Бейсен Құранбек туралы кітап жарық көреді. Кітап “Біздің Бейсен” деп аталады. Жинақта қазақ елінің біртуар перзенті, тірісінде аты аңызға айналған тележурналистика тарланы – Бейсен Абайұлы Құранбектің дүниеден өтуіне байланысты жазылған естеліктер, көңіл айту жеделхаттары, ақындардың арнау жырлары топтастырылған. Жинақ Бейсен Құранбекті құрметпен еске алушы қалың көпшілікке арналған.

Кітапты құрастырушылар: Есболат Айдабосын, Ришад Тұрғанбай, Арай Жүндібаева, Ақжелең Рахаддин, Жансая Шыңғысхан. Кітап “Ел-шежіре” баспасынан 1000 данамен жарық көреді.

Төменде кітапқа енген кейбір естеліктерді жариялап отырмыз.

***

Гүлмира ЗЕРБАЙ, Бейсен Құранбектің жары:

АРДАҚТЫМ, АЗАМАТЫМ, АСЫЛ ЖАРЫМ…

(Алғы сөз орнына)

Ол кісі өмірден өтті… Мәңгілік мекеніне жетті… Демі үзілсе, менің де тынысым тоқтайтындай көрінетін. Алайда тірі адам тіршілігін жасай береді екен, басымды көтеріп, айналама қарауыма тура келді. Алланың ісіне көндім. Ол кісінің қазасына қалың қазақ ортақтасты. Көңіл айтқан адамда есеп жоқ, Елбасы мен Президенттен бастап игі жақсылар лебіз білдіріп, жеделхаттар жолдады. Телеарна, газет, сайттар аза тұтып, еске алу хабарларын көрсетіп, мақалалар мен естеліктер жариялады. Бейсекеңнің алыс-жақын шетелдегі бауырлары, аға-інілері, дос-жаран, әріптестері, қарапайым көрермен әлеуметтік желілерде ұзақ жоқтады. Ол жазбалар мен арнау өлеңдерді бейжай оқу мүмкін емес, жүрегің қан жылайды. Барлығын болмаса да, бірқатарын қарап шықтым, көрдім, түсіндім.

Мезгілсіз қаза біздің ғана емес, қалың жұрттың қабырғасын қайыстырыпты. Біз отағасынан, тірегімізден айрылсақ, басқалар елгезек ініден, қамқор ағадан, кәсіби маманнан, жылы жүрек, ыстық қайрат, нұрлы ақылдың иесі болған сыйлы Адамнан айрылған екен.

Ол кісі өмірдің мәнін, өлімнің хақтығын терең түсінді. Өмірінің әр сағатын, әр минутын пайдалы іске жұмсауға тырысты. «Өмірдің өлшемі – ӨЛІМ! Кімнің кім екені өлгенде белгілі болады. Нағыз ЕРсіз, Шер-аға!» – деп жазыпты Facebook желісіне (10.10.2018 жыл). Шерхан Мұртаза атамыз дүние салғанда жазғаны ғой. Өзінің өлімі де кім екенін көрсетті, бәрімізге осы сөзінің ақиқаттығын дәлелдеп берді.

Ол кісі ұзақ ауырды. Аурудың қайбір жақсысы болсын, бәрі ауыр. Бірақ нақ осы дерт адамның сабыры мен төзімін сынауға арналған ба деген ойға қалдым. Дерт дендеп, денені құрсап, қиналып жатса да, қабағын бір шытпады. «Мына ауру пәле болды, шаршадым. Бұлайша қинайтындай Құдайға не жаздым» деп зар айтпады. Бәрін ерлерше қасқайып тұрып қарсы алды. Соңғы күнге дейін жүзінен үміт, езуінен күлкі кеткен жоқ. Өзі төсек тартып жатса да, халін сұрай келген жақындарына әзіл айтып, көңілін көтеріп, жоспарларын тыңдап, ақыл-кеңесін берді.

Жақсының аты өлмейді. Енді Бейсекеңнің екінші ғұмыры басталды. Ол кісіні еске алып, қалам тартатындар аз емес. Қолыңыздағы кітап сол туындылардың бастауы. Мұнда Бейсекең дүние салғанда әлеуметтік желілерде жарияланған шағын естеліктер мен арнау өлеңдер, көңіл айту хаттары топтастырылды. Болашақта көлемді мақалалар мен өзінің жазған ой-тұжырымдары, сұхбаттарын жинап жеке-дара кітап шығару жоспарымызда бар. Әзірге осы бір естелік кітабын қабыл алыңыздар.

***

АСҚАҚ РУХТЫ АЗАМАТ

Құрметті Бейсеннің туған-туыстары!
Мен үшін сіздермен тап осындай көңіл күйде, Бейсенді жоқтап сөйлесу тым ауыр.Біз алғаш рет 2001 жылы кездестік. Содан бері өткен жиырма жылда мен оны таныған үстіне тани түстім. Мен оны саяси журналист ретінде емес,қарапайым Бейсен ретінде таныдым. Айкидо өнеріне құмартқан шәкірт ретінде білдім. Уақыт өте келе оның бойында ерекше ерік-жігер, асқақ рух барын сездім.Ол маған – шәкірт, мен оған ұстаз едім. Бірақ кейін арамыз бұдан да жақындай түсті, ол менің серігіме, досыма айналды. Ол жомарт еді,жүрегі жомарт, жан дүниесі жомарт еді. Менің Қазақстанға ендігі сапарым мүлдем басқаша болады, өйткені Бейсен жоқ. Біз енді жолықпаймыз. Бірақ мен оны ұмытпаймын, оның бейнесі мәңгі жадымда сақталады. Ол Айкидо қауымдастығын Қазақстанда құрып, оны дамыту үшін орасан еңбек сіңіріп, көп көмек қылды. Мен өмірімде осындай адаммен кездескеніме, онымен дос болғаныма ризамын.Қазақстанға барған кейінгі бір сапарымда біз үш сағаттай бірге болдық. Біраз әңгімелестік, бірге отырып медитация жасап, тілек тіледік. Ол сұңғыла, көреген адам болды. Сонымен бірге батыл да жылы жүректің иесі еді.
Саған алғысым шексіз, Бейсен! Мен сені жүрегімде мәңгі сақтаймын!
Сіздерге рахмет!
Рахмет саған, Бейсен!..

Крис МУНИ,
Еуропа Биранкай
ХалықаралықАйкидо федерациясының негізін қалаушы,
Нанадан, Шихан 7-дан

***

ӘРКІМНІҢ ӨЗ БЕЙСЕНІ

2012 жыл. «Алматы» телеарнасында жұмыс істеп жүрген кезім. Бір күні бір қыз бала телефон соғып:
– Ағай, сәлеметсіз бе? Мен Қазақстан телеарнасындағы «Айтуға оңай» ток-шоуының редакторымын, сізді хабарымызға сарапшы ретінде шақырайын деп едік, уақытыңыз бола ма? – деп сұрады.– Бәлі, мен сарапшы болатындай не тақырып ол, қарындасым? – Көріпкелдер туралы, ағай. – Ал? Оған менің не қатысым бар? – Сіз «Қылкөпір» хабарын көп жүргіздіңіз ғой, ағай…емші, көріпкелдермен көп жұмыс істедіңіз… – Мейлі, келейін.
Келісуін келісіп алып, ойланып қалдым. Ол кезде «Айтуға оңай» хабарының әлі таныла қоймаған кезі. Бір рет әйелім: «Жақсы хабар шығыпты, жүргізушісі Бейсен Құранбек деген журналист екен. Туу,не деген жүргізуші, сөзі қандай,өзі қандай!» – деп тамсанып, мақтап отыр екен. Оған айтарлықтай мән бермедім. Сол есіме түсе кетіп, ішімнен: «Әйеліме қызық болса, демек, қатын-қалаштың, кемпір-сампырдың жиналып алып өсек соғатын хабары болды ғой. Онда ол жерде маған не бар ?» – деп, барудан бас тартпақшы болдым. Дегенмен Бейсен жүргізеді дегесін, оның үстіне редактор қарындасыма беріп қойған уәдем бар, хабарға қатысатын болып шештім. Сөйтіп, белгіленген күні «Қазақстан» телеарнасының үлкен студиясына бардым. Жайғасатын орнымды іздеп, жан-жағыма қарап тұрғанымда: «Досеке, ассалаумағалейкум, қош келдіңіз!» – деп, саңқылдай сөйлей келіп Бейсекең құшақтап амандасты. Сырттай бір-бірімізді танығанмен, өмірде жүзбе-жүз кездесуіміз осы екен. Десе де, Бейсекең бұрыннан таныс адамдай: «Досеке, қырықтан асқан біздерді саптан шығарып тастағысы келеді-ей біреулер, біз әлі кімнің кім екенін көрсетеміз. Екеуіміз құрдас екенбіз, осыларға қырықтан асқан журналистердің қандай болатынын көрсетейікші, Досеке. Әттең, асықпай сөйлесуге уақыттың тығыз болып тұрғаны. Әйтпесе біраз ойларымды, жоспарымды айтар едім. Дегенмен бұл әңгімеге кейін жантая жатып оралармыз, ә?» – деп күліп, хабарына кірісіп кетті.
Осы кездесуден кейін Бейсекеңді көк жәшіктен ғана көріп жүрдім. Уақыт өте келе «Айтуға оңай» ток-шоуы, оның тізгінін ұстаған Бейсекең көрерменнің ықылысына бөленіп, көзайымына айнала бастады. Хабардың мұндай дәрежеге жетуі, әрине, алдымен ұжымның еңбегі екені белгілі. Дегенмен сол еңбекті көрсете білу, көрерменнің жүрегін жаулап алу жүргізушінің шеберлігіне байланысты екенін айта кеткен жөн. Бірақ мен білетін Бейсекең «шебер жүргізуші болайын, мені ел танысын» деген мақсат қойған жоқ. Ол әрбір хабарда, актерлар айтпақшы, өмір сүрді, әрбір кейіпкердің жанына үңілді, проблемасын тыңдады, қабырғасы қайысты, көмектесуге жанын салды, жасандылықты суқаны сүймеді. Жұрт, ең алдымен, Бейсекеңді сол шынайылығы үшін жақсы көрді.
2014 жылғы қаңтар. «Алматы» арнасынан кетіп, телевизиямен байланысты жеке компанияға ауысқанмын. Жаңа жыл қарсаңында суық тиіп ауырған баларымызды бөліп алып, әйеліміз екеуіміз инфекциялық балалар ауруханасында жатқанбыз. Қаңтардың 13 күні телефоным шыр ете қалды:
– Досеке, ассалаумағалейкум! Мен ғой, Бейсен.
– Оу, Бейсеке, уағалейкумассалам! Қалыңыз қалай? Өткен-кеткен мерекеңізбен!
– Рахмет, Досеке. Балалар сырқаттанып,ауруханада жатыр деп естідім, тезірек айығып кетсін. Жағдайыңыздың бәрін Секеңнен (Серік Сарыбай) естідім. Уақытыңызды алмайын, бір ғана мәселе: «Айтуға оңайды» жалғастыруымыз керек. (Осы кезде бұрынғы ұжым тарап, ток-шоу тоқтап тұрған болатын. Оның себебі бөлек әңгіме.) Бірге істегенге қалай қарайсыз? Егер қарсы болмасаңыз, ертең «Жусан» деген дәмханада жолығып, ақылдасайық. Бір амалын тауып ауруханадан сұранып шығыңыз.
– Жақсы, Бейсеке. Келістік.
Сөйтіп Бейсекеңмен екінші рет кездестім. Сол дәмханада өзге де әріптестермен ақылдасып, мені ток-шоудың продюсері етіп бекітті. Ертеңінде жұмысқа кірісіп кеттік. Сол күннен бастап Бейсекең, Секең – үшеуіміздің достық, шығармашылық өміріміз бір бағытқа бет алды. Арман-мақсатымыз, жоспарымыз көп болды. Бір қызығы, сол көздегендеріміздің басым тұсы жеке басымызға қатысты емес еді. Идея көбіне-көп Бейсекеңнен шығатын. Сол жылы шамамен тамыз айында, түсірілімнен кейін, үшеуіміз сыртта әңгімелесіп тұрғанбыз. Бейсекең: «Әй, жігіттер, үшеуіміз де бір өңірдің тумасымыз. Талай жылдан бері өз қамымызды ғана күйттеп, сыртта жүрдік. Жас болса қырықтың ортасына келді. Енді осы жиған-терген ілім-білімді, тәжірибені арқалап елге бармаймыз ба, қызмет етпейміз бе? Елге қызмет ету – ер жігіттің басты парызы емес пе? Бұған қалай қарайсыңдар?» –деп, Секең екеуімізді ойландырып тастады. Сәлден соң әлгі айтқандарын толықтыра түсті. «Туысқандар, ат айналып қазығын табады. Түбі кіндік қанымыз тамған жерімізге оралатынымыз ақиқат. Өйткені біз даланың баласымыз, қалаға сыймаймыз. Кейін зейнетке шыққанда барайық деген болмайды. Күш-қуатымыз барда туған жерімізге еңбегіміз сіңсін. Егер осы айтқаныма келіссеңдер, уақыт созбай тартайық. Талдықорғанда облыстық «Жетісу» телеарнасы бар, соны көтерейік. Елге қызмет ету деген сол», – деді. Сосын одан бөлек тағы біраз жоспарын жайып салды. Секеңді білмедім, өзім Алматыдағы үйреншікті өмірімнен қол үзіп кетуге жүрексініп тұрмын. Оның үстіне «бала-шаға бір жақта, өзім бір жақта қалай жүрем?» деген тұрмыстың ұсақ-түйек сұрақтары «мақұл» деуге мұрша бермей тұрған. Бірақ Бейсекеңнің адамды сендіре алатын қасиеті бүкіл күмән-кедергіні бұзып өтті. Ақыры, көндік.
2014 жылдың аяғы мен 2015 жылдың басында «Жетісуға» келдік. Келген бойда алға қойған жұмысқа жұмыла кірістік. Жаңа ғимаратқа көштік, техниканы ауыстырдық, тың дүниелер түсірдік. Қысқасы, жоспарлаған жұмысымыздың бірсыпырасын орындадық. Еңбегіміз еш кетпеді, көрермен бағалады, әріптестер мойындады, мемлекет марапаттады. Тіпті президенттің өзі арнайы алғыс хат жолдады телеарнамызға. Бейсекең құр сөздің адамы емес екенін дәлелдеді.
Соңғы алты жыл Бейсекеңе өте ауыр болды. Талдықорғанда «Жетісу» арнасының жұмыстары, Алматыда «Айтуға оңай», кейін «Қарекет» хабарының түсірілімдері, арасында басқа да жобалар мен шаруаларды реттеп көп шапқылады. Өзгесін айтпағанда, бір ғана «Айтуға оңай» ток-шоуы қатты қажытты. Жылына эфирге 235 хабар шығады, сүзгіден өтпей, архивке кеткені қаншама.Осы хабарды толық сегіз жыл жүргізді. Енді есептей беріңіз… Хабарға жылап келген қанша мыңдаған кейіпкердің көз жасын сүртіп, бірге егілді, сүйіншілеп келген қанша мыңдаған жұртпен бірге қуанды. Адамның жүрегі – тас, жаны темір емес қой. Күндердің күнінде ол да шаршайды. «Бір адамға болса да пайдамыз тисін» деп, ел үшін, қазақ үшін тыным таппай жүрген бауырымызға құрғыр кеселдің жабысқанын байқамай да қалыппыз.
«Бөрі арығын білдірмес…» Тоғыз ай жаны қиналып, адам төзгісіз азапқа түссе де, сыр білдірмей кетті ғой. Керісінше, көңілін сұрай барған жұртқа басу айтып, жұбатып жататын. Қайран, Бейсеке! Есіл ерім-ай! «Секе, Досеке, бұл дертті әлі-ақ жеңеміз!Үшеуіміз зейнетке шыққанда көрші боламыз, шығармашылықпен айналысамыз. Немере бағамыз» деген арманы бар еді. Сол арманына қатты асықты. Ауырып жүрсе де, болашақ үйімізді салатын жерді де жылдамдатып алдырған еді. Әттең! Енді, міне, ішіміз күйіп, жанымыз жетімсіреп қалды. Еңіреп жыласақ та,иен далаға кетіп айғайласақ та, іштегі шерден жуық арада арыла қоймаспыз. Орның ойсырап қалды, Бейсеке! Көзіміз көрсе де, көңіліміз әлі сенер емес.

Досан ҚЫЗАЙБЕКҰЛЫ,
«Жетісу» телеарнасы директорының бірінші орынбасары, досы

Abai.kz