Álqissa, Astana qalasy Núr-Súltan dep ataldy. Kópting kýshi oblys ortalyqtarynan Abay, Ábilqayyr han, Tóle by men Qanysh Sәtbaev kóshesin ghana qaytaryp alugha jetti, ýsh Tәuelsizdik kóshesi «Nazarbaev» kóshesining qúrmetine qúrban bolyp ketti. Halyqpen eseptesudi oilaghan biylik bolghan joq. Búl isting elimizge abyroy әpermesi haq, biraq, oryssha aforizmdi sәl ózgertip aitatyn bolsaq «u vlasti imushih svoy prichudy». Olar elding múnyn týsine alar jaghdayda emes…

Jaraydy, bolary boldy, boyauy sindi. Endi eng basty mәseleni – aldaghy preziydent saylauyn sóz eteyik. QR Konstitusiyasynyng «Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti qyzmetinen merziminen búryn bosaghan nemese ketirilgen, sonday-aq qaytys bolghan jaghdayda Respublika Preziydentining ókilettigi qalghan merzimge Parlament Senatynyng Tóraghasyna kóshedi» degen 48-babyna sәikes Senat Tóraghasy Qasym-Jomart Toqaev ózine QR Preziydentining ókilettigin qabyldap aldy, óz ókilettigin tapsyrdy - Senat Tóraghasy bolyp Darigha Nazarbaeva saylandy. «Qalghan merzim» - 2020 jyldyng sәuirine deyin. Al, Konstitusiyagha sәikes «preziydentting kezekti saylauy jeltoqsannyng birinshi jeksenbisinde ótkiziledi». Endeshe, Preziydent Q.Toqaevtyng aldynda eng aldymen saylau qay jeltoqsanda ótkizilui tiyis – ózining ókilettik merzimin qysqartyp 2019 jyldyng qysynda ma, joq әlde úzartyp 2020 jyldyng qysynda ma, osy mәseleni sheshu mindeti túr. Qysqartsa, QR Saylau turaly konstitusiyalyq zanynyng 51-babyna sәikes: «Preziydentting kezekten tys saylauy Respublika Preziydentining sheshimimen taghayyndalady jәne taghayyndalghan kýninen bastap eki ay ishinde ótkiziledi».

Búnday jaghdayda biylikting taghy da halyqtyng pikirimen eseptespesten, әkimshilik resurstardy tolyq júmyldyruynyng arqasynda D.Nazarbaevanyng preziydent bolyp saylanyp ketui әbden mýmkin. Biylik óz adamyn ótkizuge tyryspasa biylik bola ma? Saylaugha Darighanyng qatysuy biylikke onyng ókimet basyna keluining legitimdiligin (lat. zandylyghyn) qamtamasyz etu ýshin qajet.

Ekinshi jaghynan, D.Nazarbaeva búl saylaugha qatyspauy da, biraq, janadan saylanghan preziydent biraz uaqyttan song «óz erkimen qyzmetinen ketui», Darighanyng preziydenttik ókilettikti qabyldap, qalghan merzimi bitkenshe 4 jylday otyruy,  balalargha jәrdemaqyny, eng tómengi kýnkóris dengeyin, jalaqyny kóbeytu, ipotekagha beriler ýiding payyzdyq mólsherlemesin tómendetu sekildi biraz arzan da «populyarnyi» qadamdargha baryp, «kosmetikalyq jóndeu» jasauy jәne sony negizge alghan memlekettik BAQ-tardyng Darighanyng halyq arasynda óte kelisti imidjin qalyptastyrugha bar kýshin saluy, sóitip, shýkirshil, tobashyl, qanaghatshyl, anghaldyghy ózimen birge óletin, әli kýnge «músylman aitsa sengish» qazaqty uәdege úiytyp, kelesi preziydent saylauynda jeniske jetui de mýmkin.

Degenmen, Darighanyng osy saylaugha qatysu yqtimaldyghy óte joghary. Sebebi, «juas degeni juan shyqsa» qaytpek?.. Taqtyng dәmin tatqan adam Leninning seriktesteri mensinbegen Stalinning qandy qol diktatorgha ainalyp 40 jyl, «shut» degen laqap atqa ie Hrushevting 11 jyl, «sujýrek» Brejnevting 18 jyl otyryp alghanynday  jyly oryndy bermey qoyy da mýmkin ghoy. Jalpy, bizde bәri mýmkin…

Al, bizde mýmkin emes nәrse bar ma? Áriyne! Ol – biylikting óz jýiesin ózi týbegeyli reformalay almaytyny.  Kenes ókimetining dәl sodan qúlaghany belgili. Shyghys Europa elderi ony jasay aldy, lustrasiyadan ótti. Bizde lustrasiya deseng kastrasiya sekildi kóredi. Q.Toqaev «men Elbasynyng strategiyalyq baghytyn jalghastyratyn bolamyn» dedi. Al, ol baghyttyng jetkizgen jeri bәrimizge belgili…

Endeshe, búl saylau – eng sheshushi saylau bolmaq. 5 myng jyldyq tarihynda qazaq halqy býgingidey qylkópirding aldynda túrghan emes. Búnyng qasynda gýldenip túrghan 27 qalamyzdy týgel qiratqan Temirshi men onyng attasynyng qazaqty qynaday qyrghan ýsh dýrkin soyqyn joryghy da, jongharmen aradaghy 150-jyldyq Otan soghysy da, beybit zamanda halqymyzdyng jartysynan kóbin jalmap ketken, qoldan jasalghan asharshylyq ta balanyng oiynshyghy. Óitkeni, búryn qazaq tilden 2-ge, dinnen 72-ge bólinbegen, tili men dini bir bolghan song dili de, yaghni, jýregi, bolmysy býtin edi, búryn jau ashyq, syrtta edi, al, býgin - ishte, jel sekildi - kózge kórinbeydi, biraq, saldary soyqan, úiyq-batpaq sekildi – bir ayaghyndy suyrsang ekinshisi odan beter batady, býgin qauip-qater búrynghylardan jýz ese qauipti, myng ese qaterli. Sondyqtan, shyn mәninde «elim!» deytinimiz ras bolsa, qara basymyzdyng mýddesinen Últtyng mýddesin joghary qoyatynymyz ras bolsa, sol myng ólip myng tirilgen, endi myng birinshi ret ólse myng ekinshi ret tirile almay qalatyn – qashanghy Qúday qazaqqa qarasa beredi! – qazaq ýshin  basymyzdy bәigege tigetin kýn keldi. Babalarymyz 1730 jyly Tәuke hannyng balasy Bolat han qaytys bolyp, qazaqtyng úly hanyn saylarda 4 jyl ishinde qazaq jerin Týrkistannan Balqashqa deyin azat etken birikken qazaq qolynyng Bas qolbasshysy, enbegi ólsheusiz Ábilqayyr handy qúlatyp jiberdi, sonyng saldarynan taghy 25 jyl jonghardyng astynda jattyq; atalarymyz 1919 jyly Stalin Alash qayratkerlerin – 9 adam, ishinde Ahang da bar – shaqyryp alyp, «biz, bolishevikter, qazaq elining basshylyghyna Tótenshe revkom tóraghasy Á.Jangeldindi úsynamyz, sizder kimdi úsynasyzdar?» degende, «biz Jangeldinge de qarsymyz, ózimiz de eshkimdi úsynbaymyz, bizge Ortalyqtan beytarap adam jiberiniz» dedi, sonyng saldarynan asharshylyqqa úrynyp, últymyzdyng jartysynan kóbinen airyldyq, 100 myng azamatymyz týrmege toghytylyp, itjekkenge aidaldy, 25 myng asylymyz atyldy. Al, osy joly taghy qatelikke úrynyp, qolymyzgha berilip túrghan mýmkindikten airylsaq, ony bizge adam da, Alla da keshirmeydi...

Halyqtyng pikirin әleumettik jelidegi eki adamnyng oiymen týiindeuge bolady: «Sabit Eltay: Myqty bolsandar kele jatqan saylauda bәring birigip bir adamday dauys berinder, layyqty adamgha... Sonda kórinedi erlikterin...» «Estay Jaylybay: Aldymen layyqtyny tauyp, qoldau kerek. Basty tirlik sol qazir».

Osy jerde birden «bar ma onday layyqty adam?» degen súraq tuady. Bar! Kóp! Mening ózim onshaqtysy atap bere alamyn. Sonyng ishinde ýsheuin naqty úsynghym keledi. Olar: Imanghaly Tasmaghanbetov, Ibadulla Qalybekov, Jaughashty Nәbiyev.

IYmekennin kim ekenin el jaqsy biledi – atqarushy biylikting preziydenttikten basqa barlyq satysynan ótken, qarapayym halyqtyng da, ziyaly qauymnyng da arasynda biyik bedelge iye, Elbasy qayda qiyndyq tusa soghan júmsap, onyng barlyq tapsyrmasyn abyroymen atqaryp otyrghan, bolmys, bilim, iskerlik, sheshendik – bәri bir basynda toghysqan «tórt ayaghy teng jorgha»,  otqa da, sugha da týsip, әbden shyndalghan dara túlgha. Onyng qalay «kýndiz otyrmay, týnde úiyqtamay» júmys isteytinin atyraulyqtardan, últshyldyghy qanday ekenin astanalyqtardan súranyzdar. Men IY.Tasmaghanbetovti Den Syaopinge úqsatamyn. «Qaydaghy úqsastyq, Den Mao Szedungha qarsy shyghyp, eki ret biyikten qúlaghan adam» dersizder. Dúrys. Biraq, elshilik te «jer audarudyn» sypayy týri ekenin úmytpanyzdar... IYmekeng boyyn jasyratyn túlpar tәrizdi, qolyna biylik tiygende qoltyghy sógile shabary sózsiz. Dәl kәzir el aqyl súrar alpystan endi asyp, kemeline kelip, kemerine tolyp túrghan der shaghy.

Kemshiligi. IYmekene taghylar eki ghana kinә bar, biri – «Shanyraq», ekinshisi – komsomoldyghy, «produkt» ekendigi, Elbasyn búrynghy ótken 125 hannan joghary baghalaghandyghy. Búlay dep tek kóre almaytyndar men sayasy sauatsyzdar (artyq ketsek keshirim súraymyz) ghana aita alady. Óitkeni, «qay jerding otyn ottasan, sol jerding suyn ishesin» nemeese «po-volchiy jiti – po-volchiy vyti». Tasmaghanbetov biylikting erejesimen oinaugha mәjbýr sayasatker. Dәl sonymen birge últqa qolynan kelgenin ayamaytynyn isimen kórsetip jýrgen qayratker de. Múhammed (s.ә.s.) payghambar «Ústazyng – ata-anannan artyq» degen. IYmekeng «mandayyma preziydenttik jazylghan bolsa kezinde kórermin, jazylmasa jolymnan janylmayyn» degen ústanymynan, ústazyna degen adaldyqtan ainyghan emes. (Al, ústazyn satqan adam bәrin de satady!) Býgin sol «kez» keldi, IYmeke! Keshe – erte edi, erteng – kesh bolady!..

Jaughashty Nәbiyev. Injener-elektriyk. Kenes zamanynda alys auyldan kelgen bala 17 jylda Almatyda júmysshydan óndiristik birlestik Bas diyrektorynyng kommersiya jónindegi orynbasary, Jergilikti ónerkәsip ministrligining Kollegiya mýshesi, Ministrler Kenesining bólim mengerushiligine deyin kóterilgen, 1984-89 jyldary N.Nazarbaevtyng qol astynda «Kórme jәne syrtqy eldermen baylanys» bólimin basqarghan. Tәuelsizdikting tanynda syrtqy sauda ministrligining rólin atqarghan «Qazaqstan Kommersiya» birlestigining bas diyrektory, «Kazkommersbanktyn» jalghyz qúryltayshysy bolghan adam, KSRO-nyng «Kazatompromgha» osy atty qoyghan, ony elimizding myqty kompaniyasyna ainaldyrghan, KSRO Syrtqy ekonomikalyq baylanys ministrligining 1991 jyly eksporttau qúqyghy bar qazaqstandyq alpauyt kompaniyalardyng  milliondaghan dollar qarjysyn «qatyryp» tastauynyng aldyn-alyp, Londondaghy bankke audarghan, keyin sol milliondardy – jymqyryp qalyp, «qazaqtyng túnghysh oligarhy» atanyp jýruding ornyna – kәsiporyndargha qaytaryp bergen memleketshil biznesmen. Ýlken intellektual. Kitaphanasyndaghy 8 myng kitaptyng konspektilep oqymaghany az. Óner salasynyng bilgiri. Mesenat. Ol basqaratyn «Qazaqstan Kommersiya» sonau 1990-1996 jyldary ghana  450 myng dollardan astam aqshany demeushilikke audarghan. Songhy jyldardyng ózinde «Túran. Qogham tarihyna degen kózqaras» (qazaq jәne orys tilinde), «Assimmetrichnaya ekonomika», Sheyh Ahmad Qúdaydad Tarazidyng «Kórkem sóz óneri», «Mnogomernyy chelovek», Á.Bókeyhanovtyng 10-tomdyghyn, t.b. kóptegen kitapty jaryqqa shyghardy. Jeztanday әnshi. Sportshy.  (J.Nәbiyev jayly tolyghyraq bilgisi kelgen adam mening «Jaughashty Nәbiyev – isting adamy» degen kitabymnan oqy alady).

Kemshiligi. Átten, bir ghana kemshiligi bar, ol - jasynyng 77-ge kelgendigi. Búnyng ózi de qaghazdaghy kemshilik, sebebi Jaqang naghyz búrynghylardyng «әli bir qyzdy qartaytady» deytin, jaydaq atqa sekirip miner quaty  boyynda túrghan, erteden keshke deyin kýrekpen jer audarghanda mandayy ghana jipsiytin jampoz.  «Jetpisttegi jigitter» súrpynan...  Odan bólek kemshiligi - bilimi men biliginin, sheteldik alpauyt korporasiyalar aldynda at-abyroy әpergen mol is-tәjiriybesining 2005 jyldardan keyin birte-birte biylik pen «mladoturterge» keregi bolmay, ózining kinәsi bolmasa da 90-jyldary aty jer jarghan jannyng býgingi úrpaqqa beymәlim túlghagha ainalghandyghy...

Ibadulla Qalybekov. Ózbekstanda, qazaqtyng Hrushevting ekpinimen ózbekterge berilip ketken jerinde, Syrdariya oblysynda tuyp-ósken. On balanyng ýlkeni. 29 jasynda Ózbekstan Auyl sharuashylyghy ministrining orynbasary, ministr, 22 ministrlikting basyn qúraghan UzGosagroprom biyliginen «Atahan» atanghan Jurabekov ketkende sol adamnyng ornyn basqan, viyse-premier-ministr bolyp istegen, IY.Karimovtyng qatal mektebinen ótken adam. Ákesining «endi mansapty qoy, audandaghy 22 myng qazaqtyng jetimi men jesirine deyin Qazaqstangha týgel alyp ót!» degen amanatyn 4 inisimen (bireui – audan әkimi bolyp túrghan) birigip oryndap, bankten 10 jylgha alghan kreditpen Shymkentte TMD-da tendesi joq, әr ýiinde jylyjayy bar (sonyng arqasynda halyq kreditten qútylyp, ýy ózderiniki bolyp qaldy), sementten basqa qúrylys zatynyng bәrin, jylyjay, modulidi ýy jasap shygharatyn, t.b. zauyttary, týrli tal-aghash, kókónis pitomnikteri, erekshe gýlzary, jerasty joldary bar, 2275 ekiqabatty kottedjden, 30 pәterli 30 besqabatty ýiden túratyn, bas jospary jasalghan «Asar» qalashyghyn salghan adam. Fransiya 1968-69–jyldary 6 mln.fransuzdy Aljirden 2 jyl ishinde kóshirip әkelse, IYbekenning syrtttaghy 5 mln. bauyrymyzdy 5 jyldan asyrmay alyp kelerin, taghy 200 «Asar» salyp bererin basynyzdaghy shashynyzday kóre berinizder.

Kemshiligi. Átten! Átten! Bir emes, eki, ýsh әtten... Kemshiligi – Qazaqstanda tanymal emestigi. Esesine, Ózbekstanda ýlken qúrmetke iye. «Emen shoqpar elu beske» endi kelgen IYbekenning – basqa enbegin aitpaghanda - qandastarymyzdy elge әkeluden bastap, talay mәselede bizben baqtalas bauyrlarmen últtyq mýddeni algha ústay otyryp til tabysuda, týpting týbinde tolyqqandy Ortalyq Aziyalyq Odaq qúruda erekshe ról atqara alary haq.

Endi osy azamattyng ýsheui de nemese bireui ghana bәigege týsti deyik. Olay deytinimiz, songhy eki azamat shyn mәninde de  últ janashyry retinde naqty ómirmen eseptesuge mәjbýr bolghandyqtan («politika – iskusstvo vozmojnogo» dep beker aitylmaghan ghoy), olar «halyqtyng dauysyn bóle-jarghanymyz dúrys bolmas» deui mýmkin ekenin de eskeruge tiyispiz. Bizding oiymyzsha, jalpy, biylikke opponent retinde saylaugha týsetin basqa da ýmitkerlerge ortaq saylaualdy baghdarlamasy mynaday bolghany jón. Ras, búl baghdarlama radikaldy (ymyrasyz) bolyp kórinui mýmkin, biraq, bizding jýieni týbegeyli ózgertpese eshqanday nәtiyje shyqpaytyndyqtan jәne kýn sanap әlemdik ekonomikadan, ghylymnan, t.b. artqa ketip bara jatqandyghymyzdan osy baghytty dúrys dep sanadyq. Áriyne, zarymyz bar, zorymyz joq...

1. Auyr, kәnigi (residivist) qylmyskerlerden basqa jazagha tartylghandardyng bәrine, onyng ishinde syrttay ýkim shygharylghan sayasy qylmyskerlerge de rahymshylyq, keshirim jasau. 2020 jyl – qazaqtyng tatulyq, yntymaq, birigu jyly boluy tiyis. Olar elge oralyp, otanyna is jýzinde adal qyzmet etuge mýmkin alghany jón.

2. Parlamentti taratyp, ony 100 adamnan túratyn, tikeley birmandattyq aimaqtan (okrugten) saylanatyn, bir palataly etip qayta qúru. Ólkelik (oblystyq) jәne audandyq, qalalyq mәslihattarmen qatar kenestik jaqsy ýlgimen әrbir 1000 nemese 2000 adamnan bir deputat saylanatyn jergilikti – auyldyq, kenttik jәne qala ishindegi audandyq mәslihattardy da qúru jәne sol aumaqta ornalasqan barlyq kәsiporyn, mekeme basshylary jylyna 4 ret olardyng aldynda esep berip túratyn etu kerek. Búl – basshylardyng halyqtan alystap ketpeuin,  sybaylas jemqorlyqqa salynbauyn qamtamasyz etedi, qay menshik iyesi bolsyn, eng aldymen elge qyzmet etetinin eske týsirip otyrady, jauapkershiligin kýsheytedi.

3. Konstitusiyagha Preziydent pen viyse-preziydent 5 jylgha tikeley jasyryn dauyspen saylanatyn, ministrler kabiyneti, «Samúryq-Qazyna» sekildi ekinshi ýkimet bolmaytyn, 20 ministr tikeley preziydentke baghynatyn, 17 ólke (oblys) men 3 megapolis әkimderi óz baghdarlamalaryn aldymen audandyq, sosyn ólkelik jәne megapolistik mәslihattarda qorghaghan son, ýzdik shyqqany ekeui preziydent qarauyna úsynylyp baryp taghayyndalatyn  ózgeris engizu;

4. Biylik pen biznestegilerding shet elderde jasyrghan qarjylaryn tez arada óz erikterimen qaytaruy; ol ýshin olardyng әrqaysysy dýniye-baylyghynyng taza ekenin dәleldeuge mindetti. Jasyrghysy keletinder bolsa, olargha bir ghana: «Sen osy jazghanynnyng  shyndyq, tabysynnyng bәri taza jolmen kelgenin rastap, Alla-Taghalagha janyndy beresing be?» súraq qoyylugha tiyis. «Janymdy beremin» degen adamdy tynysh qaldyru arqyly uaqytty ýnemdeu (Alla jazasyn berudi úmytpaydy...); Óz erikterimen qaytarghandardyng jarty qarajaty qazynagha qaytarymsyz qúiyluy, shiyrek bóligin memleket olardan 25 jylgha payyzsyz qaryzgha aluy, shiyrek bóligin olardyng ózderinde qaldyru kerek. Jasyrghandardiki tabylghan kezde olardyng barlyq ýi-jayy, dýniye-mýlki tәrkilenui tiyis.

5. Amerikany «Úly depressiyadan» josparly ekonomikanyng arqasynda aman alyp shyqqan F.Ruzvelitting ýlgisimen Gosplandy 10 jylgha qayta әkelu, aldaghy bir jylda: memlekettik jәne jekemenshikting biznes-qúrylymdar tize qosyp, әlemdik ekonomikanyng damu baghytyn eskerip, otandyq ekonomikany eng ozyq tehnikalyq jәne tehnologiyalyq túrghydan soghan sәikestindire tolyq qayta qúrudy maqsat tútqan «QR memlekettik birjyldyq jәne besjyldyq ekonomikalyq damu josparyn» qúru; júmyssyzdar men «ózin-ózi júmyspen qamtyghandardyn» naqty tizimin jasap, olardyng bәrin  óndiristik súranys pen ózderining tilegine qaray qayta dayarlau,  o.i. birinshi kezekte tehnikalyq mamandyqtargha ýiretetin kurstarda oqytyp shygharu;

6. Jer jәne jer qoynauynyng baylyghy qazaq halqynyng Qúday bergen nesibesi bolghandyqtan memlekettting menshigi ekendigi, qazba baylyq ony iyelenip alghan barlyq otandyq jәne sheteldik kompaniyalardan memleket menshigine qaytarylatyndyghy, jer eshkimge satylmaytyny, jeke menshikke tek qana 49 nemese 99 jylgha jalgha beriletini, Qazaqstandaghy memlekettik til – qazaq tili ekendigi, dinimiz islam dini ayasynda hanafiya mazhaby ekendigi, ózin demokratiya otany sanaytyn Úlybritaniyanyng ýlgisimen memleket preziydenti sonymen birge eldegi islam dinining jetekshisi ekendigi, preziydent bolyp bir ghana talapqa say keletin (sol jetedi) jasy otyzdan asqan últy qazaq azamatynyng (qay elde túratyny manyzdy emes, al, qazaq tilin mengergen dep jazu estigen júrttan úyat) saylana alatyndyghy naqty kórsetilgen, t.b. da býgingi ómir talaby men bolashaqtyng qamyn oilaghannan tuyndaghan óte ómirsheng ózgerister engizilgen jana Konstitusiya men Jer turaly jana Kodeksti jalpyúlttyq Referendumda qabyldau;

7. Qazaqstangha kóship kelgisi keletin barlyq qandasymyzgha – shamamen 5 mln. - shekarada tólqújat tapsyrylatyny, negizinen shyghystan batysqa deyin shekaralyq ólkelerge qonystandyru, әr otbasygha baspana berilui, 10 qoy, 2 siyr nemese sonyng qúnynday qarjy, qolyna jany qalaghan júmys beriletini, biznes bastaymyn degenderge arnayy esepshot ashylatyny, osy isting 2020-2025 jyldardaghy besjyldyqta ayaqtaluy; sonymen qatar japon ýkimetimen birlese otyryp japon elinen 5 mln.mamandy úzaq merzimge әkelip (olar búghan qarsy emes), oralman qazaqtarmen tenjara aralastyryp ornalastyru, jana tehnikaly, ozyq tehnologiyaly ónerkәsip jәne auylsharuashylyq ónimderin tereng óndeytin óndiris oshaqtaryn, o.i. birinshi kezekte qazaqiyalyq «silikon jazyghyn» qúraytyn birneshe ýndistandyq Bangolor tektes qalalar salu, «bir auyl – bir ónim» sayasatyn ústanu, sonyng arqasynda 10-15 jyldyng ishinde elimizding postindustrialdyq damyghan elder qataryna qosyluyn qamtamasyz etu;

8. Aldaghy bes jylda: medisinalyq jәrdem men orta, arnayy orta jәne joghary bilim alu tolyq tegin boluyn, mektep múghalimderining teng jartysy er adamdar boluyn; ústazdyq jәne dәrigerlik mamandyq eng mәrtebeli de joghary jalaqyly boluyn qamtamasyz etu; bilim barlyq dengeyde – mektepten uniyversiytetke deyin – tek qana qazaq tilinde beriluin, mektepte shet tilin tek 5 synyptan bastap oqytudy, әlemning eshbir elinde joq «ýshtildilik» baghdarlamasy men latyn qarpine kóshuden bas tartu, onyng ornyna 2025 jyldan bastap ózimizding tól runikalyq (oyma) jazugha kóshudi (naghyz ruhany janghyru degen - osy!), memleket aumaghynda tek qana qazaq tili qoldanyluyn qamtamasyz etu;

9. Qazaq halqynyng jappay tehnikalyq sauatty boluyna betbúrys jasau; ónertapqyshtar, injenerler men ghalymdar ústazdar men dәrigerlerden keyingi ýshinshi mәrtebeni iyemdenuine, әsirese, tehnikalyq janalyqqa kóptep qol jetkizuding arqasynda «passivtik tabystyn» eselep artuyna, keng tarauyna qol jetkizu; japon halqynyng ýlgisimen Elbasy N.Nazarbaevtyng «innovasiya últtyq úrangha ainaluy tiyis» degen sózining tolyq iske ainaluyn qamtamasyz etu;

10. Ana densaulyghy men bala qamy aldynghy oryn qoyyluyn, әr bala ýshin eshqanday qosymsha shartsyz 18-ge kelgenshe ay sayyn 100 (3 bala bolsa 300, 6 bala bolsa 600) dollar kóleminde jәrdemaqy tólep otyru; mektep jәne arnayy orta, joghary bilim baghdarlamasyn, oqulyqtar mazmúnyn últtyq mýdde túrghysynan týgel qayta jasap shyghu; býkil óner men mәdeniyet, әdebiyet qazaq halqynyng jas úrpaghy asqaq ruhty, namysqoy, arly, birsózdi, densaulyghy myqty, sportshy, jany taza, bilimge berilgen, enbekqor, talapty, qaytpas qaysar, tabandy, izdenimpaz, jasampaz, janalyqqa qúshtar, besaspap-ónerpaz, yntymaqshyl, kópshil, bauyrmal, tәrbiyeli, kórgendi, «boyynda – quat, kózinde – oi» (Abay) bar, últynyng mýddesin bәrinen joghary qoyatyn patriot úl men qyz bolyp shyghuyn memleket, qogham jәne otbasy bolyp birlese qamtamasyz etu.

Áriyne, búdan basqa da kóptegen baptar bar, onyng bәrine jaza bermeyik dedik. Negizgileri qamtyldy siyaqty. Artyq-kem jerin tolyqtyrugha, kýsheytuge qarsylyq joq.

Ómirzaq Aqjigit

Abai.kz