Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Ана тілі» газетіне берген сұхбаты қоғамда қызу талқыланып жатыр. «Мақсатым – экономиканы және егемендікті нығайту» деген Президент мақалада Қазақстанның экономикалық әлеуетін нығайту үшін нақты шаралар қабылдау, оның ішінде импортты алмастыру, отандық өндірісті дамытуға назар аударды. Тоқаев Қазақстанның тәуелсіздігін сақтау мен оны нығайту басым бағыт екенін баса айтты. Бұл елдің ішкі және сыртқы саясатындағы маңызды қағидат болып табылады.. Бұдан бөлек, мемлекетте құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету, азаматтық қоғамды күшейту және саяси тұрақтылықты сақтау мәселелері қарастырылды. Өткен жылды екшелеп, болашақты бағамдаған мазмұнды мақала, онда айтылған негізгі мәселелер жөнінде саясаттанушы Қазыбек Шайхпен сұхбаттасқан едік.

Қазақстанның егемендігін нығайту шаралары және олардың халықаралық  аренадағы орнымызға әсері

- Қазыбек Әлтайұлы, Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Ана тілі» газетіне берген сұхбатында ел егемендігін нығайтуға ерекше назар аударылған.  Осы бағытта қандай нақты шаралар жүзеге асырылуы керек деп ойлайсыз және олар еліміздің халықаралық аренадағы орнына қалай  әсер етеді?

- Президент мақаласында Қазақстанның егемендігін нығайту мәселесіне ерекше назар аударылғаны анық. Бұл салада бірнеше маңызды шаралар атқарылуы тиіс деп ойлаймын:

Қорғаныс қабілетін арттыру: Бұл заманауи қару-жарақпен жабдықтауды, әскери инфрақұрылымды дамытуды, әскери қызметшілердің жауынгерлік даярлығын және әлеуметтік қорғалуын күшейтуді қамтиды.

Экономикалық тәуелсіздікті нығайту: Бұл отандық өндірісті дамыту, импортқа тәуелділікті азайту, экспорттық әлеуетті арттыру, ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету арқылы жүзеге асады. Сонымен қатар, кооперативтік қозғалысты дамыту, әсіресе ауыл шаруашылығында, экономикалық тәуелсіздікті нығайтудың маңызды құралы бола алады. Кооперативтер отандық өндірісті ұлғайтуға, шағын және орта бизнестің дамуына, жаңа жұмыс орындарының ашылуына ықпал етеді.

Ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету: Бұл жалған ақпараттың таралуына қарсы тұру, кибершабуылдардан қорғану, ұлттық ақпараттық кеңістікті дамытуды көздейді.

Шекараны қорғауды күшейту: Бұл шекара маңындағы ынтымақтастықты дамытуды, шекара қызметінің материалдық-техникалық базасын нығайтуды, көші-қон процестерін реттеуді қамтиды.

Белсенді сыртқы саясат жүргізу: Бұл халықаралық ұйымдарға мүшелікті нығайту, стратегиялық серіктестермен өзара тиімді ынтымақтастықты дамыту, ұлттық мүдделерді халықаралық аренада табанды қорғау арқылы жүзеге асырылады.

Бұл шаралардың жүзеге асырылуы Қазақстанның халықаралық аренадағы беделін арттырып, тәуелсіз мемлекет ретіндегі орнын нығайтады. Еліміздің сыртқы саяси және экономикалық бастамаларына деген сенім артып, шетелдік серіктестермен қарым-қатынастың дамуына оң ықпал етеді.

 Саяси реформалардың демократиялық дамуға ықпалы

- Мақалада көтерілген саяси реформалар қоғамда қандай өзгерістерге әкелуі мүмкін және олардың демократиялық даму процесіне ықпалы қандай болмақ?

- Мақалада айтылған саяси реформалар қоғамда бірқатар оң өзгерістер туғызуы мүмкін. Мәселен:

Билік тармақтары арасындағы тепе-теңдіктің артуы: Бұл мемлекеттік басқару жүйесінің тиімділігін арттырып, жемқорлықтың азаюына ықпал етеді.

Парламенттің рөлі күшейеді: Бұл халықтың билікке ықпал ету мүмкіндігін кеңейтіп, қоғамдық бақылауды күшейтеді.

Сайлау жүйесінің жетілдірілуі: Бұл саяси бәсекелестіктің артуына және азаматтардың саяси процестерге көбірек қатысуына жағдай жасайды.

Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының өкілеттіктерінің кеңеюі: Бұл өңірлердің дербестігін арттырып, жергілікті мәселелерді тиімдірек шешуге мүмкіндік береді.

Бұл реформалардың жүзеге асуы Қазақстанның демократиялық даму жолындағы маңызды қадам болып табылады. Олар ашық және бәсекеге қабілетті саяси жүйенің қалыптасуына, азаматтық қоғамның дамуына және халықтың әл-ауқатының артуына ықпал етеді деп сенемін. 

Әлеуметтік-экономикалық теңсіздікті жою

- Әлеуметтік реформалар мен халықтың тұрмыс сапасын арттыруға бағытталған бастамалар қаншалықты тиімді? Бұл шаралар әлеуметтік-экономикалық теңсіздікті жоюға ықпал ете ала ма?

- Мақалада айтылған әлеуметтік реформалар мен халықтың тұрмыс сапасын арттыруға бағытталған бастамалардың тиімділігі олардың қаншалықты жүйелі және дәйекті түрде жүзеге асырылатынына байланысты.

Білім беру және денсаулық сақтау салаларын дамыту: Бұл салаларға инвестиция салу адам капиталының сапасын арттырып, ұзақ мерзімді перспективада экономикалық өсуге ықпал етеді.

Жұмыспен қамту және әлеуметтік қолдау шаралары: Бұл халықтың әлеуметтік әлсіз топтарын қорғауға және жұмыссыздық деңгейін төмендетуге бағытталған.

Тұрғын үй мәселесін шешу: Халықты қолжетімді баспанамен қамтамасыз ету әлеуметтік тұрақтылықты нығайтудың маңызды факторы болып табылады.

Инфрақұрылымды дамыту: Сапалы жолдар, көлік қатынасы, энергиямен және сумен қамтамасыз ету жүйелері халықтың тұрмыс сапасын арттыруға тікелей әсер етеді.

Кооперативтерді дамыту: Ауылдық жерлерде және қалаларда кооперативтер құру әлеуметтік-экономикалық теңсіздікті азайтуға, халықтың табысын арттыруға және әлеуметтік лифтілердің жұмыс істеуіне жағдай жасауға көмектеседі. Кооперативтер арқылы азаматтар өз өндірісін құра алады, делдалсыз сауда жасай алады және пайданы әділ бөле алады. Бұл әсіресе, ауыл шаруашылығы, өңдеу өнеркәсібі, сауда және қызмет көрсету салаларында тиімді болуы мүмкін. 2025 жылдың БҰҰ-да кооперативтер жылы болып жариялануы бұл бағыттағы жұмыстарды жандандыруға қосымша мүмкіндік береді. Бұл шаралар дұрыс жүзеге асырылған жағдайда Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық теңсіздігін азайтуға, халықтың табыс деңгейін арттыруға және әлеуметтік лифтілердің жұмыс істеуіне жағдай жасауға көмектесе алады.

Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі мен сыртқы саясаты

- Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі мен сыртқы саясатына қатысты ұсынылған бастамаларға пікіріңіз? Елдің сыртқы саясаттағы стратегиясы қандай қауіптерге және мүмкіндіктерге жауап бере алады?

- Мақалада ұлттық қауіпсіздікті нығайту және сыртқы саясатты дамыту мәселелеріне де көңіл бөлінген. Елдің сыртқы саясаттағы стратегиясы мынадай қауіптер мен мүмкіндіктерге жауап беруі тиіс деп ойлаймын:

Геосаяси тұрақсыздық: Қазақстан күрделі геосаяси жағдайда орналасқан, сондықтан сыртқы саясатта теңгерімді және көпвекторлы бағытты ұстану маңызды.

Терроризм мен экстремизм қаупі: Бұл қауіптерге қарсы тұру үшін халықаралық ынтымақтастықты дамыту және ішкі қауіпсіздік шараларын күшейту қажет.

Экономикалық бәсекелестіктің күшеюі: Қазақстан өз экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттыру және экспорттық әлеуетін дамыту үшін белсенді шаралар қабылдауы тиіс. Бұл орайда, кооперативтерді дамыту арқылы отандық өндірісті ынталандыру және экспортқа бағытталған кәсіпорындарды қолдау маңызды рөл атқарады.

Климаттың өзгеруі: Бұл жаһандық проблема Қазақстанға да әсер етеді, сондықтан экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және жасыл экономикаға көшу мәселелеріне баса назар аудару қажет.

Қазақстанның сыртқы саясаты осы қауіптерді ескере отырып, ұлттық мүдделерді қорғауға, бейбітшілік пен тұрақтылықты нығайтуға, халықаралық ынтымақтастықты дамытуға бағытталуы тиіс. 

Қоғамдық келісім мен бірлікті нығайту

- Қоғамдық келісім мен бірлікті нығайту бағытындағы ұсыныстарды қалай бағалайсыз? Мұндай саясат әлеуметтік тұрақтылыққа қалай әсер етуі мүмкін?

- Президенттің мақаласында айтылған қоғамдық келісім мен бірлікті нығайтуға қатысты пікірлер өте маңызды. Қазақстан – көпұлтты және көпконфессиялы мемлекет, сондықтан ұлтаралық татулық пен діни төзімділік еліміздің тұрақты дамуының кепілі болып табылады.

Бұл бағыттағы саясаттың негізгі мақсаты – барлық азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету, әртүрлі этникалық топтар арасындағы өзара сыйластық пен түсіністікті нығайту, радикализм мен экстремизмнің алдын алу.

Қоғамдық келісім мен бірлікті нығайту әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз етудің, азаматтық қоғамды дамытудың және еліміздің халықаралық аренадағы беделін арттырудың маңызды шарты деп ойлаймын.

Кооперативтерді дамыту әлеуметтік тұрақтылықты нығайтуға да оң әсер етеді. Олар азаматтардың экономикалық белсенділігін арттыруға, жұмыспен қамтуға және өзін-өзі жұмыспен қамтуға мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде әлеуметтік шиеленістің төмендеуіне және қоғамдағы әділеттілік сезімінің күшеюіне ықпал етеді.

2025 жыл – БҰҰ-ның Халықаралық кооперативтер жылы

Бұл атаулы жыл Қазақстанда кооперативтік қозғалысты дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Үкімет халықаралық ұйымдармен және сарапшылармен бірлесіп, кооперативтерді қолдаудың тиімді тетіктерін әзірлеуі, олардың қызметін реттейтін заңнаманы жетілдіруі, халық арасында кооперация идеясын кеңінен насихаттауы қажет.

Жалпы, Президент мақаласында Қазақстанның дамуына қатысты маңызды мәселелер көтерілген. Олардың шешілуі еліміздің болашағы үшін зор маңызға ие. Кооперативтерді дамыту және БҰҰ-ның 2025 жылды Халықаралық кооперативтер жылы деп жариялауы бұл мақсаттарға жетудің тиімді құралы бола алады.

Жанна Жомарт

Abai.kz