Preziydent Qasym-Jomart Kemelúly Toqaev biylikke kelgen sәtten bastap elimizde birneshe iri sayasy reformalar iske asty. Onyng barlyghy da elimizdegi azamattyq qoghamdy damytugha, nyghaytugha arnalghanyn angharu qiyn emes. Mysaly endigi tanda miting ótkizu ýshin rúqsat alu mindetti emes, tek eskertu hat jazsa bolghany. Búl azamattyq qoghamgha ózining tiyimdi әserin beredi. Sol siyaqty partiyalardy tirkeu kórsetkishin azaytu da, Parlament saylauyna ótu payyzynyng shegi de azaydy. Búnyng barlyghy da azamattyq qoghamgha serpin beredi.

Qazirgi әlem damuynyng kórnekti tendensiyalarynyng biri әleumettik-ekonomikalyq jәne sayasy damudyng әrtýrli dengeyindegi memleketterding kópshiligine tәn ýkimettik emes úiymdardyng sayasattaghy, ekonomikadaghy jәne әleumettik-mәdeny saladaghy rólining artuy bolyp tabylady. Jalpy, ýkimettik emes sektordyng ósuin jahandyq qúbylys retinde sipattaugha bolady. Búl degenimiz azamattyq qoghamnyng damuyna da óz ýlesin tiygizetini sózsiz. Jalpy azamattyq qoghamnyng damuyn kez kelgen eldegi ýkimettik emes úiymdardyng sany men sapasyna say ólsheydi.

Qazaqstangha keletin bolsaq, respublikada birqatar auqymdy qoghamdyq-sayasy qayta qúrular jýrgizildi, onyng barysynda aldynghy qatarly sheteldik tәjiriybe men planetanyng jetekshi elderining zamanauy damu tendensiyalary eskerildi. Memleket damuynyng negizgi vektorlarynyng biri ýkimet pen ýkimettik emes sektor arasyndaghy ózara is-qimyl paradigmasynyng ózgerui boldy, yaghny túraqsyz dialog ózara tiyimdi yntymaqtastyqqa qaray yghysu ýstinde. Búl azamattyq qoghamnyng damuyna yqpal etude.

Ádette, kez kelgen elding sayasy jýiesin yryqtandyru azamattardyng qoghamdyq-sayasy ómirge qatysuyn keneytuge ghana emes, sonymen birge olardyng Konstitusiyada qamtylghan normalar shenberinde biylik qatynastary jýiesine enuine de baghyttalghan. Belgili bir eldegi azamattyq qoghamnyng damu mýmkindikterin baghalaugha bolatyn negizgi belgi ol onyng halqynyng әleumettik-mәdeny jәne sayasy ózin-ózi úiymdastyru qabileti bolyp tabylady. Osyghan baylanysty ýkimettik emes sektordy jetildiru azamattyq qogham instituttary men biylik organdarynyng ózara is-qimyl әdisterin tikeley yntalandyratyn jәne keneytetin transformasiyalanatyn qoghamnyng ajyramas atributy bolyp tabylady. Tiyimdi júmys isteu ýshin azamattyq qogham qúrylymdy boluy kerek, sondyqtan ýkimettik emes, kommersiyalyq emes birlestikter men úiymdar múnday qoghamnyng manyzdy bóligi bolyp qala bermek. Ýkimettik emes úiymdardyng sany, jaghdayy men qyzmetining tiyimdiligi azamattyq qogham damuynyng kórsetkishteri ekeni sózsiz.

Qoghamdyq qatynastardy retteude memleket pen azamattar arasyndaghy tiyimdi deldal rólin atqaratyn, әleumettik prosester men qayta qúrularda kóptegen manyzdy funksiyalardy atqaratyn ÝEÚ-lar. Qazaqstanda azamattyq qogham qúrudaghy manyzdy jetistikterding biri ýkimettik emes úiymdardyng (ÝEÚ) qúryluy bolyp tabylady. Olar memleket pen azamattar arasyndaghy deldal rólin atqarady, әleumettik qayta qúrulardyng jәne qoghamda júmys isteuding kóptegen funksiyalaryn alady, әleumettik salanyng әrtýrli mәselelerin sheshuge aitarlyqtay ýles qosady: ekologiya, qoghamdaghy әielderding rólin arttyru, tútynushylardyng qúqyqtary, jastar, kóp balaly jәne jalghyzbasty analar, jetim balalar, mýgedekter, zansyz qughyn-sýrgin qúrbandary jәne t.b. Býgingi tanda elimizde 3500-ge juyq ýkimettik emes úiym júmys isteydi, olar әleumettik mәselelerdi sheshuge, qoghamdy belsendi týrde tartugha atsalysuda. Qoghamdy demokratiyalandyru prosesterindegi el azamattarynyng barynsha qatysuyna da yqpal etude. Olarda 35 myngha juyq adam túraqty negizde, uaqytsha kenesshi jәne sarapshy retinde – 50 myng adam jәne volonter – 100 mynnan astam adam júmys isteydi. Damudyng bastapqy kezeninde ÝEÚ negizinen sheteldik granttar esebinen ómir sýrdi. Osy uaqyt ishinde otandyq jәne sheteldik sarapshylardyng baghalauy boyynsha 500-ge juyq ýkimettik emes úiym qúryldy. Sonymen birge, ÝEÚ negizinen Qazaqstan tәuelsizdigining qalyptasu kezenimen baylanysty jәne demokratiyalyq reformalar ýderisining bastaluymen baylanysty qúqyq qorghau baghytynda da qyzmet etude.

Azamattyq qoghamnyng damuyna elimiz mýddeli. Sebebi azamattyq qoghamy damyghan elderde kóptegen mәseleler memleketting tikeley aralaspauy arqyly sheshiledi. Búl el ýshin tiyimdi. Sondyqta biylik ýkimettik emes úiymdardy qoldap, týrli bayqaular ótkizedi, granttar beredi. Nәtiyjesinde azamattyq qogham damyp, eldegi aghartushylyq sala da damuda.

Abai.kz