Jelsiz týnde jaryq ai,

Sәulesi suda dirildep.

Auyldyn, jany — tereng say,

Tasyghan ózen kýrildep.

Netken ghajap kórinis! Qanday sheberlik! Túnyp túrghan auyldyng sureti. Dәl mening auylymda da osylay bolatyn... Jaryq aidyng sudaghy dirili...

Túnyp túrghan lirika... Bir oqyghanda kóz aldyna keletin tanys suret. Tanys man. Bәri-bәri sol bayaghyday... Baqytty bal dәurenning saghynyshy... Ásirese jaryq aidyng sudaghy dirili... Búl ghajap kórinis... Qyl qalam sheberleri A.Kuindjiyding «Dneprdegi aily týni de» dәl osynday emes, bolmasa Ayvazovskiyding «Ayly týni» de búl suretke jetpeydi. Levitannyng «Kesh. Ayy» dәl solay... Tek Bethovenning «Ayly sonatasy» bolmasa... Biraq onda basqa saz, basqa әuen, ózge әuez...

O, Abay!  Qasiyetti Abay!

Ózinmen tildesken sayyn moyynymnan ýlken bir auyr jýk týskendey jenildep qalam. Tazaryp janym bir jadyraghanday bolady. Alayda, Abay, ózing jyrlaghan, ózing ósken auyldan býgin bizde sәn ketken. Kezindegi kolhoz, sovhozdyng bәri taraghan. Kýnnen-kýnge, jyldan-jylgha auyldyng sany azayyp barady.  Kóktemgi aryqtaghy qatqan múzday birte-birte auyl shirkin aryqtap barady. Ózinning izindi basqan Múqaghaly aitqanday:

Sen de kettin

Men de kettim

Ol da ketti auyldan

Osynymyz úyat boldy-au

Úyat boldy-au bauyrlar...

Iә bәrimiz kettik auyldan...  Qazir әsirese Jastar qalmay barady. Mektep bitirgen song bәri qalagha jónkude. «Oqugha týskeni de, týspegeni de tek ketsek eken» deydi. Eng qynjylatynyng – olargha ketpe dep dau aita almaysyn.

Bizding auyl úya edi kiyeli bir,

teniz boyy, búiratty jiyegi qyr.

Ónegeli úl menen qyz ósirip,

shanyraghyna qút qonghan ýy edi kil.

Jigitteri mәrt minez, jany seri

jalghyz arman – erim dep tanysa eli.

Búryn bizding auylda әr azamat

býkil elding ary men namysy edi.

IYә, Fariza apam jyrlaghanday býgindegi Elimizding ary men namysy osy auyldan shyqqan túlghalar. Oghan dau joq. Biraq auyl – Qazaqtyng Altyn úya besigi emes pe? Auyl bizding arqa sýier - Alatauymyz bolghan joq pa? Nege biz osy auyldan airylyp baramyz? Basqasyn bylay qoyghanda onda bizding әke-sheshemizdin, ata-babamyzdyng ziraty qalghan joq pa? Júmahan Núrly-Han aitqanday:

Sýiegin tastap babanyn

Jetim qaldy molalar.

Shymshidy keyde sarang mún

Saghymday bolyp jotalar...

O, Abay!

Auyl jayly osy múng mening de jýregimdi shymshidy. Qúday onyng betin әri qylsyn – kýnderding kýninde eger elimizde auyl qúryghan kýni – qazaq eli de tarih betinen joghala ma dep qorqam... Mening aityp túrghanym naghyz qazaq, sýttey úiyghan berekeli de, merekeli qazaq qoy.

Qasiyetti Abay! Qúdiretti Abay!

Tariyhqa mәlim búryn Qazaqstanda 1916 jyly qoy - 18,7 mln, jylqy -2,6 mln, qús -44,3 mln eken. Yaghny 1913 jyly sanaqta Qazaq halqy 4 mln bolsa, býginde Respublikada 18 mln-nan da artyq. Al, mal sany 2-3 esege azayghan. Biz aita beretin Amerikada әsirese Avstraliya әlemde birinshi orynda. 180 mln mal bar jәne dýnie jýzine eksportqa mal etin shygharyp otyr. Olargha qaraghanda osy mal baghu, tórt-týlik ósiru búl bizding ata-babamyzdan qalghan kәsip emes pe? Nege biz osy ata kәsipti joghaltudyng aldynda túrmyz?

Qúdiretti Abay!

Búryn Qazaqstanda kolhoz sovhozdar bolghan. Yaghny bizding ómirimizding ózegi osy auyl-tyn. Jәne auyldaghy ómir qyz-qyz qaynap túratyn. Ár auylda balabaqsha, mektep, kitaphana, auruhana, mәdeniyet ýii bolatyn. Kýndizgi oqu, júmystan sharshap el-júrt kinogha bolmasa auylgha kelgen konsertke aghylatyn... Qayran auyl!!! Iә auyldaghy әr aghayynnyng toyy bәrine ortaq bolatyn. Eger bireu-mireu ómirden ótse býkil auyldyng tay-túyaghy qalmay sol qaraly ýiding aulasynan tabylatyn... Iә aitpaqshy biz ýshin eng qasiyetti auyldyng qarttary Saghy Jiyenbaev jazghanday:

Erdim bir siqyr qalamgha,

Shyghardym belge jyr kóshin.

Bolgham joq alan, Dalamda

Áulie qarttar jýrgesin.

Jandy ghoy baghy dalanyn,

Senderge quat,dem bersin.

Kiyesi de onyng sendersin,

IYesi de onyng sendersin.

Qayran ghana qarttarym... Sender de kýzgi kәri terekting japyraghynday seldirep az qaldyndar-au...Doshan dosymnyng әni qúlaqtan keter emes...

O, Abay! Qasiyetti Abay!

Ózing aitshy myna jahandanu zamanynda, joghalmaudyng qanday joly bar? Qalay ghana osy bir ótpeli qiyn kezennen aman-esen ótedi ekenbiz?

Qalqaman Sarin esime týsedi.

Auylgha bardym... bala kýnderim kekildi,

Aldymnan shyqty. Aq jauyn juyp betimdi,

Alaqanyma tamshysy jyly tiyedi,

Ayauly anamnyng appaq jaulyghy sekildi.

IYә... әkimderimizdi bilmeymin, al aqyndarymyz osylay auyl jayly tebirenedi. Qalada jýrse de kónilderi sol  dalada bayaghy  auylda... Beu, Dýniye...

IYә, jerimizding asty  da, ýsti de túnyp túrghan baylyq. Al, biraq biz negizinde agrarly el emes pe edik? Álemde jer kólemi jaghynan 9-shy orynda túrmyz ghoy. Kýni keshe ghana auyl sharuashylyghy ilgeri damyghan Respublika bolghanymyz barshagha ayan. Milliondap, milliondap astyq oratynbyz. Tipti bir kezde qoy sanyn 50 mln-gha jetkizbek boldyq. Enbegi baghalanghan qanshama Sosialistik Enbek Erleri boldy.  1986  jyly Qazaqstanda 1792 adam Enbek Eri bolghany belgili.

Qayran Núrmolda Aldabergenov kóke! Bizdi keshir... Biz sizder salghan sol joldyn, auyldyng berekesin ketirip aldyq-au... Sizder bizder ýshin – bolashaq úrpaq ýshin ayanbay enbek etip ter tóktinizder. Shýkir.. Qazir de joq emes...  Barshylyq. Biraq ózi qalada túryp, kezinde jer-jerdi satyp alghandar auyldy qalay kógertpek? Bylay qarasang bәri –«krutoy». Biraq qaysysynyng jany auyryp sol auyldyng qamyn oilap jatar deysin?! IYә... Bar... Biraq az...

Jaqsylyq Ýshkempirov siyaqty kókemder az...  Reti kelgesin aityp qalayyn Qadirli Jaqa, sizge myng alghys... Kezinde qazaqtyng namysyn Olimpiada da kóterip edin.  Endi beybit  ómirde de auyl ýshin janyndy berip jýrsin! Jasay ber Jaqsylyq kóke!

O, Abay!

Qazir bizge  shet elden milliondap investisiya kelip jatyr. Biraq sonyng qansha payyzy auylgha jetti? Álde orta jolda ústaghannnyng qolynda, tistegenning auzynda ketip әkim-qaranyng tamys-tamyrlarymen joq bola ma?  Men bilmeymin. Biraq biletinim bir-aq nәrse... Ol qazir dәl qazir auyldy – auyl sharuashylyghyn kóteru kerek. Búl mәseleni ertengi úzyn arqan keng túsaugha qaldyrugha bolmaydy. Keyde men myna Ýkimetting jinalysyn alystaghy bir auylda ótkizse dep armandaymyn. Sebebi osy Ýkimetting mýshelerining bәri bolmasa da jartysynan kóbi auylda bolmaghandar. Qazirgi auyldyng túrmys-tirshiliginen habarsyz dese – men tanqalmaymyn. Jәne әrbir ministr – ol kim bolsa ol bolsyn. Ár aida, tym bolmasa 3 aida bir kýn auylgha baryp kórui tiyis. Qonuy kerek. Óitkeni – auyl bizding – Otanymyz! Qazaqstan tek qalalardan túrmaydy. Qazaqstan Respublikasy  eng aldymen – Halqymen sosyn – auyl, orman, dala, shólder men kólder. Auyl ol – jýruge jaramsyz joldar men armany azayghan Otandastarymyz.

O, Abay! Qasiyetti Abay!

Taghy da ózine hat jazghanym syrlassam degenim bolar... Hatymnyng sonyn Qalqaman Sarinnyn  ólenimen bitireyin.

Tughan auyl, sen ýshin ter tókpedim,

Keshir meni, kesh meni, sen tekti elim!

Bir saghynysh mazalap erteli-kesh,

Jýredi ylghy janymdy órtep menin.

Tughan auyl. Bәri este... Balalyq shaq,

Qalagha kep qanghyrdyq qalam ústap.

Keshir meni, kýnәsiz balalyghym,

Qala almadym auylda saghan úqsap.

Býginde bar qazaqtyng jýregining bir bólshegi osylay bop túr Qadirli Abay!

Artyq aitsam sóge kórme.

Qúdiretti Abay!

Qasiyetti Abay!

Hәkim Abay!

Talghat Temenov,

QR Halyq artiysi, professor.

Abai.kz