Әлемнің жеті елінде құлдыққа айналған халықтар өкілдерінің акциялары өтті. 19-21 шілдеде АҚШ, Түркия, Польша, Литва, Франция, Германия және Финляндияда Құлдандырылған халықтар апталығына арналған демонстрациялар мен жеке пикеттер өтті.

Акциялар РФ тұрғылықты халықтарының өзін-өзі айқындауын талап етіп, сондай-ақ саяси тұтқындарға арналды, деп хабарлайды акцияны ұйымдастырушы Еркін Ұлттар Лигасының баспасөз қызметі.

- Биыл біз Құлдандырылған халықтар апталығын Ресей басып алып, аннексиялаған халықтар, ұлттық республикалар және (өзін-өзі «Idel.Реалии» деп жариялаған) Ичкерия елдерінің саяси тұтқындарына арнадық. Олар - черкестер, шешендер, татарлар, башқұрттар, ойрат-қалмақтар, буряттар, сахалар, эрзя, удмурттар және басқа да халықтар мен аумақтардың өкілдері. Халықаралық жұртшылық Ресейде ұлттық қозғалыс белсенділерін, құқық қорғаушылар мен біздің халықтарымыздың арасынан шыққан журналистерді қалай қудалайтыны туралы ештеңе білмейді. Біз бұл жағдайды саяси зекеттердің тағдырына қоғам назарын аудара отырып, түзетуге тырыстық, - деп түсіндіреді ойрат-қалмақ Батыр Бороманғнаев, Құлдандырылған халықтар апталығының ұйымдастыру комитетінің төрағасы және Нью-Йорктегі демонстрацияны ұйымдастырушы.

Ол сондай-ақ, Лига өкілдері АҚШ президенті мен Конгресіне бастама көтеріп, «Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін де құлдыққа батқан халықтар туралы» жаңа заң қабылдауды ұсынғанын айтты.

2022 жылдан бастап Еркін Ұлттар Лигасы жыл сайын Құлдандырылған халықтар апталығына орай акциялар мен демонстрациялар өткізеді. Биыл демонстрацияларға бұған дейін демонстрацияларға қатыспаған марилар мен удмурттар - Поволжьедегі фин-угор халықтарының белсенділері қосылды.

- Біз пикетке шығып, американдықтарға Ідель-Орал: удмурт, татар, башқұрт, чуваш, мари, эрзян және мокшан халықтарының жағдайын айтып бердік. Путиннің «тұрақтылығы» кезінде біздің халықтарымыздың жағдайы өте нашарлады. Тіл мен мәдениетті қаржыландыру қысқарды. Энтузиасттар мен гранттар - біздің халықтарымызды сақтайтын нәрсе. 2018 жылдан бастап мектепте ана тілдерін оқытуға іс жүзінде тыйым салынды. Біздің салықтар федералдық орталыққа кетеді, ал мәдениет пен ұқсастықты қолдау жоқ, - деп түсіндіреді АҚШ-тың Флорида штатындағы Джексонвилл-Битч қаласында пикетке шыққан удмурт белсендісі және саяси эмигрант Артем Медведев.

Биыл Лига саяси тұтқындарға арналған түрлі тілдерде парақшалар топтамасын шығарды. Демонстрацияға қатысушылар бұл парақшаларды Нью-Йорк, Вашингтон, Лос-Анджелес, Анталия, Вильнюс, Варшава, Бонн және Хельсинкиде өтіп бара жатқандарға таратқан.

- Біз бүкіл әлемдегі адамдарға біздің халықтарымыз бар екенін және олар өз құқықтары үшін күресіп жатқанын көрсетеміз. Ең басты құқық - өз тағдырын өз бетінше анықтап, Ресейсіз еркін өмір сүру. Лос-Анджелесте, басқа да көптеген қалалардағыдай, біз «Башқұртстан», «Татарстан», «Бурят-монгол», «Саха» деген жазулары бар және болашақ мемлекеттердің жалаулары бар Лиганың фирмалық футболкаларымен көшелерге шығдық. Біз қазіргі Ресейдің империялық сипаты мен халықтарымыздың нақты жағдайын түсіндіретін ағылшын тіліндегі парақшаларды таратамыз. Кез келген басқаша ойлағаны үшін адамды түрмеге не мәжбүрлеп емдеуге жібере алады. Американдықтар Ресейде республикалардың мемлекеттік тілдерінде оқытатын университеттер, ұлттық және республикалық саяси партиялар жоқ екенін білмейді, - деді башқұрт ұлттық қозғалысының мүшесі Айгүл Лион.

Құлдыққа ұшыраған халықтар апталығы (Captive Nations Week) - бұл бастапқыда «коммунистік режимдердің бақылауындағы құлдыққа ұшыраған халықтар» проблемасына жұртшылықтың назарын аударуға бағытталған жыл сайынғы бұқаралық іс-шаралар кешені. Осы заңға сәйкес, АҚШ президенті жыл сайын - олардың барлығы еркіндік пен тәуелсіздікке қол жеткізгенге дейін «Құлдандырылған халықтар апталығын» жариялауға уәкілетті.

«Апта» алғаш рет 1953 жылы өткізілді, ал 1959 жылы АҚШ Конгресінің қарары қабылданатын ресми мәртебеге ие болды. 1959 жылы 17 шілдеде президент Дуайт Эйзенхауэр қарарға заң күшін берді.

Қарардың мәтінінде мынадай елдер тізбеленген: Польша, Венгрия, Литва, Украина, Чехословакия, Латвия, Эстония, Беларусь, Румыния, Шығыс Германия, Болгария, континентальды Қытай, Армения, Әзірбайжан, Грузия, Солтүстік Корея, Албания, Ідель-Орал, Тибет, Қазақтар Түркiстан, Солтүстiк Вьетнам және т.б.

Соңғы жылдары Ресей Ресей Федерациясында федерализмді қорғап жүрген белсенділерге және Мәскеудің жергілікті халықтар мен ұлттық азшылық өкілдеріне қатысты жүргізіп жатқан «ассимиляциялық» саясатына қысым көрсеткені үшін сынға алынды. Сонымен қатар, сарапшылар мен белсенділер мемлекеттің федеративтік негіздерін бөлшектеуге назар аударады.

Ресей билігі федерализмді, өңірлердің өкілеттіктерін және Ресей Федерациясында тұратын жергілікті халықтардың құқықтарын қорғайтын, тіпті саяси (ел Конституциясымен кепілдендірілген) сөздерді де криминалдайтын белсенділерді қудалауды күшейтуде. Бұл белсенділердің Ресейден бөліну ниеті туралы жиі айта бастауына әкелді.

Өткен жылы Ресей Бас прокуратурасы «Еркін ұлттар лигасы» және «Ресейден кейінгі еркін халықтар форумы» қозғалысының «жағымсыз» ұйымдары деп жариялаған болатын. Ведомствоның хабарлауынша, бұл бірлестіктер сепаратистік ұранмен шығып, Ресейдің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қауіп төндіреді.

2024 жылғы 7 маусымда Ресейде «Ресейге қарсы сепаратистік қозғалыс» жоқ ұйым «экстремистік» деп танылды. Сот тыйым салу туралы шешім қабылдаған отырыс жабық режимде өтті. РФ Әділет министрлігінің пікірінше, бұл қозғалыс «Ресейдің көпұлтты бірлігі мен аумақтық тұтастығын бұзуға» бағытталған. Қозғалыстың қандай да бір ерекше белгілері немесе оның рәміздері хабарланбайды. Ресейде және әлемде осындай атаудағы ресми ұйымдардың, партиялардың немесе қозғалыстардың тіркелгені туралы бұрын белгілі болған жоқ.

Abai.kz