Президент Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев билікке келген сәттен бастап елімізде бірнеше ірі саяси реформалар іске асты. Оның барлығы да еліміздегі азаматтық қоғамды дамытуға, нығайтуға арналғанын аңғару қиын емес. Мысалы ендігі таңда митинг өткізу үшін рұқсат алу міндетті емес, тек ескерту хат жазса болғаны. Бұл азаматтық қоғамға өзінің тиімді әсерін береді. Сол сияқты партияларды тіркеу көрсеткішін азайту да, Парламент сайлауына өту пайызының шегі де азайды. Бұның барлығы да азаматтық қоғамға серпін береді.

Қазіргі әлем дамуының көрнекті тенденцияларының бірі әлеуметтік-экономикалық және саяси дамудың әртүрлі деңгейіндегі мемлекеттердің көпшілігіне тән үкіметтік емес ұйымдардың саясаттағы, экономикадағы және әлеуметтік-мәдени саладағы рөлінің артуы болып табылады. Жалпы, үкіметтік емес сектордың өсуін жаһандық құбылыс ретінде сипаттауға болады. Бұл дегеніміз азаматтық қоғамның дамуына да өз үлесін тигізетіні сөзсіз. Жалпы азаматтық қоғамның дамуын кез келген елдегі үкіметтік емес ұйымдардың саны мен сапасына сай өлшейді.

Қазақстанға келетін болсақ, республикада бірқатар ауқымды қоғамдық-саяси қайта құрулар жүргізілді, оның барысында алдыңғы қатарлы шетелдік тәжірибе мен планетаның жетекші елдерінің заманауи даму тенденциялары ескерілді. Мемлекет дамуының негізгі векторларының бірі үкімет пен үкіметтік емес сектор арасындағы өзара іс-қимыл парадигмасының өзгеруі болды, яғни тұрақсыз диалог өзара тиімді ынтымақтастыққа қарай ығысу үстінде. Бұл азаматтық қоғамның дамуына ықпал етуде.

Әдетте, кез келген елдің саяси жүйесін ырықтандыру азаматтардың қоғамдық-саяси өмірге қатысуын кеңейтуге ғана емес, сонымен бірге олардың Конституцияда қамтылған нормалар шеңберінде билік қатынастары жүйесіне енуіне де бағытталған. Белгілі бір елдегі азаматтық қоғамның даму мүмкіндіктерін бағалауға болатын негізгі белгі ол оның халқының әлеуметтік-мәдени және саяси өзін-өзі ұйымдастыру қабілеті болып табылады. Осыған байланысты үкіметтік емес секторды жетілдіру азаматтық қоғам институттары мен билік органдарының өзара іс-қимыл әдістерін тікелей ынталандыратын және кеңейтетін трансформацияланатын қоғамның ажырамас атрибуты болып табылады. Тиімді жұмыс істеу үшін азаматтық қоғам құрылымды болуы керек, сондықтан үкіметтік емес, коммерциялық емес бірлестіктер мен ұйымдар мұндай қоғамның маңызды бөлігі болып қала бермек. Үкiметтiк емес ұйымдардың саны, жағдайы мен қызметiнiң тиiмдiлiгi азаматтық қоғам дамуының көрсеткiштерi екені сөзсіз.

Қоғамдық қатынастарды реттеуде мемлекет пен азаматтар арасындағы тиімді делдал рөлін атқаратын, әлеуметтік процестер мен қайта құруларда көптеген маңызды функцияларды атқаратын ҮЕҰ-лар. Қазақстанда азаматтық қоғам құрудағы маңызды жетістіктердің бірі үкіметтік емес ұйымдардың (ҮЕҰ) құрылуы болып табылады. Олар мемлекет пен азаматтар арасындағы делдал рөлін атқарады, әлеуметтік қайта құрулардың және қоғамда жұмыс істеудің көптеген функцияларын алады, әлеуметтік саланың әртүрлі мәселелерін шешуге айтарлықтай үлес қосады: экология, қоғамдағы әйелдердің рөлін арттыру, тұтынушылардың құқықтары, жастар, көп балалы және жалғызбасты аналар, жетім балалар, мүгедектер, заңсыз қуғын-сүргін құрбандары және т.б. Бүгінгі таңда елімізде 3500-ге жуық үкіметтік емес ұйым жұмыс істейді, олар әлеуметтік мәселелерді шешуге, қоғамды белсенді түрде тартуға атсалысуда. Қоғамды демократияландыру процестеріндегі ел азаматтарының барынша қатысуына да ықпал етуде. Оларда 35 мыңға жуық адам тұрақты негізде, уақытша кеңесші және сарапшы ретінде – 50 мың адам және волонтер – 100 мыңнан астам адам жұмыс істейді. Дамудың бастапқы кезеңінде ҮЕҰ негізінен шетелдік гранттар есебінен өмір сүрді. Осы уақыт ішінде отандық және шетелдік сарапшылардың бағалауы бойынша 500-ге жуық үкіметтік емес ұйым құрылды. Сонымен бірге, ҮЕҰ негізінен Қазақстан тәуелсіздігінің қалыптасу кезеңімен байланысты және демократиялық реформалар үдерісінің басталуымен байланысты құқық қорғау бағытында да қызмет етуде.

Азаматтық қоғамның дамуына еліміз мүдделі. Себебі азаматтық қоғамы дамыған елдерде көптеген мәселелер мемлекеттің тікелей араласпауы арқылы шешіледі. Бұл ел үшін тиімді. Сондықта билік үкіметтік емес ұйымдарды қолдап, түрлі байқаулар өткізеді, гранттар береді. Нәтижесінде азаматтық қоғам дамып, елдегі ағартушылық сала да дамуда.

Abai.kz