Shyndyghyn aitayyq, biz key-keyde bir qúbylysqa bagha bergende mәselening mәnine tym boylay bermey, pendeshilik sezimge berilip, asyra siltep jiberetindigimiz qúpiya emes. Ony aitasyz, tipti sonday bir kýrdeli taqyryp kótergen maqala avtorynyng jaghasyna jarmasyp, tikeley ózine til tiygizetimiz de kezdesip qalady. Múndayda salmaqty da saraptamalyq týiinge emes, әrkimning jeke basynyng sol obiektige degen simpatiyasy men antipatiyasy sekildi sezimning jetegine ketip qalyp, әdilettilikti attap ketetinimiz taghy bar. Sosyn sol taqyrypty qayta-qayta eze berip, әbden zәrazap bolghansha toqtamaymyz. Faktige jýginelik.

Osydan birer jyl búryn qazirgi ataghy jer jarghan kýmis dauys әnshimiz Dimash Qúdaybergenning elimizdegi bir konkursqa qatysyp, jýldeli oryndy iyelene almay qalghany bar. Sondaghy Dimashqa konkurs qazylarynyng ishinde Baghym men Rinattyng bergen baghasy ghalamtordy әli kýnge deyin shulatyp jatyr. Bir qyzyghy, búl taqyryp sol kezde emes, qazirgi tanda kókeytesti dýniyege ainaldy. Jaraydy, ana qazaq tilinen maqúrym Baghymnyng ózi bilmeytin tilde әn salghan jannyng jan dýniyesin týsine almaytyndyghyna tang qalugha bolmas. Mәsele, osynday dýbara adamdardyng әn konkurstaryna qazylyq etetin jaman ýrdiste jatyr.

Al ataghy elge keninen tanymal Rinat Zayytov sekildi azamatqa kelsek, onyng Dimashqa bergen әdiletsiz baghasy ýshin tek sony ghana jazghyrugha bolmas. Ángime tipti sol Rinatta emes, mәsele myna әbden әrlengen, jaqsy qyrlanyp, fonogramma arqyly myqtap kýsheytilgen әnderge qúlaghymyz әbden ýirenip, basqa san qyrly da syiqyrly әsem dauystardy qabylday almauyzda. Al Rinat sol halyqtyng bir ókili retinde óz pikirin bildirdi. Búl birinshiden.

Ekinshiden, biz nege bireuding pikiri ýshin jazghyrugha tiyispiz? Rinat óz oiyn bildirdi, kesimdi sózin aitty. Ol bireuge únay ma, únamay ma, ol asa manyzdy emes. Eger әrkim óz oiyn qysylmay ashyq aitugha mýmkindik beretin órkeniyetti qogham ornatqymyz kelse, biz osynday ala-qúlalyqqa qúlaghymyz ýirenip, tózimdilik tanytugha tiyispiz. Áytpese, keshegi kommunisterden qalghan júrttyng bәri bir kisidey oilanyp, jýrip-túrugha tiyis degen totalitarlyq qúrdymgha ketemiz. Mýmkin, biz soghan jaqyndap ta qalghan shygharmyz. Áytpese, asa shynshyldyghymen, qoghamdaghy kýiip túrghan mәselelerdi eshkimen de, eshteneden de qysylmay ashyq aita biletin Rinatqa bagha beretin  biz kimbiz? Onyng bir pikirin (tipti qate bolsa da) kótere almaytyn, sol bir auyz sózi ýshin jerden alyp, jerge salatynday bizge kim moralidyq qúqyq berdi? Oilanayyq aghayyn, azamattarymyzdy qadirley bileyik, Tipti ózgesin bylay qoyghanda Rinat sekildi birli-jarym pikir bildirgen adamdargha bola Dimashtyng milliondaghan jankýierlerining sany azaya qoymas.

Taghy bir jaytqa da nazar audarmaugha bolmas. Birde  esimi elge tanyla bastaghan Ábdijappar Álqoja degen jigitimiz teledidardan qojalardyng qara qazaqtan qyz alyp, qany búzyla bastaghandyghy jayly aityp qaldy. Al múny jeke adamnyng ózindik pikiri deuge kelmeydi. Ol qazaqty qojalardan tómen sanap, halqymyzdy ekinshi sortty júrttyng dengeyine týsirip, halqymyzgha til tiygizuge deyin bardy. Ras, ol keyin ózin qazaq dep esepteytindigin aityp, aqtalyp baqty. Osymen is tәmam deuge bolar edi. Olay ete almadyq. Nege? Óitkeni osy bir jap-jas balanyng ózi jaqsy biletin óner salasyn emes, qojalar men qazaqtardyng ózara baylanysy jayly óte bir kýrdeli taqyrypqa qatysty úshqary pikir aituyna ne sebep ekendigi ashylmay qyldy. Onyng esesine, kórermender búl jaghdaygha nazar audarugha tyrysqan bir bloger qazaq jigitinining ózine bas saldy. Sondaghy aitatyndary «Sen nege ósip kele jatqan әnshige tiysesin? Ol toygha baryp, halyqtyng kónilin kóterip jýr ghoy. Seniki dúrys emes» degen sekildi adam kýlerlik uәjder bolyp keledi. Sonda qalay, toyda óleng aitatyn әnshilerding barlyghy da perishteler me? Ol qyzmeti ýshin onyng ózi aitqanday milliondap aqsha alady emes pe? Ánshi bolsa, óleng aityp, gulyayttap jýre bermey me? Ol týgili anau-mynau oqymystynyng da tisi batpaytyn asa kýrdeli jayttardy qauzap nesi bar? Ókinishke qaray, búl súraqtargha jauap tabylmay, mәsele jeke bastyng jay-kýiinen aspay qaldy. Ókinishti-aq. Al endi múnday jayttardyng keleshekte qaytalanbasyna kim kepildik bere alady? Kýni erteng taghy bir ómirdi kórmegen, aqshanyng buynan kókirigine nan pisken «aqylman» jastyng teledidar aldynda eldi bir shulatpasa ne qylsyn?

Qoghamymyzdaghy osynau eki birdey kelensiz jayttan tuyndaghan týiindi oiymnyng bir parasy edi búl. Qalghanyn oqyrmandardyng tóreligine qaldyrdym.

Jaybergen Bolatov

Abai.kz