Elbasy «Tórtinshi ónerkәsiptik revolusiya jaghdayyndaghy damudyng jana mýmkindikteri» atty Joldauynda: «Ýzdik densaulyq saqtau isi jәne deni sau últ» jalpy halyqtyng ómir sýru úzaqtyghynyng ósui, yaghniy, halyq sanynyng ósui medisinalyq tehnologiyalardyng damuyna baylanysty medisinalyq qyzmet kórsetuge degen súranystyng kólemi odan әri artady degen edi. Osyghan oray elimizde medisina salasyn sifrlandyru júmystary sәtti jýrgizilude.

Elektrondy densaulyq saqtau sertifikattaryn engizudi jyldamdatu, azamattargha olardyng densaulyq jaghdayy turaly aqparatqa internette qoljetimdilikti qamtamasyz etu jәne әr týrli mobilidi tehnologiyalar arqyly medisinalyq qyzmetterdi alu mýmkindigin keneytu josparlanyp otyr.

Barlyq medisinalyq úiymdar 2019 jylghy 1 qantardan bastap qaghazsyz júmys formasyna kóshui kerek. Aghymdaghy jyldyng ayaghyna deyin barlyq medisinalyq úiymdar aqparattyq jýielerdi 100 payyz qamtamasyz etui kerek. Sonday-aq, medisinada innovasiyalyq tehnologiyalardy engizu (jasandy intellekt, genetikalyq taldau negizinde derbestendirilgen medisina) boyynsha sharalar qabyldanatyn bolady.

Býgingi tanda Elimizde jýzege asyrylyp otyrghan órkeniyetti izgi qadamnyng astarynda 30 damyghan memleketter qataryna kiru, «Mәngilik El» iydeyasyn jýzege asyru maqsaty jatyr. Osy maqsatqa jetude eng alghashqy qadam halyqtyng densaulyghyn jaqsartyp, uaqytty tiyimdi paydalana otyryp kreativti iydeyalardy iske qosyp, eng qajetti degen innovasiyalyq baghdarlamalar jasau memleket mýddesinde bolyp otyr. Qaytkende densaulyq saqtau salasynyng qyzmeti sapaly, tiyimdi bolady?! Osy mәsele 2017 jyldyng jeltoqsanynda qabyldanghan «Sifrlyq Qazaqstan» baghdarlamasynda da qarastyrylghan.

Búl mәsele boyynsha әlem tәjiriybesine toqtalar bolsaq, AQSh pen Japoniya elderinde naryqqa impulistik monitorlar, glukometrler jәne basqa da medisinalyq jabdyqtar payda boldy. Dәrigerler búl jabdyqtardy pasiyentterding densaulyghyna qashyqtyqtan baqylau ýshin paydalanady. Búl óz kezeginde infarkt aldyndaghy jaghdaydy kórsetetin simptomdardy, qant diabetining dengeyin, qan qysymymen auyratyn nauqastardyng jaghdayyn anyqtaugha mýmkindik beredi. Dәriger nauqastyng jaghdayyn baqylap, naqty uaqyt sayyn ózgeristerdi diagrammagha engizu arqyly taldau qorytyndysy avtomatty týrde kórinip túrady, múnyng bәri medisina qyzmetkerlerining júmys uaqytyn edәuir ýnemdeydi jәne auruhananyng tiyimdiligin arttyrady. Óz kezeginde, nauqas búl qúrylghydan proseduralar kestesi turaly bile alady jәne ózderining emdeushi dәrigerleri men medbiykelerining bazasymen tanysady. Bolashaqtaghy auruhanalar osy tipte boluy әbden mýmkin.

Halyqaralyq mamandardyng statistikasy boyynsha medisinany sifrlandyru tәjiriybesi AQSh-ta konsulitasiyalyq qyzmetterdi, nauqastardy klinikagha jatqyzu jәne saparlar sanyn 58%-gha deyin qysqartty. Niyderlandyda búl kórsetkish 64%-dan 87% -gha tómendedi.

Qazirgi Qazastannyng densaulyq saqtau salasynda sifrlandyru qalay jýrude?
Densaulyq saqtaudy jýiege keltiru, sifrlandyru elimizde 13 jyl búryn qolgha alynghan bolatyn. Mamandardyng aituynsha, 2015 jyldan beri ónirlerde medisinalyq aqparattyq jýielerdi endiru boyynsha júmys biraz ilgerilengen. 2015 jyly nebәri 50 densaulyq saqtau mekemelerine medisinalyq aqparattyq jýieleri engizgen bolsa, aghymdaghy jyldyng basynda búl kórsetkish boyynsha 500-den asa úiym jabdyqtalghan eken.

Sonymen qatar jasandy iytelektini pilotty týrde damytu da josparlanghan, búl orayda densaulyq saqtau ministrligi IBM kompaniyasymen Watson for oncology baghdarlamasyna yntymaqtastyq turaly memorandumgha qol qoydy. IBM Watson terapevt dәriger retinde nauqastargha diagnoz qoya alady, Watson for oncology baghdarlamasy qaterli isikting aldyn alumen kýresedi. Baghdarlama arqyly dәriger sanauly uaqyttyng ishinde kerekti mәlimetti alyp, nauqas jaghdayyn anyqtaydy.

2017-2018 jyldargha arnalyp әzirlengen jol kartasymen qarqyndy týrde júmys jasaluda, osy jylghy basty maqsat, jyl sonyna deyin әrbir azamatqa jeke elektrondy kabiynet qúru. Ol jerde tughanynan osy kýnge deyingi barlyq mәlimetter saqtalady, jekelegen qyzmet júmysy avtomattandyrylady. Búl degenimiz әr nauqas qay dәrigerge qashan jәne qay uaqytta tirkelu kerek ekenin uaqytyn, qarajatyn ýnemdey otyryp elektrondy tapsyrys beru arqyly jýzege asyrady.

Elimizdegi sifrlyq medisina qarqyndy týrde damuda. Alghashqy tabysty tәjiriybe Qaraghandy oblysynda bolyp otyr. Oblysta medisinany sifrlandyru, dәrigerlerdi qaghazbastylyqtan aryltu túraqty týrde qolgha alynyp júmystar nәtiyjeli jasaluda. Aymaqta dәrigerlerge arnalghan baghdarlamamen qatar, pasiyentterge arnalghan mobilidi qosymsha engizildi. Óte tiyimdi dep tanylghan búl qosymsha arqyly nauqas dәriger qabyldauyna jazylyp, óz analiz qorytyndylaryn onlayn rejimde baqylap otyrady, sonymen qatar jedel jәdem shaqyrtu mýmkindigi de engizilgen. Ár nauqastyng jeke kabiynetinde densaulyghy jóninde barlyq aqparat qamtylghan. Býgingi kýnge deyin millionnan astam elektrondyq tólqújat qalyptasty. Búl degenimiz oblys halqynyng 87%-yn qúraydy. Mobilidi qosymshany oblystyng 200 mynnan astam túrghyny paydalanady. Aptasyna 13 mynnan astam adam qosylyp, ortasha eseppen alghanda 15 myngha juyq paydalanushygha emhanagha kelmesten kýn sayyn shamamen 6,5 myng qyzmet kórsetiledi eken.

Áygerim Dastanqyzy

Abai.kz