Songhy eki-ýsh ay kóleminde eldegi sayasy ahualdyng qyzuy kóterilip ketti. Elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng kenetten preziydenttik ókilettigin toqtatyp, «El tizginin sayasatkerlerding jana buynyna beretin kez jetti» dep mәlimdeui qoghamda dýmpu tughyzdy. Búl júrt kýtpegen qadam Qazaqstanda ghana emes, alys-jaqyn shetelderde san aluan boljamdar men joramaldargha negiz boldy.

Desek te, tәuelsiz elding ekinshi Preziydenti Qasym-Jomart Toqaevtyng songhy 30 kýn ishindegi qyzmeti qoghamdyq pikirdi sabasyna týsirgendey. Otyz kýndikte bazbir sәuegey sarapshylar boljaghanday «bas jarylyp, kóz shyqqan joq». Qogham minezi baysaldy, el irgesi býtin. Búl jaghdayatty әzirge Qasym-Jomart Kemelúly men onyng komandasynyng enbegi esebine jaza beruge bolatyn shyghar.

Memleket basshysy retinde Toqaev osy jyldyng 9 mausymyna Qazaqstan Respublikasy Preziydentining kezekten tys saylauyn jariya qyldy. Mine, bizdinshe, «qyzyqtyng kókesi» endi bastalmaqshy.

Toqaev aldaghy Preziydent saylauyn Ata zang ayasynda, әdil, taza, ashyq ótkizuge kepildik berip otyr. Búl kepildikti ekinshi preziydentting el aldyndaghy serti dese de bolghanday. Sertting ýddesinen abyroymen shyghu biylikke, sonyng ishinde Preziydent әkimshiligine zor synaq bolmaq.

Ras, eldegi kez kelgen saylaudyng eki tizgin, bir shylbyryn әdettegidey Ortalyq saylau komissiyasy uysynda ústaydy. Saylau barysyndaghy, saylau ótkennen keyingi nauqannyng qyzyghy men shyjyghyna da Saylau komissiyasy jauap beredi.

Alayda, bizde osynday jauapty sayasy sharanyng strategiyalyq, taktikalyq joba-josparyna, ay boyy jýrgiziletin nasihat nauqanynyng tabighaty men taghdyryna tikeley yqpal etetin әleuetti kýsh Preziydent әkimshiligi ekeni beseneden belgili. Jәne búl dәstýr – úzaq jyldar boyy qalyptasqan, ornyqqan, qalypty dәstýr.  Búl da týsinikti jayt. Sebebi:

Birinshiden, Tәuelsizdik alghanymyzgha otyz jylgha juyqtady. Osy merzim ishinde birde-bir sayasy organnyng dәl Preziydent әkimshiligindey yqpaly men ókilettigi, sayasy salmaghy bolghan emes.

Ekinshiden, eldegi sayasi, ekonomikalyq, ruhany reformalardyng dýniyege keletin jeri – Preziydent әkimshiligi. Kez kelgen memleketke, qoghamgha qatysty, ishki, syrtqy sayasatqa tiyesili bastamalar Preziydent әkimshiligining eksheuinsiz jýzege asyrylmaydy.

Ýshinshiden, Preziydent әkimshiligining eng manyzdy, eng yqpaldy qyzmet baghyty – ishki sayasat, sonyng ishinde iydeologiyalyq sala. Búl sala memlekettik sayasat pen iydeologemalaryn qalyptastyratyn, jýzege asyratyn eng manyzdy tetik.

Basqa emes, naq osy salanyng tizginin ústaghan túlghalardy júrt jaqsy biledi jәne olardyng el arasyndaghy yqpaly da kýshti. Osy ýsh mysaldan-aq biylik institutyndaghy Preziydent әkimshiligi salmaghynyng qanday ekenin baghamdau qiyn emes.

Áriyne, biz sóz etip otyrghan faktorlar elding ekinshi preziydentine – Toqaevqa tansyq emes. Onyng ýstine, Qasym-Jomart Toqaev әr sózinde Elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng ústanymynan ainymaytynyn qadap aityp jýr. Demek, búl onyng eldi basqaru men biylik instituttary arasyndaghy qalyptasqan tepe-tendikti saqtauda da ústanatyn baghyty bolyp qala beredi.

Alayda, alghashqy kýnnen bastap Toqaev ýshin kólenkede qalyp qoymay, el men elitanyng aldynda óz mýmkindikterin kórsetui, ainalasyna ishinara kadrlyq ózgerister jasauy manyzdy bolatyn.

Preziydent ol auys-týiisti ekonomikalyq nemese basqa saladan emes, aldymen iydeologiya salasynan bastady. Búl týsinikti de. Birinshiden, elimizde jana elektoraldyq sikl bastaldy. Preziydenttikke ýmitker retinde úsynylyp jatqan Qasym-Jomart Kemelúly ýshin tóniregine ishki sayasatty tereng biletin, yqpaldy, janashyl komanda jinau auaday qajet edi.

Sarapshylar әzirge búl mәselede Toqaevtyng qatelespegenin aitady.

Marat Múhambetqazyúly Tәjinning Memlekettik hatshy qyzmetine qayta oraluy Toqaevtyng memleket basqaruda iydeologiyalyq irgetasqa myqtap sýienetinin bildiredi.

Marat Tәjin – sayasattaghy eng bedeldi, salmaghy auyr túlghalardyng biri.

Ishki sayasat pen qauipsizdik mәselelerimen úzaq jyldar boyy ainalysqan Tәjin túlghasy Memlekettik hatshy lauazymynyng da bedelin kóteredi әri iydeologiya salasyndaghy keshendi jobalardyng iske asuyna ong әser etedi. Olardyng qataryna, әriyne, «Ruhany janghyru» baghdarlamasyn aldymen jatqyzugha bolady. Shyn mәninde, qogham tarapynan ýlken qoldau tapqan búl baghdarlamany Tәjinsiz elestetu mýmkin emes.

Marat Múhambetqazyúly búdan әri de memleketting iydeologiyalyq júmystarynyng bas ýilestirushisi bolatyny anyq.

Toqaevtyng tәuelsizdik jyldary sayasatqa aralasqan jas buynnyng taghy belgili ókili Darhan Kәletaevty Preziydent Ákimshligi basshysynyng birinshi orynbasary etip taghayyndaghany da sarapshylardyng tarapynan joghary baghalandy.

Darhan Amanúly Preziydent әkimshiliginde, «Núr Otan» partiyasynda, Senatta ózining tiyimdiligi men iskerligin tanytyp ýlgergen túlgha ekeni dausyz. Kәletaev sol lauazymdarda jýrip, sayasy sahnanyng spiykeri bolyp qana qoyghan joq, biylik pen qogham arasynda konstruktivti dialogtargha jol ashty, partiyanyng júmysyna jan bitirdi, oppozisiyany kelisimder ýsteline otyrghyzdy.

Ol qay qyzmetke kelmesin jana iydeyalar kóterip, janyna janashyl adamdardy tartyp, jana bastamalar qozghauymen el esinde qalyp jýr.

Halyqtyn, sarapshylardyng arasynda belgili túlghalar Erlan Qarin men  Erjan Babaqúmarovtyn Preziydent kenesshiligine taghayyndaluy da biylikting útymdy jýrisi ekeni dausyz. Sebebi, Erlan Karin de, Erjan Babaqúmarov ta elitanyng aldynda, biylik pen qoghamdyq instituttardyng arasynda zor bedeli bar azamattar. Olardyn, әsirese, ýlken sayasy nauqan aldynda Preziydent Ákimshiligine kelui biylikting saylau kezindegi jana, kreativti, ashyq sayasat jýrgizuine mýmkindik ashady degen ýmit bar.

Aqordada az-aq kýnde jasaqtalghan búl komandanyng qazirding ózinde birqatar útymdy qadamdargha baryp otyrghanyn aita ketken jón.

Alghashqy kýnnen bastap olar qoghammen de, qoghamdaghy týrli sayasy kýshtermen de konstruktivti baylanys ornatugha dayyn ekendikterin kórsetti. Qazirgi uaqytta Preziydent әkimshiligi men qoghamdyq kýshter, BAQ ókilderi men ziyaly qauym arasynda intensivti qarym-qatynas ornaghany eshkimge de jasyryn emes.

Múnyng syrtynda olar kezekten tys Preziydent saylauyn da óte ynghayly, uaqytqa qoyyp, ashyq ótkizuge múryndyq bolyp otyr. Mәselen, 9 mausym – Qasiyetti Oraza aiynyng ayaqtalar kýni. Sonday-aq, dәl osy kýni Genadiy Golovkinning kezekti shayqasy bolady.

Múny bylay qoyyp, mausym aiynyng basynda elektorat demalys aldyndaghy kóterinki kónil-kýide bolatynyn eskersek, Preziydent әkimshiligindegi iydeologiya aqylshylarynyng taktikalyq qadamdary óte sәtti ekenin bayqaymyz.

Týiin:

Áriyne, Preziydent әkimshiligining barlyq bastamalary men isteri tabysty boldy deuden biz aulaqpyz. Búl yqpaldy, sayasy organnyng tónireginde de talay shetin jaylar bolghan. Alysqa barmay-aq, byltyr ghana «memleketke satqyndyq jasady» degen aiyppen sottalghan búrynghy Preziydent әkimshiligi basshysynyng orynbasary Baghlan Maylybaevtyn  isin alsaq ta jetip jatyr. Osy oqigha Preziydent Ákimshiligining ghana emes, Aqordanyng da bedeline ólsheusiz núqsan keltirgeni anyq.

Dәl býgingi kýni preziydent Toqaevtyng iydeologiya maydanyndaghy seriktesterining basty maqsaty aldaghy saylaudy әdil, taza әri ashyq ótkizu boluy tiyis ekeni aitpasa da týsinikti. Ony uaqyt kórsetedi jәne oghan kóz jetkizuge de alys qalghan joq.

Preziydent saylauy – Aqordadaghy janashyl top ýshin naghyz auyr synaq bolary aqiqat. Búl taqyrypqa kelesi saraptamamyzda keninen toqtalatyn bolamyz...

Shәriphan Qaysar

Abai.kz