqtaryn baylyqtyng qúly etip, adam boyyndaghy ashkózdik jyrtqyshtyq sezimderin kýsheytip jiberdi. Otanymyzdy qorghaydy degen jastarymyz qazir mashina mingenine, qydyrghanyna, iship-jegenine mәz, baylyqtaryn jarystyrudan qoldary bosamaydy, osyndaydan bas kótere almay jýr. Olargha aitarym tәuelsizdik, Otan dýniyening baylyghyna da satyla almaydy. Satylmaydy. Satylmaytyn úghymdar. Qanday bay bolsanyz da tәuelsizdiginiz, otanynyz bolmasa adam retinde sanalmaysyz. Jeke ómirmen salystyrmaly týrde alyp qarar bolsaq, baylyghyn, jyly-júmsaghyn berip seni qúl etip ústasa, qyzy seni basqarsa onday baylyqtan sadaqa ketsin. Biz olay erkindiksiz, tәuelsizdiksiz ómir sýre almaytyn últ ekenimizdi esten shygharmanyzdar. Qu qúlqyngha, tamaqqa bola, tәnning rahatyna bola, adamnan da joghary túrghan ruhani, últtyq dýniyelerdi aiyrbastasaq qanghyghan it qúrly bolmaghanymyz ba, qanghyrghan it te qarnyn toydyrady ghoy. Al biz adam emespiz be? Endi kelip әskerlerding otansýigishtigin satyp almaqshy. Otan qorghaydy degen songhy ýmitimiz әskerler endi jaldamaly bolatyn bolsa, onda songhy dingek qúlady degen sóz. Jaldamaly әskerler tarihta da payda keltirmegen. Oghan Fransiyadaghy jaldamaly әskerlerding soghyspay qashyp ketkeni dәlel. Qysqasy, әsker mәselesimen oinaghan biylikke eshqashan opa bermegen. Otan qorghaudy bylay týsingen abzal, memleket әkemiz bolsa, jer anamyz. Al últ osy ata-anadan tuylghan bala. Bala óz ata-anasyn qalay qorghaytyn bolsa, últ ta Otanyn solay qorghauy shart. Kóp elderde Otan qorghaudy boryshym dep biledi. Eger de Otan qorghaugha almay qoysa «qúqymdy búzdy» dep óz erkimen Otan qorghau isine kirisip ketedi. Al bizdegi jaghday Otan qorghau mindetti qúqy bolsa da әskerden qashu ýderisi qalyptasty. Biz jastardy Otan qorghaudy qúqy dep emes ótelmes paryzy, mindeti dep ýiretkenimiz dúrys. Ótelmes paryzy túrmaq jan-tәnin Otan ýshin qúrban etuge dayyn túratynday boluy kerek.
8. Halyqqa tәuelsizdik, Otan úghymdaryn týsindiretin, nasihattaytyn materialdardy kóptep shygharu, taratu. Álemdegi otarlaushylardyng kópshiligi otar halqyna tәuelsizdik turaly kóp aqparat beruge qarsy. Sebebi, sanasy oyanyp ketken halyq shyn tәuelsizdikke úmtylady dep qoryqqan. Biylik kóbine halyqqa formalidi, tәuelsizdikting syrtqy formasyn ghana týsindiredi. Syrtqy kýshter halyqty qúl etip ústaugha beyim әri múqtaj. Bir ghana mysal keltireyin, kóp elderde týrmelerge erkindikti nasihattaytyn aqparattar, materialdar kirgizuge qatang tyiym salghan. Sebebin ózderinizde týsingen bolarsyzdar. Al biz bir elding otary nemese qúly emespiz ghoy. Sondyqtan halyqtyng sanasyn oyatatyn, patriotizmge baulityn aqparat, materialdardy taratu;
9. Patriot, otan qorghaushy jastar tәrbiylegende Otandy tek qarumen ghana emes aqylmen de qorghau jaghyn nasihattauymyz kerek. Ol ýshin daryndy, talantty jastardy patriotizmge baulyp, memlekettik qoldaugha alu; Otan qorghau jolynda soghysqan, qaytys bolghandarmen qatar memleketting damuy ýshin kóp paydaly enbek etken azamattardy da ardaqtap, qoldap otyru. Óitkeni, qazirgi zaman Otandy qorghau qarumen ghana emes aqylmen qorghau jýzege asatyn boldy.
«Abay-aqparat»