ەلباسى «ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا جاعدايىنداعى دامۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى» اتتى جولداۋىندا: «ۇزدىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسى جانە دەنى ساۋ ۇلت» جالپى حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ ءوسۋى, ياعني, حالىق سانىنىڭ ءوسۋى مەديتسينالىق تەحنولوگيالاردىڭ دامۋىنا بايلانىستى مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋگە دەگەن سۇرانىستىڭ كولەمى ودان ءارى ارتادى دەگەن ەدى. وسىعان وراي ەلىمىزدە مەديتسينا سالاسىن تسيفرلاندىرۋ جۇمىستارى ءساتتى جۇرگىزىلۋدە.

ەلەكتروندى دەنساۋلىق ساقتاۋ سەرتيفيكاتتارىن ەنگىزۋدى جىلدامداتۋ، ازاماتتارعا ولاردىڭ دەنساۋلىق جاعدايى تۋرالى اقپاراتقا ينتەرنەتتە قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ جانە ءار ءتۇرلى ءموبيلدى تەحنولوگيالار ارقىلى مەديتسينالىق قىزمەتتەردى الۋ مۇمكىندىگىن كەڭەيتۋ جوسپارلانىپ وتىر.

بارلىق مەديتسينالىق ۇيىمدار 2019 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ قاعازسىز جۇمىس فورماسىنا كوشۋى كەرەك. اعىمداعى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن بارلىق مەديتسينالىق ۇيىمدار اقپاراتتىق جۇيەلەردى 100 پايىز قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. سونداي-اق، مەديتسينادا يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ (جاساندى ينتەللەكت، گەنەتيكالىق تالداۋ نەگىزىندە دەربەستەندىرىلگەن مەديتسينا) بويىنشا شارالار قابىلداناتىن بولادى.

بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە جۇزەگە اسىرىلىپ وتىرعان وركەنيەتتى ىزگى قادامنىڭ استارىندا 30 دامىعان مەملەكەتتەر قاتارىنا كىرۋ، «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋ ماقساتى جاتىر. وسى ماقساتقا جەتۋدە ەڭ العاشقى قادام حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتىپ، ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانا وتىرىپ كرەاتيۆتى يدەيالاردى ىسكە قوسىپ، ەڭ قاجەتتى دەگەن يننوۆاتسيالىق باعدارلامالار جاساۋ مەملەكەت مۇددەسىندە بولىپ وتىر. قايتكەندە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ قىزمەتى ساپالى، ءتيىمدى بولادى؟! وسى ماسەلە 2017 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا قابىلدانعان «تسيفرلىق قازاقستان» باعدارلاماسىندا دا قاراستىرىلعان.

بۇل ماسەلە بويىنشا الەم تاجىريبەسىنە توقتالار بولساق، اقش پەن جاپونيا ەلدەرىندە نارىققا يمپۋلستىك مونيتورلار، گليۋكومەترلەر جانە باسقا دا مەديتسينالىق جابدىقتار پايدا بولدى. دارىگەرلەر بۇل جابدىقتاردى پاتسيەنتتەردىڭ دەنساۋلىعىنا قاشىقتىقتان باقىلاۋ ءۇشىن پايدالانادى. بۇل ءوز كەزەگىندە ينفاركت الدىنداعى جاعدايدى كورسەتەتىن سيمپتومداردى، قانت ديابەتىنىڭ دەڭگەيىن، قان قىسىمىمەن اۋىراتىن ناۋقاستاردىڭ جاعدايىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. دارىگەر ناۋقاستىڭ جاعدايىن باقىلاپ، ناقتى ۋاقىت سايىن وزگەرىستەردى دياگرامماعا ەنگىزۋ ارقىلى تالداۋ قورىتىندىسى اۆتوماتتى تۇردە كورىنىپ تۇرادى، مۇنىڭ ءبارى مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جۇمىس ۋاقىتىن ەداۋىر ۇنەمدەيدى جانە اۋرۋحانانىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. ءوز كەزەگىندە، ناۋقاس بۇل قۇرىلعىدان پروتسەدۋرالار كەستەسى تۋرالى بىلە الادى جانە وزدەرىنىڭ ەمدەۋشى دارىگەرلەرى مەن مەدبيكەلەرىنىڭ بازاسىمەن تانىسادى. بولاشاقتاعى اۋرۋحانالار وسى تيپتە بولۋى ابدەن مۇمكىن.

حالىقارالىق مامانداردىڭ ستاتيستيكاسى بويىنشا مەديتسينانى تسيفرلاندىرۋ تاجىريبەسى اقش-تا كونسۋلتاتسيالىق قىزمەتتەردى، ناۋقاستاردى كلينيكاعا جاتقىزۋ جانە ساپارلار سانىن 58%-عا دەيىن قىسقارتتى. نيدەرلاندىدا بۇل كورسەتكىش 64%-دان 87% -عا تومەندەدى.

قازىرگى قازاستاننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا تسيفرلاندىرۋ قالاي جۇرۋدە؟
دەنساۋلىق ساقتاۋدى جۇيەگە كەلتىرۋ، تسيفرلاندىرۋ ەلىمىزدە 13 جىل بۇرىن قولعا الىنعان بولاتىن. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، 2015 جىلدان بەرى وڭىرلەردە مەديتسينالىق اقپاراتتىق جۇيەلەردى ەندىرۋ بويىنشا جۇمىس ءبىراز ىلگەرىلەنگەن. 2015 جىلى نەبارى 50 دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرىنە مەديتسينالىق اقپاراتتىق جۇيەلەرى ەنگىزگەن بولسا، اعىمداعى جىلدىڭ باسىندا بۇل كورسەتكىش بويىنشا 500-دەن اسا ۇيىم جابدىقتالعان ەكەن.

سونىمەن قاتار جاساندى يتەلەكتىنى پيلوتتى تۇردە دامىتۋ دا جوسپارلانعان، بۇل ورايدا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى IBM كومپانياسىمەن Watson for oncology باعدارلاماسىنا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى. IBM Watson تەراپەۆت دارىگەر رەتىندە ناۋقاستارعا دياگنوز قويا الادى، Watson for oncology باعدارلاماسى قاتەرلى ىسىكتىڭ الدىن الۋمەن كۇرەسەدى. باعدارلاما ارقىلى دارىگەر ساناۋلى ۋاقىتتىڭ ىشىندە كەرەكتى مالىمەتتى الىپ، ناۋقاس جاعدايىن انىقتايدى.

2017-2018 جىلدارعا ارنالىپ ازىرلەنگەن جول كارتاسىمەن قارقىندى تۇردە جۇمىس جاسالۋدا، وسى جىلعى باستى ماقسات، جىل سوڭىنا دەيىن ءاربىر ازاماتقا جەكە ەلەكتروندى كابينەت قۇرۋ. ول جەردە تۋعانىنان وسى كۇنگە دەيىنگى بارلىق مالىمەتتەر ساقتالادى، جەكەلەگەن قىزمەت جۇمىسى اۆتوماتتاندىرىلادى. بۇل دەگەنىمىز ءار ناۋقاس قاي دارىگەرگە قاشان جانە قاي ۋاقىتتا تىركەلۋ كەرەك ەكەنىن ۋاقىتىن، قاراجاتىن ۇنەمدەي وتىرىپ ەلەكتروندى تاپسىرىس بەرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرادى.

ەلىمىزدەگى تسيفرلىق مەديتسينا قارقىندى تۇردە دامۋدا. العاشقى تابىستى تاجىريبە قاراعاندى وبلىسىندا بولىپ وتىر. وبلىستا مەديتسينانى تسيفرلاندىرۋ، دارىگەرلەردى قاعازباستىلىقتان ارىلتۋ تۇراقتى تۇردە قولعا الىنىپ جۇمىستار ناتيجەلى جاسالۋدا. ايماقتا دارىگەرلەرگە ارنالعان باعدارلامامەن قاتار، پاتسيەنتتەرگە ارنالعان ءموبيلدى قوسىمشا ەنگىزىلدى. وتە ءتيىمدى دەپ تانىلعان بۇل قوسىمشا ارقىلى ناۋقاس دارىگەر قابىلداۋىنا جازىلىپ، ءوز اناليز قورىتىندىلارىن ونلاين رەجيمدە باقىلاپ وتىرادى، سونىمەن قاتار جەدەل جادەم شاقىرتۋ مۇمكىندىگى دە ەنگىزىلگەن. ءار ناۋقاستىڭ جەكە كابينەتىندە دەنساۋلىعى جونىندە بارلىق اقپارات قامتىلعان. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ميلليوننان استام ەلەكتروندىق تولقۇجات قالىپتاستى. بۇل دەگەنىمىز وبلىس حالقىنىڭ 87%-ىن قۇرايدى. ءموبيلدى قوسىمشانى وبلىستىڭ 200 مىڭنان استام تۇرعىنى پايدالانادى. اپتاسىنا 13 مىڭنان استام ادام قوسىلىپ، ورتاشا ەسەپپەن العاندا 15 مىڭعا جۋىق پايدالانۋشىعا ەمحاناعا كەلمەستەن كۇن سايىن شامامەن 6,5 مىڭ قىزمەت كورسەتىلەدى ەكەن.

ايگەرىم داستانقىزى

Abai.kz