Қазақстан тәуелсіздік алған сәттен бастап Конституциялық негізде еліміздегі дін қатынасын реттеуді заңмен бекітіп тастады. Заң бойынша біз зайырлы мемлекетпіз. Зайырлылық не үшін керек деген заңды сұрақ туындайды.

Айта кететін жайт, тәуелсіздік алғаннан бері Қазақстанда 18 түрлі конфессия өкілдері бейбітшілік пен келісімде өмір сүріп жатыр. Демек, зайырлы жүйенің ең бірінші және даусыз артықшылығы – діни сенім бостандығында. Адам кез келген ресми тіркелген бірлестікке кіру арқылы өз дінін таңдай алады және қажетті рәсімдерді сақтай отырып, оны сабырлы түрде ұстана алады. Бұл демократиялық қоғамда басты құндылық.

«Еліміздің заңнамасына қайшы келмесе, мемлекет діни қызметке араласпайды», - дейді заңгер Тимур Жапаров. «Оның үстіне, заңдар адамдарға белгілі бір дінді таңуға емес, таңдау мүмкіндігін беруге ғана бағытталған. Әрине, бұл Қазақстанда тыйым салынған радикалды ағымдарға қатысты емес. Әйтпесе, бәрі бейбіт түрде өтеді, егер діни бірлестік ресми тіркеуден өтсе, арнайы белгіленген жерлерде жиналыс өткізіп, дұға оқып, дінінің тарихын зерттеп, мерекелер ұйымдастыра алады», - дейді заңгер.

Зайырлылықтың тағы бір ерекшелігі, бұл міндетті орта білім және белгілі бір конфессияға жататындығына қарамастан жоғары білім алу мүмкіндігі. Оның үстіне Қазақстан азаматы діни білім ала алады, яғни христиандық немесе мұсылмандық оқу орнында оқи алады, оған ешкім кедергі жасамайды. Әрине, зайырлы мемлекетте әйелдерді кемсітудің болмауы маңызды. Олар ерлермен тең дәрежеде оқиды, жоғары мемлекеттік қызметтерді атқара алады және таңдауда ешбір жағдайда шектелмейді.

Тағы бір артықшылық, сөзсіз, діни бірлестіктердің мемлекет ісіне араласпауы деп атауға болады. Қазақстанда діни наным-сенімге негізделген саяси партиялар құруға тыйым салынған, яғни мемлекеттік қызметтің барлығы діннен толығымен бөлінген. Мұны оңай түсіндіруге болады: зайырлы мемлекеттің қағидаттарының бірі ресми діннің болмауы болғандықтан, бұл ешбір діни бірлестік құқықтың қайнар көзі қызметін атқарып, заңнамалық актілерге негіз бола алмайды деген сөз. Бұл азаматтың мұсылман, буддист немесе атеист екеніне қарамастан, заң алдындағы теңдік. Олар құқық бұзушылық пен қылмыс үшін бірдей жауапты болады.

Зайырлы мемлекеттің тағы бір артықшылығы – әртүрлі халықтардың салт-дәстүрінің сақталуы. Тарихқа көз жүгіртсек, Қазақстан аумағында бірде-бір дін православиелік болған емес. Ал, ел азаматтарының көпшілігі ұстанатын ислам дінінің өзі қазақтың көшпелі өмір салтына сай дамыды. Біз ханафи мәзһабын мойындаймыз: бұл оның алдындағы барлық дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар ұмытылады дегенді білдірмейді. Қазақстанда ата-бабаларының рухын қастерлейді, мерекелерде түрлі салт-дәстүрлерді қолданады. Ал бұл тек исламға ғана емес, басқа діндерге де қатысты. Елде көптеген христиандық мерекелер тойланады, бірақ бұл діндер басым деп танылды дегенді білдірмейді - бұл біздің мемлекетіміздегі діндарлардың көпшілігіне деген құрметтің белгісі ғана. Үлкен консультативтік-кеңесші орган – Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылды, оның миссияларының бірі елімізде тұратын барлық этностардың салт-дәстүрін, мәдениетін, тілін, тарихын, дінін сақтау болып табылады.

Зайырлы мемлекеттің артықшылығы, бұл жерде біз тек діни толеранттылық туралы ғана емес, барлық гуманистік құндылықтар туралы, ар-ождан бостандығы туралы, қоғамның рухани өміріндегі әртүрлілікті тану туралы айтып отырмыз.

«Зайырлы мемлекет пен қоғам – біздің тарихи таңдауымыз. Зайырлылық атеизмді білдірмейді. Зайырлылық – прогрессивті, толерантты, ашық қоғам. Дәстүрлі діндерге қолдау көрсете отырып, біз экстремизмнің барлық түрін мүлде қабылдамаймыз», – деді Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев.

Толеранттылық – дамыған демократиялық қоғамның принциптерінің бірі, мұнда басқа нәрселермен қатар мемлекет пен дін арасындағы қарым-қатынастар демократиялық, достық, діни негіздегі қақтығыстарға жол берілмейді.

Abai.kz