Bizde preziydent saylauy ótisimen-aq, parlamentti taratyp, ay asyrmay jatyp kezeksiz saylau shaqyru deytin búljymas qaghida, ainymas «salt» bar edi. Búrynghy preziydentting kezinde solay túghyn, әiteuir.

Ne kerek, ulap-shulap jýrip, preziydent saylauyn ótkizdik. Qasym-Jomart Toqaev legitimdi preziydent atandy. Álgindegi әdet boyynsha kezek – Parlamentte. Onda da Mәjiliste. Mәjilisting ókilettik merzimi 5 jyl. 2016 jyly saylanghan altynshy shaqyrylym 2021 jylgha deyin júmys isteui kerek. Búl altynshy shaqyrylymnyng ózi kezeksiz kelgender edi ghoy, aitpaqshy. Kezeksiz kelip, kezeksiz ketu – bizdikiler ýshin ýirenshikti әdet. Aqorda búiryghy kesheuildep jatsa, «oybay, bizdi taratynyz» dep ózderi shyghatyn. Ondaydy da kórgenbiz. Biraq, bú joly tynysh. Aqordadan da aqpar joq. Aq jaghylardan da ýn shyqpaydy. Sayasy ortada saylaudyng sybysy әldeqashan aityla bastaghan. Bilgishter biyl kýzden keshikpeydi degen...

Esterinizde bolsa, 2011 jyl. Mәjilis ókilettigi 2012 jyly ayaqtaluy tiyis-tin. Biraq, deputattar Mәjilis pen Mәslihatty merziminen búryn taratudy súrady. Sóitip, Mәjilis taraghan.

Onan son, 2016 jyl. Mәjilistegi myrzalar men hanymdar ózderin taratudy qayta súrady. Preziydentke joldanghan ýndeudi deputattar әdetinshe birauyzdan qoldady.

Al biyl she? Eski biylikting sayasy «svalkasyna» ainalghan «aqsaqaldar alqasynda» (Senatta) az-maz auys-týiis jasalghan boldy. Ol qadamnyng qanshalyqty tiyimdi bolghanyn uaqyt kórsete jatyr. Al negizgi Zang shygharushy organ – Mәjiliste mimyrt tynyshtyq. E, aitpaqshy, deputattar demalysta jýr edi ghoy...

Ortaq otyrys – 2 qyrkýiekte ótedi

Qyrkýiek tughanda altynshy «synyptyn» qyz-jigitteri Parlamenttegi partalaryna kep jayghasady. Keshe Núrekeng (Mәjilis spiykeri Núrlan Nyghmatuliyn) aitqan. Senat pen Mәjilisting ortaq otyrysy 2 qyrkýiekke belgilenipti. Bәlkim, osy jolghy basqosuda bir әngimening sheti shyghyp qalar... Áy, biraq, ótkendegi biylikting dominant partiyasy ótkizgen jiynda eks-preziydent «saylau óz uaghynda ótedi» degendi aityp qalghan...Kóre jatarmyz... Aytpaghymyz, tipti ol emes.

Endi bir azda demalysta jýrgen deputattar qayta júmysqa shyghady. Ynghay yghaylar men syghaylar jiylghan jamaubet – jarymjan parlament. Ishterinen ilip alyp, mine, mynau deytinderi sausaqpen sanarlyq!

Búryn, biz «Parlament pensionerlerding pansionatyna ainaldy» dep synadyq. Onyn  pәrmensizdigin de aittyq. Jastardyng joqtyn-qasy ekendigin de jazdyq. Bizshe bolsa, barlyghy da әdil syn edi. Jetelerine jeterliktey qylyp aittyq. Kózderine shúqyp túryp kórsetkendey boldyq. Biraq, bylq etpedi. Ótkende Preziydent Toqaev Senattaghy Birghanym Áytimova, Dulat Qosdәuletov, Rashit Týsipbekov sekildi «zeynetker» senatorlardy qyzmetinen alghanda, «Áp, bәrekeldi! Seng qozghaldy» dep ek. Sonymen toqtady.

Búrynghylar

Qazirgi parlamentte kimder otyr? Búrynghylar! Búrynghy deputattar, búrynghy әkimder, búrynghy ministrler, búrynghy sheneunikter, búrynghy kommunister, búrynghy ónerpazdar, búrynghy sportshylar, búrynghy zam-ministrler men zam-әkimder, búrynghy rektorlar t.b. Barlyghy da búrynghylar. Búrynghy otryad! Búrynghy dostar! Seksennen asqan Kosarevter men jetpisten asqan Súltanov, Syzdyqov sekildilerdi aita-ayta auyz qisayar boldy. Úyalsa, kәne?!

Baqytjan Ertaev (Halyq Qaharmany. Aughan soghysynyng ardageri);

Baqytbek Smaghúl (Aughan soghysy ardageri. Aqyn-jazushy. Qazaqstan Jazushylar odaghynyng mýshesi);

Bekbolat Tileuhan (Qazaqstannyng enbek sinirgen әrtisi);

Oliga Shishigina (Olimpiada chempiony);

Núrtóre Jýsip (Búrynghy jurnalist);

Artur Platonov (Búrynghy jurnalist);

Dana Núrjigit (Búrynghy jurnalist);

Daniya Espaeva (Preziydenttikke ýmitker);

Jambyl Ahmetbekov  (Preziydenttikke 2 mәrte ýmitker);

Túrghyn Syzdyqov (Preziydenttikke ýmitker);

Vladimir Bojko (Búrynghy TJM ministri);

Albert Rau (Búrynghy ministr (IjD viyse-ministri);

Baqytjan Júmaghúlov (Búrynghy ministr);

Múhtar Qúl-Múhamed (Búrynghy ministr);

Qayrat Qojamjarov (Búrynghy Bas prokuror);

Serik Ýmbetov  (Búrynghy әkim);

Baqtyqoja Izmúhambetov  (Búrynghy әkim);

Ansar Músahanov (Búrynghy әkim);

Erik Súltanov (Búrynghy әkim).

Eng ókinishtisi – qazirgi Parlamentte búrynghy Sovet odaghyn ynta-shyntasymen sýietin, ony býgingige ýlgi etetin, tipti Tәuelsiz memleketting deputaty bolsa túra, «Bizding Sovet odaghy» dep sóileytin sazbet sylqymbiykeler men «Leninge qúrmet kórsetpegen elde túru mýmkin emes» deytin kósemqúl kókelerding otyrghany! Senbesenizder, qaranyzdar, әne:

Komsomol – búl taghdyr, búl balalyq shaq, jastyq shaq, sosyn tariyh!

Jambyl Ahmetbekov

30 qazan. 2018 jyl. (Abai.kz)

 «Qalay bolghanda da, komsomol – búl taghdyr, búl balalyq shaq, jastyq shaq, sosyn tariyh. Al әlgi últshyl patriottar men ózgerip shygha kelgen ýlken buyn ókilderi jәne tarihy mәlimetterden júrday jastar ózining ótken tarihyna jәne ata-babasy – atasy, әkesi, anasy jasaghan tariyhqa tas atyp jatyr. Bizding komsomol toyyn toylauymyz qazaqsha aitqanda «óz qotyryndy ózing qasu». Al, anau Alashtyng jýz jyldyghy toylanbay qaldy dep jýr ghoy, toylamay ma endi olar da, óz mereytoylary ghoy. Mýmkin biz de qosylyp keter edik qoy olargha».

22 qazan. 2018 jyl. (Azattyq sayty)

«Ne toliko komsomolisy, daje my, chleny Kompartii, ne nesem otvetstvennosty za deystviya sovetskoy Kommunisticheskoy partii. Sredy komsomola nikto ne vmeshivalsya v politicheskie repressii. Osobenno nachinaya s 1960-godov ne bylo chrezmerno krasnyh kampaniy. V ryadah komsomola bylo mnogo teh, kto chestno slujil Rodiyne. Eto vstrecha chestnyh ludey, sobravshihsya vspomniti svoi molodosti. V nyneshney vlasty mnogo byvshih komsomolisev y kommunistov. Ih vnutrenniy miyr, serdsem ony kommunisty. Odnako iyz-za techeniya vremeny nazyvaytsya po-drugomu».

Qazaqstan Tәuelsizdigining qalyptasuyna komsomoldardyng qosqan ýlesi kóp!

Vladimir Bojko

29 qazan. 2018 jyl. (Forbes.kz)

 «Navernoe, budet pravilino na segodnyashniy deni vspomniti period priobreteniya nezavisimosty Kazahstana, stanovleniya y 27-letnego razvitiya y pry etom otmetiti tot bolishoy vklad, kotoryy vnesly v eto byvshie komsomolisy, proshedshie shkolu komsomola, vyrosshie v ego ryadah y poluchivshie opyt organizasionnoy, hozyaystvennoy y politicheskoy raboty, kotoryy prigodilsya pry stroiytelistve suverennogo Kazahstana. V zale praktichesky vse etu shkolu proshli, y hotelosi by otmetiti eto y napomniti o horoshih delah nashey molodostiy».

Sergey Zvoliskiy

29 qazan. 2018 jyl. (Forbes.kz)

«Ya hotel by segodnya vseh nas pozdraviti s prazdnikom, 100-letiyem komsomola. Eto je zdorovo, my vse byliy...». (Parlamentte sóilegen sózi)

Bizding Sovet odaghynda!

Gýljan Qaraqúsova

13 qyrkýiek. 2018 jyl. (Baq.kz)

«Qazaq tilin ýirene beremin. Biraq tildi ýirenip jýrgenim ýshin qoldau kerek. Endi ghana (qazaq tilin ýirenudi – avtor) bastadym. Nege? Sebebi, 50 jyl boyy men orys tilinde oilap, oqyp, júmys istedim».

5 mamyr. 2016 jyl. (Abai.kz)

«Poetomu u nas v Sovetskom soize porfessiya jurnalista pyati let, a voobshe snachala poluchaet bazovui professii. On mejdunarodnik ily ekonomist, ily yurist y potom toliko stanovitisya obazrevatelom».

Erte me, kesh pe, oryspen ortaq aqshamyz bolady...

Ayqyn Qonyrov

11 qarasha. 2015 jyl. (Total.kz)

«Duman, esly u nas – soyznoe gosudarstvo v ekonomicheskom plane, ne politicheskom, to v lubom sluchae, rano ily pozdno, u nas budet edinaya valuta. Potomu chto na segodnyashniy moment iymeti v statuse rezervnoy valuty toliko dollar y iymeti s etim ocheni serieznye problemy – eto nepravilino. Esly poyavitsya novaya rezervnaya valuta, to ona poyavitsya na prostorah Evraziyskogo soyza pry podderjke Kitaya. Hotya seychas vedutsya razgovory o tom, chto yuani doljen vyity v kachestve rezervnoy valuty. No naskoliko eto realino? Poka neizvestno. Kitay silino v poslednee vremya narashivaet svoy zolotye rezervy, eto vse znayt. Kazahstan y Rossiya toje narashivait. Eto govorit o tom, chto gotovitsya plan sozdaniya takoy valuty, kotoraya budet podkreplena ne toliko voorujennymy silamy SShA y ih ekonomicheskoy moshiu. A iymenno realino zolotymy zapasami, kak eto bylo do vvedeniya Bretton-Vudskoy sistemy. Nesomnenno, tenge yavlyaetsya atributom nezavisimogo gosudarstva, no, kak pokazal opyt Evropeyskogo soyza s vvedeniyem evro, sozdavati prepony v viyde kakih libo SVOP-operasiy, kakiyh-to mejbankovskih birj, na kotoryh budet ustanovlen pariytetnyy kurs mejdu soyznymy gosudarstvamiy –eto tyajelo. Y mnogie predprinimately s etim stalkivaitsya, kogda rossiyskiy rubli privyazan k dollaru, tenge privyazan k dollaru, kyrgyzskiy som privyazan k dollaru, y nachinaetsya volna devalivasiy v pogone za ekonomicheskim rostom. Ya ne iskluchau togo, chto budet obshaya valuta, y ne obyazatelino toliko v ramkah Evraziyskogo soyza. Eto, vozmojno, budet odna iz rezervnyh valut, kotoraya stanet nadnasionalinoy, vmesto dollara, kotoraya budet obespechena realinym zolotom».

Leninnning eskertkishi qoqysta jatqan elde ómir sýru mýmkin emes!

Vladislav Kosarev

13 aqpan. 2019 jyl. (Turantimes.kz)

 «Nelizya jiti v gorode, gde pamyatnik Leninu lejit v kolhoze na svalke».

24 qantar. 2011 jyl. (Tengrinews.kz)

«Bezotvetstvennoe zayavlenie (o predaniy zemle tela Lenina)! (...) Prikormlennye zapadnymy smotryashimi, ony (avtory iydey pohoron Lenina) oblaivait svoe je proshloe. Ya byl vo Fransii, Germanii, Italiy - Lenina tam pomnyat y senyat! Odin italiyanes, uviydev u menya znachok s izobrajeniyem Lenina, hodil za mnoy vesi deni, prosil podariti. Ya sprosiyl: «Zachem vam?», na chto poluchil otvet: «Tak eto je Leniyn!» Ya, konechno, podaril znachok. Lenin - eto teoretik novogo ustroystva obshestva, gde net ekspluatasii, gnusnoy najivy na nujdah drugih ludey».

24 sәuir. 2017 jyl. (Abai.kz)

«Leninning sýiegin Qazaqstangha әkeludi 514 mynnan astam adam qoldaydy».

22 sәuir. 2017 jyl. (Qasym.kz)

«Olargha Lenindi bizge berinder dedik. Búl rasymen de mýmkin nәrse. Mening oiymsha, bizge Leninning sýiegin Qazaqstangha әkeluge bolar edi. Alayda bizding әlsizdigimiz sol, qoqysqa tastalghan kósem eskertkishining ózine qalpyna keltire almay jýrmiz».

Bizding býgin osylay sóiley aluymyz – komsomoldyng arqasy!

Ahmet Múradov

29 qazan. 2018 jyl. (Forbes.kz)

«Biz býgin partiya pozisiyasy atynan osylay senimdi sóiley aluymyz búrynghy komsomoldyq «tәjirbiyenin» arqasy. Sizding osylay jasauynyzgha mýmkindik bergen de osy komsomoldyq ótkeniniz. Sondyqtan aman bolynyz».

Sovettik bilim jýiesi – dúrys oilaudy ýiretti

Artur Platonov

9 qyrkýiek. 2010 jyl. (Camonitor.kz)

«Da, ya blagodaren svoim nastavnikam v Moskve. Sovetskaya sistema obrazovaniya vse-taky uchila mysliti». (Ol kezde deputat emes edi.)

24 qazan. 2013 jyl. (Kstnews.kz)

«Propaganda – ocheni spesificheskaya y opasnaya veshi. Po suti, iyz-za nepravilinoy propagandy razvalilsya Sovetskiy Soyz». (Ol kezde deputat emes edi.)

11 qarasha. 2016 jyl.

«Mojno vzyati priymer iz nedavney istoriy - fakticheski, takim je sposobom byl razvalen Sovetskiy Soyz. Voennym putem sdelati eto bylo nelizya, no v informasionnom plane byly dopusheny grubye oshibki. My, kstati, doljny uchesti etot opyt pry zashiyte nashih gosudarstvennyh interesov».

Komsomol adamzattyng eng jogharghy iydeyalaryna qyzmet etti

Serik Seydumanov

29 qazan. 2018 jyl. (365info.kz)

«Esti slavnye stranisy istorii, komsomol nichem sebya ne zapyatnal v svoey istorii. On slujil svoey rodiyne y vospitanii molodyh ludey. Proshlo stoletiye, y my reshili, chto stoit ego otmetiti. Eto meropriyatie ne nosit politicheskiy harakter, eto dani vstreche pokoleniy», — otmetil deputat».

30 qazan. 2018 jyl. (Abai.kz)

«Komsomol adamzattyn en jogharghy iydeyalaryna qyzmet etti. Qúrannyn, Injildin jәne basqa da kiyeli kitaptardyn  iydeyalaryna, sol qoghamnyn iydealyna qyzmet etti. Kommunizm iydeya týrinde shyn mәninde kiyeli qasiyetti edi. Ras, repressiyamen, dúrys basqarmaumen ony býldirdi. Onyn atyna kir keltirgenden – komsomoldar emes kommunister».

Qazaqstan Orys әleminen alystap barady

Irina Smirnova

12 sәuir. 2017 jyl. (Dalanews.kz)

«Takim obrazom Kazahstan dalishe uhodit ot russkogo mira. Potomu chto kirillisa uhodit y etot alfavit budet poteryan dlya sleduishee pokoleniye. Mne eto pechalino».

30 qazan. 2018 jyl. (Abai.kz)

«Ol jaqta núkte qoydy. Sovet ókimetinde komsomol degen úiymnyng bolghanyna nýkte qoydy. Sovet ókimeti qúlaghannan keyin komsomol úiymynyng songhy hatshysynyng ýiinde saqtalghan komsomol tuyn múraghatqa tapsyrdy».

Komsomol toyy – 100 jylda bir ótetin ghajap jiyn!

Quanysh Súltanov

22 qazan. 2018 jyl.(Azattyq sayty)

«Komsomol prekratil svoi deyatelinosti v kachestve politicheskoy organizasii, odnako esti tysyachy chelovek, kotorye kogda-to dobrosovestno vypolnyaly svoy rabotu v etoy organizasiiy. Eta vstrecha ne iymeet otnosheniya k politiyke, eto kulitura uvajiytelinogo otnosheniya obshestva k svoey biografii, chelovecheskaya vstrecha. 100-letie komsomola otmechait y v drugih byvshih sovetskih stranah».

1 qarasha. 2018 jyl. (Abai.kz)

«Komsomol sayasy úiym retinde júmysyn toqtatqanymen, kezinde sol úiymnyng júmysyn adal atqarghan myndaghan adam barmyz. 15 jylgha juyq uaqytym tikeley komsomolmen baylanysty. Sondyqtan men komsomoldaghy qyzmetim ýshin úyalatyn, qysylatyn, qyzaratyn esh nәrsem joq, kerisinshe, óstim óz qatalarymdy, adamdardy jeteley jýrip, ózim ýirendim. Kenes odaghynyng túsynda asharshylyq boldy. Oghan komsomol kinәli emes. Olar jas balalar sizder siyaqty. Áke sheshelerinizdey adamdar tapsyrma berdi, zaman solay boldy. Sondyqtan tarihty betaldy kýstanalay beruge bolmaydy».

Túrghyn Syzdyqov

30 qazan. 2018 jyl. (Abai.kz)

«Jastarmen júmys isteude komsomolda kóp paydaly tәsilder boldy. Sol metodtardy qaldyryp, Ýkimetting sayasatyna sәikes kelmeytinderin ala bersin. Ony eshkim daulap jatqan joq».

Vladislav Kosarev Túrghyn Syzdyqov turaly:

«A on nikogda ne vyhodil iz Kommunisticheskoy partii. U nas mojno ispolizovati starye partbiylety.​ U menya kapeesesovskiy biylet. A on vstal na uchet — y vse dela. On — tverdyy kommunist. On nikogda ne vstupal v drugie partii, kak Partiya patriotov, «Ak jol», y ne podalsya daje v «Nur Otan». Eto chelovek s nesgibaemoy kommunisticheskoy iydeologiey. On horoshiy partiynyy organizator: rabotal sekretarem raykoma partiy eshe v sovetskoe vremya».

17 sәuir. 2015 jyl. (Kazahstanskaya pravda)

«Segodnya pered namy otkryty bolishie perspektivy dlya raboty v massah. Negativnoe otnoshenie k nedostatkam sovetskoy sistemy, kotoroe v 90-h godah bylo dovolino rasprostraneno v obshestve, postepenno smenyaetsya interesom k fundamentalinym osnovam. Kommunisticheskaya iydeya, po nashemu mnenii, – odna iz takih osnov».

«Mne dovodilosi v poslednie dny chasto otvechati na etot vopros. Ya – potomstvennyy kommunist. Moy otes vstupil v ryady partiy bolishevikov v 32 godu proshlogo veka. Vse moy 7 bratiev – takje kommunisty».

---

Bizding týsinigimizde Parlament – Qazaqstannyng negizgi Zang shygharu qyzmetin jýzege asyratyn eng jogharghy ókiletti organ! Alayda, Qazaqstan Parlamentining býgingi kýii – «kimning tarysy pisse – sonyng tauyghyna ainalghan». Qazaqstan Parlamentining deputattary turaly tom-tom qaghytpalar jazugha bolatyn shyghar, sirә. Halyqtyng әleumettik problemalary turaly úsynystar aitugha kelgende ýnderi әren-әreng shyghatyn deputattar Aqorda jaqtan búiryq týsse, tanaurap jýrip tau qoparyp tastaugha dayyn-aq! Erten, ekisinde qayta jinalatyn deputattar, sol әdetinshe bir jazylghan zandy jýz órgertip, aqyr ayaghynda «biz 100 zandy qaradyq, endi taramasaq bolmayyn dep túr» deydi de...

Meyli ghoy, onysyna da et ýirendi, qúlaq túndy. En, soraqysy janaghy sovetsýigish qyzyldar qayta keledi. Keledi de, eski әuenine qayta basady. «Komsomoldyng bergeni, kommunizmning bereri kóp» deydi. «Jastargha sony dәripteyik» deydi. Solay bolady, kóresiz! Óitkeni, «Leninnning eskertkishi qoqysta jatqan elde ómir sýru mýmkin emes» degen seksennen asqan Kosarevter bizding eng «myqty» deputattarymyz, ghoy. Áytpese, ne deysiz?!

Týiin. Týiin sózde aitarymyz jalghyz. Tәuelsiz Qazaqstan men Sovet odaghynyng parqyn ajyrata almaytyn, sanalaryn әli kýnge eski odaqtyng elesi kezip jýrgen kósemshil, kóne deputattarmen ózgeris jasalmaydy! Búl aqiqat!

«Aurudyng eng jaqsysy – qotyr. Qasysang – qasy berging keledi. Al eng jamany – gemorroy. Ne ózing kóre almaysyn, ne ózgege kórsete almaysyn» deytin zildi әzil bar. Endi, janaghy sovetsýigish deputattar – Tәuelsiz Qazaqstan Parlamentining kóteuine ainalghanyn moyyndau ghana qaldy.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz