Бүгінгі күндері Ресей Федерациясының ішкі және сыртқы саясаты бүкіл әлем назарын өзіне аударып отыр.

Әсіресе 2022 жылдан кейінгі геосаяси шиеленістер мен әскери қақтығыстардан кейін осы орыс саясатының көксегені не, екен - деп ойлайсың. Бұл сұраққа жауап беру үшін Ресейдің тарихи амбицияларын, қазіргі саяси шешімдерін, стратегиялық ұмтылыстарын және ұзақ мерзімді мақсаттарын жан-жақты талдау қажет секілді.

Орыс саясатының түп-тамырында терең тарихи негіздер жатыр. Ресей – өзінің тарихында бірнеше империялық кезеңді бастан өткерген мемлекет. Патшалық Ресей  кезеңінде де, Кеңес  Одағы тұсында да бұл ел кең аумақты иемденіп, көршілес халықтарды өз ықпалына бағындыруға тырысқан. Бұл империялық пиғыл қазіргі заманғы Ресей басшылығының санасында әлі де сақталғаны байқалады.

Кремль қазіргі уақытта Кеңес Одағының ыдырауын "XX ғасырдың ең үлкен геосаяси апаты" ретінде сипаттап, бұрынғы кеңестік кеңістікті өз ықпал аймағы ретінде сақтап қалуға тырысуда. Бұл ұстаным Ресейдің көршілес  елдерге деген саясатында айқын көрініс табуда.

Қазіргі орыс саясатының ең негізгі көксегені – пост кеңестік кеңістікте басымдық орнату. Ресей үшін Украина, Беларусь, Орталық Азия елдері стратегиялық жағынан ғана  емес, тарихи  және  мәдени  тұрғыда да маңызды. Бұл елдермен тығыз қарым-қатынас орнату арқылы Ресей өзінің қауіпсіздік буферін құруға және Батыс ықпалын шектеуге тырысады.

Украинаға қарсы жүргізілген соғыс – Ресейдің өз ықпал аймағын күштеп сақтап қалуға деген ұмтылысының нақты көрінісі. Ресей бұл арқылы  көршілес елдерге "бізбен санасу қажет" деген саяси сигнал беріп отыр. Сонымен қатар, бұл әрекеттер Батыс елдерімен арадағы шиеленісті күшейтіп, жаңа "қырғи-қабақ  соғысқа" ұқсас ахуалды қалыптастыруда.

Ресей Батыстың, әсіресе АҚШ-тың жаһандық үстемдігін мойындамайды және оны тежеуге бағытталған саясат  жүргізуде. Кремль көп полярлы әлем құру идеясын қолдап, әлемдік аренада өз орнын нығайтқысы келеді. Бұл ретте  Ресей Қытай, Иран, Үндістан және басқа да Батысқа қарсы тұра алатын  елдермен стратегиялық одақтар құрып отыр.

Бұл елдермен бірлесіп, Ресей БРИКС, ШЫҰ сияқты ұйымдар аясында Батыстағыдай халықаралық құрылымдар қалыптастыруда. Мұның мақсаты – жаһандық саяси және экономикалық тәртіпті қайта қарау, өз шарттарын алға  тарту.

Энергетика – Ресейдің басты стратегиялық ресурсы. Газ бен мұнай экспорты Ресейдің халықаралық аренадағы ықпалын арттыратын маңызды құралдардың бірі. Ресей  Еуропа елдеріне энергия тасымалдау арқылы белгілі дәрежеде саяси қысым жасауға да қабілетті. Мысалы, газ тасымалын тоқтату немесе шектеу арқылы Еуропа  елдерінің саясаттарына әсеретуге тырысады.

Соныменқатар, Ресей рубльді халықаралық есеп айырысу валютасына айналдыруға және Батыс санкцияларына қарсы балама төлем жүйелерін дамытуға күш салып отыр. Бұл да – егемен экономикалық жүйе қалыптастыруға деген ұмтылыстың бөлігі.

Қазіргі орыс саясаты, ақпараттық майданды да белсенді түрде пайдаланып отыр. Кремль өзінің мүдделерін қорғау үшін әлемге өзіне тиімді жағын  тарататын ақпараттық құралдарды кең қолдануда. Russia Today (RT), Sputnik сияқты мемлекеттік БАҚ арқылы Ресей жаһандық аудиторияға балама саясат ұсынып, Батыстың ақпараттық үстемдігіне қарсы тұруға тырысады.

Сонымен қатар, әлеуметтік желілер мен кибер кеңістіктегі ықпал да Ресейдің саяси стратегиясында маңызды орын алады. Бұл – қазіргі заманғы гибридті  соғыстың негізі.

Орыс саясатының көксегені – жаһандық геосаяси сахнада өз орнын нығайту, бұрынғы ықпалын қайтару және Батыстың гегемониясына қарсы тұру. Бұл мақсатқа жету үшін Ресей түрлі құралдарды пайдаланып келеді: әскери күш, саяси қысым, энергетикалық ықпал, ақпараттық соғыс және идеологиялық насихат. Алайда бұл саясаттың салдары көршілес елдерге де, жаһандық  тұрақтылыққа да теріс әсер етуі мүмкін.

Ресейдің ұмтылыстары мен амбицияларын түсіну – қазіргі халықаралық  қатынастардағы маңызды проблемалардың бірі. Ол, тек геосаяси ойын  емес, сонымен қатар әлемдік тәртіптің болашағы үшін күрес. Сондықтан, біздің ойымызша, орыс саясатының көксегені деген сұраққа жауап іздеу – бүгінгі заманның күрделі және өзекті міндеті.

Бейсенғазы Ұлықбек,

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі

Abai.kz