Әлемді ядролық қаруымен қорқытқан Ресей кенеттен сыртқы шабуылдан емес, өзінің бюрократиялық хаосынан осал болып қалды. Даниялық Denwatch ұйымы мен Германияның Der Spiegel апталығының бірлескен зерттеуі әскери тендерлерге және Стратегиялық зымыран күштерінің стратегиялық нысандарының құрылысына қатысты мыңдаған құжаттардың жалпыға қолжетімді болғанын анықтады.

Олардың ішінде бекіністердің егжей-тегжейлі жоспарлары, архитектуралық сызбалар, коммуналдық схемалар, сондай-ақ негізгі ядролық базалардың инфрақұрылымы мен логистикасы туралы ақпарат, оның ішінде Ресейдің стратегиялық арсеналының мақтанышы – «Авангард» гипердыбыстық зымырандары орналастырылған Ясный ауданындағы кешен бар.

Ең таңғаларлығы, 2020 жылдың желтоқсанында қабылданған, қорғаныстық сатып алу ережелерін қатайтқан және құпия деректерді жабық жүйелер арқылы беруді талап ететін заңға қарамастан, шенеуніктер 2024 жылдың ортасына дейін zakupki.gov.ru ашық порталында құпия құжаттарды жариялауды жалғастырған.

Бұл зерттеушілерге екі миллионнан астам тендерлерді талдауға және алғаш рет Ресейдің ядролық инфрақұрылымын жаңғырту ауқымын терең зерделеуге мүмкіндік берді.

Америкалық ғалымдар федерациясының ядролық ақпарат жобасының жетекшісі Ханс Кристенсеннің айтуынша, бұл қырғи-қабақ соғыстан кейінгі ең үлкен стратегиялық деректердің жария болуы: «Мұны жаңалықтардан көру - жаңа тарау, - деді Кристенсен, - және өте алаңдатарлық».

Жарияланған материалдар Ресейдің ядролық нысандарды ауқымды қайта құрылымдауды жүзеге асырып жатқанын растайды: ескі кеңестік базалар жермен-жексен етіп қиратылды, олардың орнына алдыңғы қатарлы туннельдік жүйелері мен заманауи қорғанысы бар жаңа бетон монолиттер салынды.

Жария мәліметтерде сипатталғандай «Қақпағы бар кішкентай тесіктердің» орнына ескі сүрлемдер, ұзақ мерзімді автономды өмір сүруге арналған нығайтылған кешендер пайда болды. Путин 2018 жылғы наурызда сөйлеген сөзінде мақтанышпен атап өткен «Авангард» сияқты гипердыбыстық қаруды орналастыруға ерекше назар аударылды. Қазір бұл жүйелерге дайындық әлдеқайда ертерек, жасырын және жалпы беттік басталғаны белгілі болды.

Норвегиялық қорғаныс колледжінің қауіпсіздік жөніндегі сарапшысы Том Рост бұл ақпараттың жария болуы жеке нысандардың қауіпсіздігіне нұқсан келтірмегенімен, Мәскеудің бүкіл ядролық стратегиясының логикасын әшкерелегенін атап көрсетеді.

Ресей соңғы жылдары Украинадағы соғыс контекстінде ядролық риториканы көбірек қолданды, сонымен қатар өзінің ресми әскери доктринасын түзетіп, ядролық қаруды қолдану шегін төмендетті.

Мұның бәрі халықаралық бақылау жүйесінің күйреуі аясында болып жатыр. 2020 жылдан бері АҚШ инспекторлары ресейлік нысандарға бірде-бір рет барған жоқ. Ресей сондай-ақ өзара бақылаудың соңғы құралын жойып, жаңа СНВ-III шартына қатысуын тоқтатты.

Сонымен қатар, стратегиялық зымыран күштері Ресей қарулы күштерінің элиталық және құрамдас бөлігі болып қала береді. Олар шамамен 880 белсенді ядролық оқтұмсықтарды басқарады және 50 000-нан астам әскери қызметші бар.

Олардың «Бізден кейін, тыныштық!» деген ұраны осы жағдайларда әте-мөте қорқынышты естіледі. Ал енді Ресей өзінің салғырттығынан жаудың барлау қызметтеріне есікті ашық қалдырған болуы мүмкін.

Ал егер бұл құжаттар қазір журналистерге қолжетімді болса, олардың Вашингтонда, Киевте немесе Бейжіңде бұрыннан зерттеу нысанына айналғанына күмән жоқ. Сандық немқұрайлылық сауыттың тесігі сияқты қауіпті болып бара жатқан қазіргі әлемде тіпті ең қорғалған базаны құрлықаралық зымыран емес, зиянсыз PDF файлы жоюы мүмкін.

Керімсал Жұбатқанов, тарих ғылымдарының кандидаты, С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университетінің доценті

Abai.kz