Senbi, 23 Qarasha 2024
Jazylghan jaydyng jalghasy... 4659 30 pikir 12 Sәuir, 2019 saghat 12:06

Bolatov Arhiymed Múqanbetovti negizsiz synap otyr

Kәsiby maman retinde jurnalisting enbegi ýnemi elding kóz aldynda, halyqtyng baqylauynda. Sondyqtan da ol óz mindeti men jauapkershiligin tereng sezinetin, adal, әri әdil etikalyq iygi qasiyeti bar mamandyq iyesi. Men múny úzaq jyldan beri osy kәsipting bir kisidey ystyq-suyghyn kórip, «tar jol, tayghaq keshuin» bastan ótkerip kele jatqandyqtan aityp otyrmyn. Al endi búl maqalanyng jazyluyna respublikalyq «Abai.kz» portalynda juyrda jaryq kórgen Jaybergen Bolatov aghamyzdyng «Ýkimet kemshilikti kórsetpese, Arhiymed eshtene tyndyrmay ma?» (08.04.19) atty maqalasy sebep boldy.

Jalpy, atalmysh portalda әriptes aghamyzben pikirtalasqa týskenimiz birinshi emes. Onda da әngime ózegi - jurnalisting mindeti ózi kórgen, ózi bilip, túshynghan taqyrybyn meylinshe shynshyl da әdil qauzau tónireginde
bolghan-dy. Búl joly ardager-jurnalist tayauda QR Premier-Ministrining orynbasary Gýlshara Ábdihalyqova bastaghan delegasiyanyng bizding oblysqa is-saparmen kelgenin, olardyng Tobyl ónirindegi sheshimin kýtken birqatar mәselege airyqsha nazar audarghanyn jazady. Jalpy elimizdegi sekildi bizding ónirde de baspanagha múqtaj jandardyng azaymay otyrghany, dәriger-mamandardyng jetispeushiligi jyldan-jylgha «auysyp» kele jatqan
«kónteri» mәsele ekeni eshqashan qúpiya bolghan emes. Biraq әriptes aghamyzdyn
jazghanynday jyldar boyy qordalanghan mәseleni ainalasy az-aq jylda sheship tastau mýmkin be, ózi? Eger, «aytty-bittimen» mәsele sheshiletin bolsa, onda ýkimettik delegasiyanyng at sabyltyp, auyl-audandardy aralap nesi bar?

«Ónirlerdi júmys saparymen aralap jýretin biyik lauazymdy túlghalardyng «birdene» tyndyratynyna ýlken kýmәnmen qaraytyn» jurnalist Jaybergen Bolatov odan әri: «Múnda kelgendegi marshruttary belgili. Aldymen osyndaghy aty darday «Saryarqaavtoprom» dep atalatyn mashina qúrastyru zauytynda bolady...» dep kósiledi. Jurnalist aghamyzdyn
múnysy endi «buynsyz jerge pyshaq úru». Áytpese, toqyrap qalghan búrynghy diyzeli zauyty bar bolghany songhy ýsh-tórt jylda kólik qúrastyruda elimiz boyynsha kóshbastaghany ayan.

Aytalyq, 2015 jyly Qostanayda 3785 kólik shygharsa, al 2018 jyly 12 myng avtokólik qúrastyryldy. Nebәri 4 jyldyng ishinde óndiris kólemi 3,2 esege artty. Olardyng qatarynda «SaryArqaAvtoProm» JShS әlemdik brendke ainalghan SsangYong, Peugeot, Iveco, Hyundai, JAC, Chevrolet Niva, Ravon,MAN tәrizdi jenil kóliktermen qatar jýk kólikterin de shygharady. Barlyghy elu shaqty týrli modelidi kólikter elimizden tysqary Resey,
Qyrghyzstan, Belarusi, Tәjikstan siyaqty birqatar memlekette jýitkip jýr. Búl bile bilgenge az kórsetkish emes. Endeshe ony Súltanmahmútsha tәpsirlesek, «Bizderde mynaday bar, mynaday bar» dep kórsetuding nesi min?

Ekinshi bir mәsele, Qostanaydaghy industrialdyq aimaqqa qatysty. Búl jerde maqala avtory taghy da: « ...oblys әkimi Arhiymed Múqanbetov olardy mindetti týrde ózining maqtanyshy sanaytyn ekonomikalyq aimaq degen jerge aparyp, bos ghimarattarmen tanystyrady» dep «tiyisipti». Biraq, onyng múnysy da kezekti qyjyrtpa siyaqty birdene. Olay deytinimiz, dәl osy industrialdyq aimaq eki jyldan beri tiyanaqty júmys istep túr.
Aytsa aitatynday-aq, jobanyng avtory basqa emes, oblys әkimi Arhiymed Múhambetov. 2018 jyly 3,3 mlrd. tengeni qúraghan 2 joba jýzege asty. Keleshegi zor ekenin bayqatty. Mәselen, «Qompozit Grupp» Holdingi MTZ traktoryn shygharady. Biyl kabinalar shygharatyn óndiris iske qosylady. Ýshinshi kezende «Belarusi» traktorynyng radiatorlary men qozghaltqyshyn
jasaytyn óndiris paydalanugha berilmek.

Is qúr bosqa «ayghaygha attan qosyp, tek syrttan ton pishumen» bitpese kerek. Onyng ýstine qazirgidey qarjylay qylystayang shaqta kez kelgen jobanyng әleuetti investorsyz sheshile saluy ekitalay. Industrialdyq aimaqty iske qosudyng alghashqy kezeninde qolgha alynghan qomaqty sharuanyng biri - 2,3 mlrd tenge investisiya tartylyp, barlyghy 200 adam júmyspen qamtamasyz etildi. Búl arada ««Zavod elevatornogo oborudovaniya» JShS qúrylys
materialdary men metall qúrastyrylymdaryn shygharatyn zauyt iske qosyldy. Onyng qúny 1,0 mlrd tenge. Ýstimizdegi jyly sheteldik investorlardyng qatysuymen taghy eki alyp joba paydalanugha beriledi. Al qostanaylyq «Agromashholding» AQ reseylik «Peterburg traktor
zauytymen» birlese otyryp, K-744R «kiroves» traktoryn shygharudy úighardy. Sonday-aq «Agromashholding» óndiris kәsiporny «KAMAZ» ónerkәsiptik aksiynerlik qoghamymen kelisip, aituly jýk kóligining bólshekteri men jabdyqtaryn óndirudi qolgha almaq.

Osylardyng barlyghy oblys ekonomikasyn órge sýirep, el iygiligi jolynda enbek etpey me?! Industriyalyq aimaqty aitqanda, oblystaghy tyng serpin alghan túrghyn ýy qúrylystar men әleumettik nysandardy aitpasaq, әdiletsizdik bolar edi. Býginde Qostanay qalasynda janadan payda bolghan «ybiyleynyi» jәne «Áuejay» móltekaudandarynda myn-myndaghan
qostanaylyqtar qonys toyyn toylady. Al 1000 adamdyq «Qostanay» sport kesheni, halyqaralyq ýlgidegi 3000 adamdyq «Tobyl-arena» futbol maneji, syiymdylyghy 1000 adamdyq zamanauy konsert zaly bar «Jastar sarayy» qostanaylyqtardyng maqtanyshyna ainaldy. Al, tynnan qoyylghan Shaqshaq Jәnibek eskertkishi men Keyki batyr kesenesi, janghyrtylghan Y.Altynsarin kesenesi siyaqty ruhany serpilis beretin auqymdy isterdi qayda qoyasyz?!

Avtor óz maqalasynda QR Densaulyq saqtau ministrining Fedorov audanyna
barghandaghy sapary turaly aita kelip, múndaghy júrttyng dәrigerlerding qabyldauyna kiru ýshin birneshe saghattap kýtetinine «kóz jetkizgenin», ondaghy keybir dәrigerding júmysy tym kóp, al alatyn ailyghy tym az ekenin de estip bilgenin» tәptishteydi. Ras, kezek kýtu mәselesi bar jәne ol jalghyz bizding ónirde ghana emes, elimizding barlyq ónirine tәn qúbylys. Oghan qoghamda týrli dertting kóbeyip bara jatqany da sebep. Áytpese, oblysta dәriger
mamandyghynyng jetispeytini әlmisaqtan belgili jaghday. Mәselen, qazirgi tanda oblysqa 300 dәriger jetpeydi. Sonyng auylgha qajettisi – 110.
Búl baghytta oblys basshylyghy qol qusyryp, qarap otyrghan joq. Faktiler sóilesin: 2018 oblysqa kelgen 101 jas dәrigerge 56,8 mln. tengege әleumettik kómek, atap aitqanda túrghyn ýi, jaldamaly baspana berildi. Oblystaghy 100 medisina mamandaryn dayarlau ýshin elimizding jetekshi JOO jergilikti budjetten qarajat bólindi. Sol siyaqty dәriger tapshylyghyn azaytu maqsatynda biyl oblys әkimi 200 grant bóldi. Onyng ýstine qala, audan
әkimderining arnayy grantymen joghary oqu oryndarynda oqyp jatqan studentter oquyn bitirisimen, júmysqa ornalastyrylady. Olargha tiyisti jaghday jasau ýshin tútas baghdarlama júmys isteydi. Sonyng biri – biyl Qostanayda dәriger-mamandargha arnalghan ýy salynatyn boldy.

J.Bolatov oblystaghy kóp balaly otbasylar mәselesin aita kele, «..búl delegasiya qala manyn ainalsoqtamay, anau oblys ortalyghynan 600 shaqyrym qashyqta jatqan, qazaqtyng qaymaghy búzylmaghan Amankeldi men Jankeldin sekildi audandaryn aralaghany jón edi» dep bir qayyrady. Eger Jәkeng jiti kónil audarsa, ónirimizdegi túrghyn kezeginde túrghan kóp
balaly otbasylar nemese baspanasyz jýrgen adamdar, kerisinshe , aty atalghan audandarda joqtyng qasy. Oblys boyynsha túrghyn ýy kezeginde túrghan kópbalaly otbasylardyng sany 860-tan assa, sonyng 76%-y ýkimettik delegasiya at basyn búrghan Qostanay, Rudnyy qalalary men Qostanay audanynda tirkelgeni taghy da aqiqat. Al olardy baspanamen qamtu,
júmysqa ornalastyru alghashqy kezektegi sharua bolsa kerek. Búl baghytta oblysta keshendi sharalar jýzege asyp jatqany jәne belgili. Sondyqtan, «Qostanay halqynyng alandauyna esh negiz joq!».

Ári-beriden song «qityqtan-tityq» shygharu kim-kimge de onsha abyroy әpermeytin is. Jalpy ózi kezinde jastargha ýlgi-ónege kórsetip, jurnalistikanyng aqtangeri atanghan aghamyzdyng ózi aitqanday,
jurnalist ózi jazyp otyrghan nysanyna «atýsti, jenil-jelpi» qarauy ókinishti-aq. Ónirding damuyna kýndiz-týni ter tógip, tabandylyqpen is tyndyryp jýrgen ónir basshysynyng tyrnaq astynan kir izdey bergenshe, bir mezgil halyq ýshin istelip jaqtan qyruar is pen enbekti aitsa әdildik bolar edi. Tipti, búl jurnalistik paryz.

Halqymyzda: «Otty ýrlegen jaghady. Shyndyqty izdegen tabady» degen sóz bar. Eger J.Bolatov aghamyz shyndyqty izdese, aqiqatty kórer edi.

Janúzaq Ayazbekov, «Qostanay tany» gazetining Diyrektor-Bas redaktory

Abai.kz

30 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1483
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3255
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5512