QR Syrtqy ister ministri

Beybit Bәkirúly Atamqúlovtyng nazaryna!

Eki-ýsh kýnnen beri Janaózen júrty óz ókimetine, óz biyligine, óz preziydentine dat aityp, dabyl qaghyp, Qytaydyng 55 zauytynyng Qazaqstanda salynuyna qarsylyq bildirip jatyr. Zauyttardyng salynbaytynyna basqa-basqa emes, Preziydentting ózi kepildik berui kerek degen talap qoydy. Batystaghy Janaózen bastap bergen qarsylyq aksiyasyn Shymkent, Aqtóbe men Astana qoldap, býgin Almaty men Semey jalghady.

Al Qytaydyng Qazaqstandaghy ókiletti Elshisi Shyjan Siau deytin adam elding ishki sharuasyna bet-albaty aralasqanday bolyp, Janaózendegi miting turaly «Baq.kz» portalyna pikir aitypty. «Óz biyliginning kәsibiyligi men qúzyrettiligine senimsizdik bildirip otyrghan senderdin, estering dúrys pa?» depti. Aytpaqshy, biz materialdy jazyp jatqanda, «Baq.kz» Elshining ersili-qarsyly sóilegen súhbatyn sayttan alyp tastapty.

Alayda, Elshi Shyjannyng shamyrqana sóilegeni «kaz.caravan.kz» saytynda túr eken. Sondyqtan siltemeni sol jaqqa berdik.

Sózin búrmalap, synyqtan syltau izdedi demenizder, mine әlgi Elshining óz sózi:

«Men múnday oqighamen tanyspyn. Biraq búl oqighagha qatysty pikir bildirmeymin. Sebebi mitingten keyin brifing ótti jәne onda mening әriptesterim pikir bildirdi, tolyq týsinikteme berdi. Olar 55 jobanyng qaydan shyqqanyn, qanday jobalar ekenin jәne olardyng memlekettik saraptamadan qalay ótip jatqanyn, ýkimetaralyq ortaq komissiya әrbir jobany qalay irikteytini turaly aityp berdi. Oghan qosarym joq. Búl - bir jaghynan. Ekinshi jaghynan, osy mitingte aitylyp jatqan oilar - óte kýlkili. Sebebi olar Qazaqstannyng ýkimet organdarynyng qúzyreti men kәsibiyligine senimsizdik tughyzyp otyr. Tek súraq qoyghym keledi: Esiniz dúrys pa?

Osy mýmkindikti paydalanyp, 55 jobanyng birin mysalgha aityp ketkim keledi. Ol - Shymkent múnay óndeu zauyty. Oghan men byltyr bardym. Zauyt óte eski boldy. 1985 jyly Sovet kezinde salynghan. Modernizasiyalaugha deyin ol zamanauy tehnologiyalyq normalargha sәikes kelmedi. Shygharatyn ónimning sapasy jaghynan, ekologiyagha tiygizetin әserining ziyany jaghynan da óte nashar boldy. Osy aimaqtaghy auany lastaytyn eng basty nysan edi. Bizding júmyldyrylghan ortaq kýshimizding arqasynda zauyt janadan iske bastap, tolyq rejimde júmys istey bastady. Onyng arqasynda Qazaqstan ózin tek sapaly benzinmen qamtamasyz etip qoymay, jaqyn kórshi elderge eskporttay bastady. Resmy aqparatqa sýiensek, Qazaqstan - TMD elderining ishinde benzin eng arzan memleket. Mitingke shyghushy oratorlar, búghan ne aitar ediniz?».

Elshining sózin estidik. Endi sóilem-sóilemi, jol-jolymen jazyp, saraptayyq...

Kimning sózine senemiz?

Birinshiden, «Olar 55 jobanyn qaydan shyqqanyn, qanday jobalar ekenin jәne olardyng memlekettik saraptamadan qalay ótip jatqanyn, ýkimetaralyq ortaq komissiya әrbir jobany qalay irikteytini turaly aityp berdi», depti.

Elshining sózine sensek, 55 joba degen bar. Ol jobalardy elaralyq ortaq komissiya irikteydi. Tipti, ol jobalar memlekettik saraptamadan da ótip jatyr-mys.

Al 2 qyrkýiekte QR Syrtqy ister viyse-mintistri Ermek Kósherbaev investisiya tartu turaly brifing ótkizgen. Sol jiynda janaghy Kósherbaev deytin kishi ministr Qytaydyng Qazaqstangha 55 zauyt salatyny turaly әngimening mýlde bolmaghanyn aitqan. «Aikyn.kz» jazghan.

«Múnday habardy blogerler whatsapp arqyly taratyp jýr, alayda múnday baghdarlama atymen joq. Eski zauyttardy eshkim kóshirip alyp kelmeydi. Arnayy birlesken komissiya bar, múnda bar jobalar irikteu men saraptamadan ótedi. Ári kóbine múnday jobalardy jeke kәsipkerler jýzege asyrady. Sondyqtan eshkim múnda eski zauyttardy kóshirip alyp kelmeydi. Tipti olar qalaghan kýnning ózinde bizding komissiya oghan mýmkindik bermeydi», - degen edi Kósherbaev.

2019 jyl. 29 sәuir. Qazaqstannyng búrynghy preziydenti Núrsúltan Nazarbaev Qytaygha bardy. Álgi QHR tóraghasy Shy Jing Ping «Dostyq» ordenimen marapattaytyn kez ghoy. Núrsúltan Nazarbaev «Bil beldeu, bir jol» forumyna qatysqan. Keyin qytay basylymyna súhbat bergen. Sol súhbatynda Qytaydyng Qazaqstandaghy 55 iri jobasynyng 15-i óz júmysyn bastaghanyn, 11 nysan biyl paydalanugha beriletinin aitqan. «Azattyq» jazdy.

Al keshe Manghystau oblysy әkimi Serikbay Túrymov «Zauyt salugha rúqsat berilgen joq» dep sóiledi. «Jas Alash» gәzeti jazdy.

«55 qytay zauyty kiretin bizde memlekettik baghdarlama joq. Zauyt salugha rúqsat berilgen joq. Bizge ónim óndeu kerek. Biraq Qytay emes. Resey, AQSh, Iran basqa da eldermen qarym-qatynasymyz bar. Qazaqstan ózimen-ózi damy almaydy. Basqa eldermen jan-jaqty qarym-qatysta damidy. 55 zauyt búl jerge salynbaydy», - degen edi Túrymov.

Sonymen kim ótirikshi?  Elshi me, el basqarushylar ma? Elbasynyng sózine sensek, zauyttar bar, tipti keybiri júmys jasap jatyr, әne. Elshi men kishi ministr Kósherbaevtyng sózine sensek, jobalar bar, biraq olardy memlekettik komissiya elekten ótkizip jatyr. Demek, әli qoldanysqa berilmegen. Ákimning sózine sensek, onday zauyt atymen joq.

Sonymen, naqtysy ne? Kesheli-bergi dabyldatyp jýrgen júrtqa dәl jauapty kim beredi? Kishi ministr Kósherbaev óz sózinde «Múnday habardy blogerler whatsapp arqyly taratyp jýr», dep qaldy ghoy. IYә, әleumettik jelide әrtýrli әngime aitylyp jýr. Halyq olardyng qaysysyna senui kerek? Júrttyng mitingke shyghyp, mazalanuynyng da sebebi – osy naqty jauaptyng joqtyghynan emes pe? Bizshe bolsa, solay...

Elshi: Esiniz dúrys pa?

Ekinshiden, әri qaray: «Ekinshi jaghynan, osy mitingte aitylyp jatqan oilar - óte kýlkili. Sebebi olar Qazaqstannyng ýkimet organdarynyng qúzyreti men kәsibiyligine senimsizdik tughyzyp otyr. Tek súraq qoyghym keledi: Esiniz dúrys pa?», depti anau kýlegesh Elshi Shyjan Siau.

Búl Shyjan Siau deytin shetel azamaty. Sәikesinshe, sheteldik dep esepteledi. Qytaydyng Qazaqstandaghy ókiletti elshisi. Yaghni, lauazymdy missiyadaghy adam. Al kez kelgen sheteldik (meyli ol qanday mansaptaghy adam bolsa da) әueli QR Konstitusiyasyn, onan song onyng adamdary men adamdarynyng ar-újdanyn kemsituge jol bermeui kerek.

Al bóten elding bildey Elshisi deytin lauazymdaghy adamnyn «Olardyng mitingte aityp jatqan oilary - kýlkili» dep sóileui – QR azamattarynyng ústanym-pikirin kemsitu emey nemene?! Ol az deseniz, Ata Zang bar. Konstitusiya. Sol Konstitusiyanyng 32 babynda «Qazaqstan Respublikasynyng azamattary beybit әri qarusyz jinalugha, jinalystar, mitingiler men demonstrasiyalar, sheruler ótkizuge jәne tosqauyldargha túrugha haqyly» dep taygha tanba basqanday jazylghan. Tipti bolmasa, «QR-da beybit jinalystar, mitingiler, sheruler, piyketter jәne demonstrasiyalar úiymdastyru men ótkizu tәrtibi turaly» 1995 jylghy 17 nauryzdaghy №2126 Zany bar. Osy Zanda mitingter ótkizuding tәrtibi men erejeleri egjey-tegjeyli jazylghan.

Ata Zannyn 24 babynda, 3 tarmaghynda:  «Ereuil jasau qúqyghyn qosa alghanda, zanmen belgilengen tәsilderdi qoldana otyryp, jeke jәne újymdyq enbek daularyn sheshu qúqyghy moyyndalady» dep jazylghan.

Nemese 33 bap bar. Onda: «Qazaqstan Respublikasy azamattarynyng tikeley jәne óz ókilderi arqyly memleket isin basqarugha qatysugha, memlekettik organdar men jergilikti ózin-ózi basqaru organdaryna tikeley ózi jýginuge, sonday-aq jeke jәne újymdyq ótinishter joldaugha qúqyghy bar» dep jazylghan.

2019 jyl. 17 mausym. Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaev «Euronews» arnasyna súhbat berip, «miting ótkizuge rúqsat beretin zang qabyldaytynyn» aitty.

2019 jyl. 2 qyrkýiek. Preziydent Toqaev Qazaqstan halqyna Joldau joldady. Onda «Beybit sheruler ótkizuge rúqsat beriletinin» aitty.

Al júrt kesheden beri ne ýshin mitingke shyqty? Qazaqstannyng әrbir azamaty Konstitusiyagha say, óz talap-tilekterin beybit sheru, miting, piyket t.b. arqyly bildiruge qúqyly. Preziydent Konstitusiyanyng kepili (garanty). Sondyqtan, júrt Preziydentting keluin, zauyttardyng salynbaytynyna kepildik berui talap etti. Ol әrbir azamattyng zandy qúqyghy. Al Qazaqstan azamattarynyng Konstitusiyalyq qúqyghyn moyyndamau, kemsitu, odan qalsa balaghattau – Qazaqstan Konstitusiyasyn moyyndamaumen para-par!

55 jobanyng bireui - Shymkenttegi zauyt eken

Ýshinshiden, Shyjan Siau bylay deydi: «55 jobanyng birin mysalgha aityp ketkim keledi. Ol - Shymkent múnay óndeu zauyty. Oghan men byltyr bardym. Zauyt óte eski boldy. 1985 jyly Sovet kezinde salynghan. Modernizasiyalaugha deyin ol zamanauy tehnologiyalyq normalargha sәikes kelmedi. Shygharatyn ónimning sapasy jaghynan, ekologiyagha tiygizetin әserining ziyany jaghynan da óte nashar boldy. Osy aimaqtaghy auany lastaytyn eng basty nysan edi. Bizding júmyldyrylghan ortaq kýshimizding arqasynda zauyt janadan is bastap, tolyq rejimde júmys istey bastady».

2018 jyl. «Abai.kz» aqparattyq portalynda «Qazaq múnayyna qazaqtan basqanyng bәri bastyq» atty maqala jariyalandy. Onda dәl osy Shyjan Siau auzynyng suy qúryp aityp otyrghan Shymkent múnay óndeu zauyty turaly da aitylghan...

Shymkent MÓZ – baqylaushy aksioneri «PetroKazahstan»

«PetroQazaqstan Ink.» – búl aksionerleri bolyp «CNPC E&D» (67%) jәne «QazMúnayGaz» BÓ (33%) tabylatyn, múnay jәne gazdy satyp alu, barlau, shygharu jәne óndiru, sonday-aq múnay ónimderin satu boyynsha qyzmetti jýzege asyratyn kompaniyalar toby.

Basshylyq qúram:

Vey Yuysyan, «PetroKazahstan Ink.» kompaniyasynyng Bas atqarushy diyrektory,

Ini Syansiyn, Logistika men marketing jónindegi Viyse-preziydenti,

Chjan Pinchjani, Almaty filialynyng basshysy,

Yan Miniuy, Qarjy diyrektory,

U Linigan, «PetroKazahstan Qúmkól Resoriyz» Basqarma tóraghasy,

Szyan Shi, «PetroKazahstan Oil Prodakts» Preziydenti,

Szen Suydun, «PetroKazahstan Oil Prodakts» strategiyalyq josparlau jónindegi viyse-preziydenti,

Rýstem Bektúrov, Strategiyalyq kommunikasiya jónindegi Viyse-preziydenti,

Bolat Kósherbaev, «PetroKazahstan Qúmkól Resoriyz» Viyse-preziydent,

Asqar Túrysbekov, «PetroKazahstan Oil Prodakts» Birinshi viyse-preziydenti,

Raqymjan Janghabylov, «PetroKazahstan Oil Prodakts» modernizasiya jәne damu jónindegi viyse-preziydenti.

(Eskertu! Búl 2018 jylghy derek. Qazir basshylyq qúram ózgerui mýmkin. Alayda aitarlyqtay aiyrmashylyq bola qoiy ekitalay.).

Basshylyq qúramdaghy ballans – 7/4. Shyjan Siau myrzanyng menzep otyrghan «ortaghy» men «ortaq júmyldyrylghyn kýshi» osy bolar, bәlkim?! Biz búl zauyttyng basshylyghyndaghy onshaqty adamnyng ghana esim-soylaryn ekshelep jazdyq. Al múndaghy qarauylynan qazanshysyna deyingi barlyq dengeydegi júmys kýshi qanday? Etnikalyq qúramy qanday? Júmysshylar arasynda etnikalyq qúram tepe-tendegi saqtalghan ba? Júmys berushi tarap nemese taraptar enbek aqysyn tóleude qazaqstandyq júmyskerler men qytaylyq júmyskerlerge teng qaray ma? Búl turaly aqparattardy Elshi Shyjan ashyq jariyalay ala ma? Áy, qaydam!

Elshi Shyjan Siau -  arandatushy ma?

Tórtinshiden, «Qazaqstan - TMD elderining ishinde benzin eng arzan memleket. Mitingke shyghushy oratorlar, búghan ne aitar ediniz?», depti shamyrqana sóilep.

Jaqsy-aq, jogharydaghy shala sauatty sala-qúlash sózderdi Shyjan óz elining mýddesi túrghysynan sóilepti delik. Dese de, búl da aqtalmaytyn argument.

Al endi, mitingshilerge qarap, «Qazaqstan benziynin arzangha satyp jatyr, sender soghan ne aitasyndar, al?» degenin diplomatiyanyng qay sanatyna jatqyzamyz? Biz Shyjannyng janaghy sózderin basqa-basqa emes, dәl osylay týsindik. El-halyqtyng kónili alaghay da búlaghay bop túrghan osy kezde Elshining búl aitqandary baryp túrghan – provokasiya!

QR «Ákimshilik qúqyq búzushylyq turaly» 2014 jylghy 5 shildededegi №235-V QRZ Kodeksi bar. Atalghan Kodeksting 488 baby, 2 tarmaghynda: «Úiymdar basshylarynyng jәne basqa da lauazymdy adamdarynyng sanksiyalanbaghan jinalysqa, mitingige, piyket qoiygha, demonstrasiyagha nemese ózge de kópshilik is-sharagha qatysushylargha ýi-jay ne ózge de mýlik (baylanys qúraldaryn, kóbeytu tehnikasyn, jabdyq, kólik) berui nemese osynday is-sharalardy úiymdastyru men ótkizu ýshin ózge de jaghdaylar jasauy – jiyrma ailyq eseptik kórsetkish mólsherinde aiyppúl salugha әkep soghady», dep anyq jazylghan.

IYә, kesheli-beri elimizding birneshe qalalarynda narazylyq aksiyalarynyng boluyna Elshi Shyjan sebepker emes. Mitingke – birinshi kezekte atqarushy jәne Jogharghy biylik sebepker. Halyq óz biyliginin, óz biyligindegi basshylardyng sheshimine narazy. Dәl keshegi, býgingi mәselede – búl Qazaqstan men Qytay arasyndaghy investisiyalyq joba kelisimi. Yaghni, Qytaydyng 55 zauytynyng Qazaqstanda salynuy mәselesi. Júrt osyghan narazy. Sol ýshin de, óz preziydentinen týsinikteme berudi talap etude. Búl әrbir Qazaqstan azamatynyng konstitusiyalyq qúqy! Al endi oghan Elshining aralasyp, azamattardyng tandau bostandyghyn kemsitui – otqa may qúighanmen birdey boldy.

Týiin. «Eldestirmek elshiden, jaulastyrmaq jaushydan» deushi edi. Shyjyndanyp sóileytin Shyjan deytin әlgi әinekkóz, әdirem ketkir - elshiden góri, jaushy ma dersin... Áytpese, óz biyligine, óz preziydentine dat aitqan elge «estering dúrys pa» degendi esti adam aitpasa kerek-ti.

QR Konstitusiyasynda kórsetilgen Zandar men Kodeksterdi óreskel búzghan, QR Azamattarynyng ústanym-pikirleri men tandaularyn kemsitken Elshi Shyjan Siaugha Qazaqstannyng Syrtqy ister ministrligi shara qoldanuy kerek!

Diplomatiyalyq akriditasiya men rangti beretin dәl osy Syrtqy ister ministrligi! Demek, berilgen akridti keri qaytaryp alugha da qúqyly! Al ol ýshin jogharydaghy zang búzushylyqtar jetkilikti bolsa kerek-ti.

Elshining degenine qarap, zanyng solqyldaq, memlekettik qyzmettegilering minәii bolsa, әriyne, Shyjandar shyjyndanyp sóileydi demeske sharang joq.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz