Quandyq ShAMAHAYÚLY. JAYBASAR MYLJYNBAEVICh JÁNE BIZ (syqaq әngime)
Jasy qyryqtyng bel ortasynan assa da bizding Jaybasar Myljynbaevich bayaghy sol qalpy. Ótirik aitudy, eki jýzdilikti, aldap soghyp shang qaptyrudy, jogharygha jaghympazdanyp, tómendegilerge qoqilanudy kóbeytpese, azaytqan joq. «Qaryn algha ketkende, daryngha oryn qalmaydy» dep bir aqyn aitsa, aitqanday. Ol jaghy endi barshylyq. Biraq, songhy kezde onyng ótirigi órge baspay jýr.
Onyng ózining maghan memlekettik tilde aityp, múng shaghuyna qaraghanda, jalpy búrynnan joly auyr beybaq kórinedi. Solay bolsa bolar-au! Ol bir ghana kandidattyq dissertasiyasynyng ózin baqanday bes ret jazyp jýrip, óldim-taldym degende әreng ghylymgha tyrnaghyn iliktirgen kórinedi. Onyng ózi bir telegey teniz tariyh.
Aspirantura bitirgen jas Jaybasar dissertasiyasyn jazyp bitirip, endi qorghayyn dey bergende, kýtpegen jerden qayta qúru bastalyp ketip, onysy iske alghysyz bolyp qalady. Kenes odaghynyng jana bas hatshysynyng sózderinen silteme jasap, dissertasiyasyn jamap-jasqap ghylymy keneske bara jatqanda «halyq jaulary» týgeldey aqtalyp ketedi de, taghy da jol ortadan qaytady. Amalsyzdan ýshinshi ret qayta jazugha tura keledi.
«Jazghan qúlda jazyq joq» - degendey ghylymy kenesting esigin endi asha bergende, jetpis jyldan astam myzghymay túrghan kenes odaghy jalp ete týsedi de, ýstemdik qúrghan kompartiya tarap ketedi.
Jasy qyryqtyng bel ortasynan assa da bizding Jaybasar Myljynbaevich bayaghy sol qalpy. Ótirik aitudy, eki jýzdilikti, aldap soghyp shang qaptyrudy, jogharygha jaghympazdanyp, tómendegilerge qoqilanudy kóbeytpese, azaytqan joq. «Qaryn algha ketkende, daryngha oryn qalmaydy» dep bir aqyn aitsa, aitqanday. Ol jaghy endi barshylyq. Biraq, songhy kezde onyng ótirigi órge baspay jýr.
Onyng ózining maghan memlekettik tilde aityp, múng shaghuyna qaraghanda, jalpy búrynnan joly auyr beybaq kórinedi. Solay bolsa bolar-au! Ol bir ghana kandidattyq dissertasiyasynyng ózin baqanday bes ret jazyp jýrip, óldim-taldym degende әreng ghylymgha tyrnaghyn iliktirgen kórinedi. Onyng ózi bir telegey teniz tariyh.
Aspirantura bitirgen jas Jaybasar dissertasiyasyn jazyp bitirip, endi qorghayyn dey bergende, kýtpegen jerden qayta qúru bastalyp ketip, onysy iske alghysyz bolyp qalady. Kenes odaghynyng jana bas hatshysynyng sózderinen silteme jasap, dissertasiyasyn jamap-jasqap ghylymy keneske bara jatqanda «halyq jaulary» týgeldey aqtalyp ketedi de, taghy da jol ortadan qaytady. Amalsyzdan ýshinshi ret qayta jazugha tura keledi.
«Jazghan qúlda jazyq joq» - degendey ghylymy kenesting esigin endi asha bergende, jetpis jyldan astam myzghymay túrghan kenes odaghy jalp ete týsedi de, ýstemdik qúrghan kompartiya tarap ketedi.
Ýiine kelip, qyzyl biyletti sandyqtyng týbine sýngitip jiberedi de, qaytadan jazugha kirisedi. Búl joly onsha qinalmaydy. Búryn maqtaghandaryn dattap, tamsanghandaryn boqtap, basyn ayaghyna, ayaghyn basyna shygharyp alyp barady. Endi minberge shyghyp sóz ala bergende elimiz ghasyrlar boyy kýtken tәuelsizdigin jariyalap kep jiberedi. Minberden týse túrugha tura keledi de, Jaybasar saly sugha ketip, taghy da keri qaytady.
Sonymen júlma-júlma dissertasiyasyn besinshi ret qaytadan qoyyrtpaqtap, keybir sóz tappaghan jerlerin «egile kýtken egemendigimiz jasasyn!», «tәi-tәy basqan tәuelsizdigimiz tifә-tifә!», «A, Qúday, Alash, Alash!», «ólgenimiz tirildi, tәuba, tәuba!» degen kiyeli sózdermen kómkerip alyp barady. Tәuelsizdikting buyna mas bolghan, jýrekteri jaryla quanyp otyrghan ghylymy kenestegi patriot shaldar búl joly oghan ghylym kandidaty ataghyn qinamay-aq, kórimdik etip úsyna salady.
Osy ataqtyng buymen Jaybasar Myljynbaevich bes-alty jyl «bura bolyp» beldi de belgili uniyversiytette oiqastady. Ózi qatarlas jigitterding doktor bolyp jatqanyn kórgen song oghan da es kirdi. Salyp úryp ghylymy jetekshisi Aqkónil Sheshenovqa baryp edi, ol da qúptay jóneldi.
Aq qaghazdy dayarlap, qara qalamdy siyalap endi isti bastamaq bolyp jýrgende, tosynnan kýtpegen oqigha boldy. Bir kýni Jaybasar Myljynbaevich ortalyq sayabaqta bayau ghana shandatyp kele jatady. Sol sәtte qarsy aldynan iytin jetektep Jәkeng úshyrasa qalady. Ol әlgi bizding biyik mәrtebeli әri qaharly ýlken bastyghymyz ghoy. (Otstavkadan saqtasyn) Jaybasar Myljynbaevichtin jany qalmay jylpyldap sәlem beredi. Onda túrghan týk te joq. Ony kórgende bәrimiz de esten tanyp, jorghalap kete jazdaymyz. Al, onyng artyq ketken bir jeri bar. Ol beyshara Jәkenning halyn súrap qana jónine ketpegen ghoy. Gәp osynda! Jaybasar Myljynbaevich itke de sәlem bergen. Ýirengen qu bolsa kerek, aldynghy ayaghyn úsynyp, sәlemin adamsha alghan. Sonymen-aq, kete beretin adam ghoy.
Biraq, ol Jәkenning ózine jaghympazdanghany az bolghanday, tayynshaday tóbetting de kónilin aulamaq bolghan. Itti sylap-sipaydy, tamsanyp túryp maqtaydy. Onymen qoymay azu tisine deyin sýisinip, sipap kórmekke әrekettengende әlgi maqúlyq Jaybasar Myljynbaevichtin ong qolynyng basbarmaghyn shaynap túryp júlyp alghan. Jaramsaqtyqty sezinu, ony baghalay bilu tek adamgha ghana tәn bolsa kerek. Al, itte onday sezimning joq ekendigin osydan-aq kóruge bolady.
Basbarmaq ketti, «bastan qúlaq sadagha!». Bizge de asa auyr bola qoyghan joq. Búryn bólimdi ong qolmen basqarsa endi biylik sol qolgha kóshti. Bәrinen de onyng «doktorskiyine» obal boldy. Solaqay jazylghan dýniyede qanday mәn bolsyn. Kóshirgenning ózin ainadan oqymasa, jay qarap týsinu qiyn ghoy. Onyng syrtynda ghylymy kenestegi shaldar da bir kezdegidey emes, ystyq-suyqtary basylghan. Qaysy biri akademiyanyng taraghanyna renjuli. Shashyn aghartpay-aq doktor bolatyndargha qandary qarayyp ketken be, kim bilsin? Áyteuir, bizding Jaybasar Myljynbaevichtin dissertasiyasyn qyzyl pyshaqpen tilgilep-tilgilep, keri qaray laqtyra salypty.
Biz de bastyghymyzdy qútqaru ýshin «brigadalyq» tәsilge kóshtik. Jaybasar Myljynbaevichtin dissertasiyasyn onshaqty adam birigip, bet-betimen bólip alyp, jazugha qyzu kirisip kettik. Negizinen jazu da emes-au, basu. Árqaysymyz basqanymyzdy alyp kelemiz de hatshy Svetagha ótkizemiz. Ol bәrining basyn qosyp «montajdaydy» da papkige salady. Al, ony qaraugha Myljynbaevichtin múrshasy da joq. Bayghús múrnyna su jetpey qayta qorghaugha әzirlenip, jylu jinap jýr. Alla búiyrytsa, dissertasiyalyq kenesterding jabylghanyna da qaramastan osy jyldyng ayaghyna qaray Jәkendi qorghatyp qalarmyz.