Biyl ekinshi dýniyejýzilik soghystyng ayaqtalghanyna 74 jyl bolady. Shyn mәninde búl soghystyng órtine sharpylmaghan bir de bir qazaq otbasy joq. Qanshama beybit halyqty qynaday qyrghan osy dýrbelenning shyn mәnindegi aqiqaty qanday? Nege bizding aldynghy buyn әli kýnge “Úly Jenis” kýni, “Úly Otan” soghysy degen kenestik psihologiyadan aryla almay keledi? Al, Mústafa Shoqaydy әli kýnge satqyn deytin keybir tarihshylarmen BAQ ókilderine ne aitamyz?

Qazaqstan Últtyq telearnasynda Darhan Ábdik jýrgizetin  “Parasat maydany” atty baghdarlama bar. 2018 jyldyng 9-mausymynda sol baghdarlamanyng “Dunkerk” dep atalatyn sany efirge shyqty. Baghdarlamada ekinshi dýniyejýzilik soghysqa qatysty tyng derekter keltirildi. Yaghni, shyn mәninde sol qyrghyndy Kenes Odaghy  men Germaniya birigip bastaghany turaly aityldy.

Dunkerk – Fransiyanyng soltýstiginde ornalasqan qala. 1940 jyly sol jerde Dinamo operasiyasy ayaqtalady. Britan әskerin nemis qorshauynan qútqarghan búl operasiya ekinshi dýniyejýzilik soghystyng nәtiyjesine kóp әser etti. Búl kezde Sovet Ýkimeti Gitlerding odaqtasy. Al, 1939 jyly Germaniya men Sovet Ýkimeti Polishany bólip aldy. Onyng aldynda Kenes Ýkimeti mýldem kip-kishkentay, beybit Finlyandiyagha bas saldy. Korel moynaghyn tartyp alamyz dep. Demek, Kenes Odaghy ózi osy soghysty bastaghan agressor bolghan. Keyin eki agressor, eki tekening basy bir qazangha syimay qaldy da, ortasyndaghy qúrban basqa halyqtar boldy, - dedi Darhan Tólenúly.

Shynymen, osy uaqytqa deyin bizde sol soghysqa degen obiektivti kózqaras bolmaghany ras. Ol ýshin obiektivti tarih bolu kerek edi. Alayda, “býgingi bizding biletinimiz iydeologiyalyq tariyh” degen oy aityldy.

Tipti, bizding kenes kezindegi keybir әdeby shygharmalardyng ózi nemis halqyn onbaghan jauyz retinde kórsetip keldi. Jәne, soghys turaly filimder de sol oidy qaytalady. Alayda, búl soghys – kommunizm men fashizmning ortaq qylmysy bolghan desedi. Jәne, nemis әskerleri men halqy da dәl kenes odaghynyng halqy sekildi – qúrban. Al, Kenes Ýkimeti Polishany bólip alu kezinde 22 myng polyak ofiyserin atyp tastaghany turaly bilmeytinimiz ras.

Qysqasy, ekinshi dýniyejýzilik soghystyng tarih qatparynda jatqan әli kýnge beymәlim keybir tústaryn qamtyghan “Parasat maydany” baghdarlamasynyng osy sanyn kórudi úsynamyz.

Al, býgingi tәuelsiz kezenge búl soghys turaly eshkimning soyylyn soqpaytyn obiektivti kózqaras qalyptasuy kerek.

Núrbiyke Beksúltanqyzy

Abai.kz