Euraziya 1-shi arnasynda bolatyn osynau tok-shouda qazaq qyzdarynyng býgingi kelbetine qatysty «quyrshaq qyzdar» degen ózekti taqyryp qozghalyp, últtyq sana men bolmysymyzgha ýlken qater tónip túrghanyna nazar audartatyn bir qonyrau boldy.

Degenmen, taqyryp keninen ashylmay qaldy dep oilaymyn.

Biz shyr-pyr bolyp qazaq qyzynyng kelte kiymeuine, omyrauyn ashyp jýrmeuine, jasandy súlulyq izdep týrli plastikalyq operasiyalargha bosqa qarajat shashpauyna ýgittep jýrgende mәselening ekinshi úshyn úmytyp bara jatqandaymyz.

Ekonomika tilimen aitqanda «súranys bar jerde úsynys әrdayym bolady» demekshi osynday quyrshaq qyzdargha súranysy bar er adamdar bolatynyn shetke ysyryp qoydamyz.

Ashy aqiqatty aitayyqshy,..

Osy quyrshaq qyzdar baryp qúryghyn tastaytyn týngi klub, oiyn-sauyq oryndaryna qarapayym qazaq barmaydy. Endeshe olardyng kózdegeni qarapayym qazaq jigiti emes. Olardyng kózdegeni - oiyn-sauyqty qaltasy kótere alatyn bay-baghlandardyng ortasy. Al býgingi bay-baghlandar kimder desek, sheneunikter men deputattardyng balalary, solardyng ortasy dep aitsaq qatelespeymiz. Dәl sol bay-baghlandardyng balalary týngi klubtardan shyqpay, jogharyda atalghan quyrshyq qyzdarmen birge orta qúryp, myna qarapayym qazaqy ortadan bólek, el mәselesinen jyraq jeke bir әlem bolyp jýrgeni.

Eng ózektisi - dәl sol shala qazaq, tili shúbar, quyrshaq qyzdargha súranysy bar, qaltaly azamattarymyz jәne shendi azamattarymyz bizding ekonomikamyzdyn, sayasatymyzdyng negizgi oryndarynda otyr jәne bizdi basqaryp otyr.

Eshkimge jasyryn emes jәne әleumettik taqyryptarda jii qozghalyp, «toqal alu», «toqaldy zandastyru», «toqaldardyng mәseleleri» dep kóterilip otyrady. Tipti toqal aluda shendilerimiz jarysqa týskendey, olardy zandastyrugha deputtattarymyz el әleuetin kóteruge qaraghanda kóbirek bas qatyrghanyn da jasyrudyng qajeti joq.

Yaghni, kóptegen iri úiymdarda, departamentterdin, agenttikterdin, instituttardyn, korporasiyalardyng jәne t.s.s. atauly úiymdardyng basshylarynyng «bәibisheden» bólek quyrshaq qyzdardyng armiyasynan túratyn «toqaldary» bar. Sol toqaldar «iyegin kóterse» qalaghan jerine qalaghan kadrlardy ornalastyra alady. Tamyr-tanystaryn negizgi basqaru oryndaryna ornalastyru, para alu, biznesti tartyp alu, tenderdi útyp alu – solardyng ymymen sheshilip jatady. Al sol kәsiporyndardyng qyzmetkerleri basshydan búryn dәl osy toqaldardyng kónilin shyghugha tyrysyp, qyzmet ornynda qalugha tyrysatyny taghy bar. Óitkeni dәl osy «toqaldar» esep-qisap, kadr bólimderin basqaryp otyruy tipti de ghajap emes.

Endi bizding qarapayym qazaq qyzdary, últtyq sanamen tәrbiyeni boyyna sinirgen taza qazaq qyzdary qayda ketip jatyr dersiz. Songhy beyresmy aqparattargha sýiensek shet meleketterde, sonyng ishinde Qytayda ýilenuge layyqty qazaq qyzdarynyng statistikasy jәne olardyng shoghyrlanghan ónirleri kórsetilgen aqparattyq kózder bar eken.

Eger bizding onsyz da sany az er azamattarymyzdyng 30 payyzy bedeulikke shaldyqqanyn jәne 60 payyzy kedeylik sheginde otyrghanyn eskeretin bolsaq, onda shynymen qazaq qyzdary memlekettik dengeyde qoldau kórip otyrghan qytay azamattaryna shyghyp ktepesine kim kepil...

Sonda últtyq mýddeni oilaytyn shenberdegi er azamattarymyzdy «quyrshaq qyzdar» ainaldyryp otyrsa, últtyq sanada tәrbiyelengen qyzdarymyzdy «qaltaly sheteldikter» ainaldyryp alsa, onda shynynda qúryghanymyz ghoy!

Sonda qazaqqa ne isteu kerek?!

Birinshiden, qúdayymyzgha jalynamyz, «әrkimning sanasyna bersin» dep tileymiz. Ekinshiden últtyng sanyn kóbeytuge, odan sanaly úrpaq tәrbiyeleuge barynsha atsalysu kerek. Ýshinshiden, eng ózektisi - er azamattardyng sapasyn kóteru kerek. Dәl sol er azamattar quyrshaq qyzdardan nәpsisin tyiyp, shynymen elding qamyn oilaugha tyrysu kerek. Ol tek qana qazaq qyzyna ýilenumen shektelmeydi. Onyng artynan óz ortasynda azamattyq qasiyetin saqtap, ózge jigitterdi de iygi isterge erte bilu, otbasyna adal, úl-qyzyna dúrys baghdar beru, qiraghan joldy jóndeu, ýiler salu, kópir túrghyzu, jerdi kógertu, elding әl-auqatyn kóteru siyaqty mәseleler túr. Tórtinshiden, qazaqtyng sanyn arttyru qajet. Úrpaq sanyn kóbeytu ýshin songhy ghylym jetistikterin paydalanugha jol ashu kerek.

Últtyq qasiyetin saqtap qalu mәselesi bir ghana Qazaqstanda emes basqa elderde de óte ózekti. Búl boyynsha memleket bolyp kirisken elder bar. Mәselen kórshi Reseyde bala kóteretin jastaghy әielderding barlyghyn derlik «qoldan úryqtandyru» tehnologiyasymen kótertu ýshin EKO-klinikalargha sýirep jýr. Al bizde ol 1 mln tengening ýstinde jasalatyn óte qymbat is-shara. Kórshi Ózbekstan elinde nәpsiqúmarlyqpen otbasyna opasyzdyq qylghan erdi de, әieldi de ondyrmaydy. Kópshiligi shetel asyp ketedi. Ajyrasqan otbasylar memleketke aiyppúl tóleytin dengeyge jetkizgen.

Áriyne, búl memlekettegi eldikti saqtap qalugha jasalatyn kóptegen amaldardyng biren-sarany ghana.

Biz de memlekettigimizdi saqtap qalu ýshin, bir jaqty ghana talqylap qoymaq, mәseleni jan-jaqty qarap, qater qaydan kelip jatqanynan nazar audarghanymyz dúrys.

Aqiqatynan qarasaq qana útamyz, әitpese qate basyp, barmaq shaynap qalu da әp sәtte.

Gýljan Iztay,
jazushy, jurnalist.

Abai.kz