1963 jyly sәuir aiynda qara nәsildi adamdardyng qúqyghyn qorghap, ereuilge bastap shyqqany ýshin abaqtygha toghytylghan Martin Luter Kingting haty. Búl túlghanyng Amerikada nelikten erekshe qúrmetke ie bolghandyn endi ghana týsingendey boldym. Sýisindim. Bilimine, oiynyng terendigine, adamy bolmysyna. Sodan keyin, ózimshe qysqarghan, erkin audarma jasap, sizdermen bóliseyin dep sheshtim. Úqqan adamgha oy da, taghylym da jeterlik eken.

Haq jolyndaghy qadirli bauyrlarym!

Sizderge, ne sebepten Bermingem abaqtysynda otyrghanymdy týsindirgim keledi... Atlantada alansyz otyra almadym, sebebi Bermingem zansyzdyq biylik etetin ólkege ainaldy. Bir jerde bolyp jatqan әdiletsizdik jer jahandaghy әdilettilikke әser etpey qoymaydy. Sizder Bermingemde ótip jatqan ereuildi óreskel, jónsiz is-әreket dep tanyghan bolarsyzdar. Alayda, ereuilding sebebin úghynbaghan siyaqtysyzdar.

Kez kelgen beybit sheru 4 satydan túrady: 1) zanbúzushylyq bolghany jóninde naqty dәleldi anyqtau 2) kelissóz jýrgizu 3) óz-ózindi dayyndau 4) is-shara qoldanu.

Biz Bermingemde búl satylardyng bәrinen óttik. Nәsilshildik qoghamdy jútyp barady. Qara nәsildilerge qatysty zannyng әdiletsizdigi jalpaq júrtqa mәlim shyndyq. Ótken jyldyng qyrkýiek aiynda ekonomika salasynda bedeldi biraz aq nәsildi túlghalarmen kelissóz jýrgizgen edik. Nәtiyjesinde olar bizge dýkenderdegi beyәdep jazbalardy aldyryp, bәrin retke keltiremiz dep uәde etken. Kýnder, aptalar, ailar jyljyp jatyr, esh ózgeris joq. Sondyqtan biz keler saty, ózimizding ruhymyzdy nyghaytugha kóshtik. «Erteng abaqtygha jauyp, qinasa tóze alasyndar ma?» dep súradyq. Qorlyqtan zәrezap bolghan agha-bauyr, ini-qaryndastarym qoldau kórsetti. Ataqty Sokrattyng aitqanynday, túnghiyqtan jaryqqa shyghu ýshin oi- sanany ózgertu qajet...

Tarih – quanysh pen qayghygha toly úzaq әngime. Bir bilerimiz, eshqashan qolynda biyligi bar kýsh iyeleri adamgershilik pen meyirim jolynda biyliktegi oryntaqtaryn bosatqan emes. Keshe bir zangerden tamasha sóz estip edim: «Úzaqqa sozylghan әdilet – shyndyghynda әdiletsizdik» degen. Bizding jayymyz dәl osynday. «Kýtinizder, sabyr etinizder» degen sóz әr qara nәsildining jadynda saqtalyp qalghan.Sebebi jyldar boyy estiytinimiz osy sóz ghana. Aziya jәne Afrika elderi zymyrannyng jyldamdyghynday sayasy tәuelsizdik alu jolynda algha jyljyp keledi, al biz bolsaq atjekken arbaday tasbaqanyng jýrisimen kelemiz. Qorlyq kórmegen adamnyng «Kýtinizder» dep aituy onay, alayda, eger sizding agha, bauyr, qaryndastarynyzdy polisiya qyzmetkerleri ayausyz janshyp, tepkilep jatsa, abaqtygha japsa, zandy óz qalaularymen paydalansa, óltirse, jazyqsyz qariyalarynyzdy soqqygha jyqsa, 20 mln-nan astam qara nәsildi aghayyndarym shalqyghan baylyqtyng ortasynda otyryp, joqshylyqpen kýn keshse... t.t. bizdi týsinetin edinizder.

Shydamnyng da shegi bar.
Sizder, bizdi zanbúzushy dep aiyptaysyzdar. Mәsele zannyng eki týri bar: әdiletti jәne әdiletsiz. Áulie Avgustinmen kelisemin: «Ádiletsiz zang – zang emes» degen. Ádiletti zang Ar aldynda da, Qúday aldynda da aq bolady. Ádiletsiz zang – ar zanyna sәikes kelmeytin erejeler jiyntyghy. Adamnyng adamgershilik bolmysyn qorghaytyn kez-kelgen zang әdiletti bolmaq. Eshqashan úmytpayyq: Germaniyada Gitlerding qylghan isi zandy edi, al, vengrler zanbúzushylar boldy. Zanbúzushy vengrler evreylerge kómektesip, olardy ajaldan aman saqtap, tyghyp, meyirim tanytty. Búl zansyz әreket edi. Eger men sol kezende Germaniyada ómir sýrgen bolsam, esh oilanbastan evrey halqyna kómek qolyn sozar edim. Sizder meni kópshilikti shatastyryp jýrgen ekstremist retinde aiyptaysyzdar. Búlarynyz, tarihtaghy Sokratqa jasalghan qiyanat tәrizdi. Pәlsapalyq oilary men aqiqat jolyndaghy adaldyghy ýshin Sokratqa bir jútym sikutty (uly ósimdik syghyndysy) ishkizgen qatigez kópshilik emes pe edi? Mening bir Tehastaghy aq nәsildi dosym hat jazypty: «Qara nәsildiler týpting týbinde aq nәsildilermen teng dәrejede bolatynyn bәri biledi. Bәlkim, sizder tym asyghys sheshim shygharyp jatqan bolarsyzdar. Hristian dinining ornyghuyna eki myng jyldan astam uaqyt kerek boldy» - dep. Shyndyghynda uaqyt beytarap úghym. Oilap otyrsam, zalymdar uaqytty dúrys paydalana alady eken. Bizding dәuirdegi adamdargha zalymdardyng kýnәsi men sózi ýshin ghana emes, mylqau adamday ýnsizdikteri ýshin de keshirim súrau kerek. Qúdaydyng jolynda adamzatqa iygilik isteu ýshin de batyldyq pen kýsh-jiger qajet.

Biz bostandyqqa qol jetkizemiz. Bermingemde de, býkil Amerikada da erkindik ornaytyn kez keledi. Sebebi, búl jerge din taratushylar kelmey túryp-aq bizding ata-babalarymyz osynau Plimutty meken etti. Djeffersonnyng qalamy tәuelsizdik deklarasiyasyna qol qoymay túryp biz osy jerde boldyq. Ata-babalarymyz aqysyz manday terimen ýy salyp, enbek etip, osynau ólkening tarihyn jazyp shyqty. Qansha ghasyr qúldyqtan azap shekse de tótep bergen bizding halyq, endi, tәuelsizdikke qol jetkizedi. Sebebi, odan basqa maqsatymyz joq. Sondyqtan, әdilet jolynda bostandyq ýshin kýresemiz.
Eger men tar qapasta otyryp jazghan osynau hatta әldekimning kóniline qayau týsirip, janyn jaralasam, ya ótirik(artyq ne kem) aitsam, ghafu etinizder. Qúdaydan da keshirim súraymyn. Sizderding ar senimderiniz bekem dep senemin. Barshamyz birigip, nәsilge bólinbey beybit ómir sýretin kýnge jetemiz, meni týsinersizder degen ýmittemin.

Beybitshilik pen birlik jolyndaghy kishi Martin Luter King.

Qarlyghash Áubәkirovanyng facebook paraqshasynan

Abai.kz