بۇگىنگى كۇندەرى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتى بۇكىل الەم نازارىن وزىنە اۋدارىپ وتىر.

اسىرەسە 2022 جىلدان كەيىنگى گەوساياسي شيەلەنىستەر مەن اسكەري قاقتىعىستاردان كەيىن وسى ورىس ساياساتىنىڭ كوكسەگەنى نە، ەكەن - دەپ ويلايسىڭ. بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن رەسەيدىڭ تاريحي امبيتسيالارىن، قازىرگى ساياسي شەشىمدەرىن، ستراتەگيالىق ۇمتىلىستارىن جانە ۇزاق مەرزىمدى ماقساتتارىن جان-جاقتى تالداۋ قاجەت سەكىلدى.

ورىس ساياساتىنىڭ ءتۇپ-تامىرىندا تەرەڭ تاريحي نەگىزدەر جاتىر. رەسەي – ءوزىنىڭ تاريحىندا بىرنەشە يمپەريالىق كەزەڭدى باستان وتكەرگەن مەملەكەت. پاتشالىق رەسەي  كەزەڭىندە دە، كەڭەس  وداعى تۇسىندا دا بۇل ەل كەڭ اۋماقتى يەمدەنىپ، كورشىلەس حالىقتاردى ءوز ىقپالىنا باعىندىرۋعا تىرىسقان. بۇل يمپەريالىق پيعىل قازىرگى زامانعى رەسەي باسشىلىعىنىڭ ساناسىندا ءالى دە ساقتالعانى بايقالادى.

كرەمل قازىرگى ۋاقىتتا كەڭەس وداعىنىڭ ىدىراۋىن "XX عاسىردىڭ ەڭ ۇلكەن گەوساياسي اپاتى" رەتىندە سيپاتتاپ، بۇرىنعى كەڭەستىك كەڭىستىكتى ءوز ىقپال ايماعى رەتىندە ساقتاپ قالۋعا تىرىسۋدا. بۇل ۇستانىم رەسەيدىڭ كورشىلەس  ەلدەرگە دەگەن ساياساتىندا ايقىن كورىنىس تابۋدا.

قازىرگى ورىس ساياساتىنىڭ ەڭ نەگىزگى كوكسەگەنى – پوست كەڭەستىك كەڭىستىكتە باسىمدىق ورناتۋ. رەسەي ءۇشىن ۋكراينا، بەلارۋس، ورتالىق ازيا ەلدەرى ستراتەگيالىق جاعىنان عانا  ەمەس، تاريحي  جانە  مادەني  تۇرعىدا دا ماڭىزدى. بۇل ەلدەرمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتۋ ارقىلى رەسەي ءوزىنىڭ قاۋىپسىزدىك بۋفەرىن قۇرۋعا جانە باتىس ىقپالىن شەكتەۋگە تىرىسادى.

ۋكرايناعا قارسى جۇرگىزىلگەن سوعىس – رەسەيدىڭ ءوز ىقپال ايماعىن كۇشتەپ ساقتاپ قالۋعا دەگەن ۇمتىلىسىنىڭ ناقتى كورىنىسى. رەسەي بۇل ارقىلى  كورشىلەس ەلدەرگە "بىزبەن ساناسۋ قاجەت" دەگەن ساياسي سيگنال بەرىپ وتىر. سونىمەن قاتار، بۇل ارەكەتتەر باتىس ەلدەرىمەن اراداعى شيەلەنىستى كۇشەيتىپ، جاڭا "قىرعي-قاباق  سوعىسقا" ۇقساس احۋالدى قالىپتاستىرۋدا.

رەسەي باتىستىڭ، اسىرەسە اقش-تىڭ جاھاندىق ۇستەمدىگىن مويىندامايدى جانە ونى تەجەۋگە باعىتتالعان ساياسات  جۇرگىزۋدە. كرەمل كوپ پوليارلى الەم قۇرۋ يدەياسىن قولداپ، الەمدىك ارەنادا ءوز ورنىن نىعايتقىسى كەلەدى. بۇل رەتتە  رەسەي قىتاي، يران، ءۇندىستان جانە باسقا دا باتىسقا قارسى تۇرا الاتىن  ەلدەرمەن ستراتەگيالىق وداقتار قۇرىپ وتىر.

بۇل ەلدەرمەن بىرلەسىپ، رەسەي بريكس، شىۇ سياقتى ۇيىمدار اياسىندا باتىستاعىداي حالىقارالىق قۇرىلىمدار قالىپتاستىرۋدا. مۇنىڭ ماقساتى – جاھاندىق ساياسي جانە ەكونوميكالىق ءتارتىپتى قايتا قاراۋ، ءوز شارتتارىن العا  تارتۋ.

ەنەرگەتيكا – رەسەيدىڭ باستى ستراتەگيالىق رەسۋرسى. گاز بەن مۇناي ەكسپورتى رەسەيدىڭ حالىقارالىق ارەناداعى ىقپالىن ارتتىراتىن ماڭىزدى قۇرالداردىڭ ءبىرى. رەسەي  ەۋروپا ەلدەرىنە ەنەرگيا تاسىمالداۋ ارقىلى بەلگىلى دارەجەدە ساياسي قىسىم جاساۋعا دا قابىلەتتى. مىسالى، گاز تاسىمالىن توقتاتۋ نەمەسە شەكتەۋ ارقىلى ەۋروپا  ەلدەرىنىڭ ساياساتتارىنا اسەرەتۋگە تىرىسادى.

سونىمەنقاتار، رەسەي ءرۋبلدى حالىقارالىق ەسەپ ايىرىسۋ ۆاليۋتاسىنا اينالدىرۋعا جانە باتىس سانكتسيالارىنا قارسى بالاما تولەم جۇيەلەرىن دامىتۋعا كۇش سالىپ وتىر. بۇل دا – ەگەمەن ەكونوميكالىق جۇيە قالىپتاستىرۋعا دەگەن ۇمتىلىستىڭ بولىگى.

قازىرگى ورىس ساياساتى، اقپاراتتىق مايداندى دا بەلسەندى تۇردە پايدالانىپ وتىر. كرەمل ءوزىنىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋ ءۇشىن الەمگە وزىنە ءتيىمدى جاعىن  تاراتاتىن اقپاراتتىق قۇرالداردى كەڭ قولدانۋدا. Russia Today (RT), Sputnik سياقتى مەملەكەتتىك باق ارقىلى رەسەي جاھاندىق اۋديتورياعا بالاما ساياسات ۇسىنىپ، باتىستىڭ اقپاراتتىق ۇستەمدىگىنە قارسى تۇرۋعا تىرىسادى.

سونىمەن قاتار، الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن كيبەر كەڭىستىكتەگى ىقپال دا رەسەيدىڭ ساياسي ستراتەگياسىندا ماڭىزدى ورىن الادى. بۇل – قازىرگى زامانعى گيبريدتى  سوعىستىڭ نەگىزى.

ورىس ساياساتىنىڭ كوكسەگەنى – جاھاندىق گەوساياسي ساحنادا ءوز ورنىن نىعايتۋ، بۇرىنعى ىقپالىن قايتارۋ جانە باتىستىڭ گەگەمونياسىنا قارسى تۇرۋ. بۇل ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن رەسەي ءتۇرلى قۇرالداردى پايدالانىپ كەلەدى: اسكەري كۇش، ساياسي قىسىم، ەنەرگەتيكالىق ىقپال، اقپاراتتىق سوعىس جانە يدەولوگيالىق ناسيحات. الايدا بۇل ساياساتتىڭ سالدارى كورشىلەس ەلدەرگە دە، جاھاندىق  تۇراقتىلىققا دا تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن.

رەسەيدىڭ ۇمتىلىستارى مەن امبيتسيالارىن ءتۇسىنۋ – قازىرگى حالىقارالىق  قاتىناستارداعى ماڭىزدى پروبلەمالاردىڭ ءبىرى. ول، تەك گەوساياسي ويىن  ەمەس، سونىمەن قاتار الەمدىك ءتارتىپتىڭ بولاشاعى ءۇشىن كۇرەس. سوندىقتان، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ورىس ساياساتىنىڭ كوكسەگەنى دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەۋ – بۇگىنگى زاماننىڭ كۇردەلى جانە وزەكتى مىندەتى.

بەيسەنعازى ۇلىقبەك،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz