Jaqynda ghana elimizdegi jalghyz sporttyq telearna «Qazsport» arnasynyng basshysy auysty. Arnany 5 jyldan asa basqarghan Pavel Sybulin qyzmetinen ketip, jas maman Naghy Baqytbekov diyrektor bolyp taghayyndaldy.  

Sybulin basqarghan tústa, әsirese songhy birneshe jylda Qazsport-ty synamaghan adam kemde-kem. Biri «arna elimiz sportshylary qatysqan iri jarystardy tikeley efirde kórsete almady» dese, taghy biri «arna әubasta últtyq joba retinde júmys bastaghanymen, últtyq sportqa mýlde moyyn búrmaytynyn» aitady.

Búdan da manyzdysy telearnanyng iydeologiyalyq jәne tildik ústanymy da jii syngha úshyraydy. Mәselen Qazsport ózge sheteldermen salystyrghanda reseylik sportshylar men komandalargha basymdylyq beretini bayqalady. Onyng ýstine Qazsport taza memlekettik tilde ótken sporttyq sharalarda orys tilin tyqpalaudan jalyqqan emes. Búl jayly biz de syn aitqan edik: «Qazsport» qazaqqa ne kórsetip jýr?

Sóitken telearnagha jana basshy kelgende quanyshtan bórkimizdi aspangha atpasaq ta, ishtey quanghanymyz ras. Sýiinshi súrap saytymyzda habarladyq. Biz ghana emes, sport jankýierlerining bәri Qazsport-tyng kóshi endi týzeledi desti.

Áriyne jana basshynyng kelgeni «keshe» ghana. Bir aida bәri jaqsaryp ketpesi sózsiz. Sonda da birneshe joba jýzege asa bastady. Eng aldymen futbol jankýierleri birneshe jyl boyy zar bolyp jýrgen QPL (Qazaqstan Premier ligasy) tikeley efirge shyqty. 1 shilde kýni el chempionatynyng barlyq matchyn Qazsport kórsetti. Múny atap ótpeu mýmkin emes.

Ekinshiden, arnada futbol jayly studiyalyq baghdarlama kórsetile bastady. Futbol sheneunikteri, sarapshylar men jankýierler qatysatyn baghdarlamanyng eki sany jaryq kórip ýlgerdi. Jaqsy bastama dep esepteymiz...

Biraq baghdarlama aralas tilde (memlekettik tilde jәne orys tilinde) eken. Qattyraq aitqanda qoyyrtpaq tildi bolyp otyr. Kelgen qonaqtargha bir qazaq tildi, bir orys tildi jurnalist súraq qoyady. Eki tilde bolghandyqtan spiykerlerding sózi bir-birimen baylanyspay, әrkim óz aldyna sóilep túrghanday әser etedi.

Onyng ýstine on qazaqtyng ortasyna bir orys kelse, sol orta tútastay oryssha sóileytin jaman dәstýr bar bizde. Sol әdetting әseri shyghar, búl baghdarlamanyng eki sanynynda da orys tiline basymdylyq berilgen.

Endi jeke-jeke toqtalyp kóreyik. Birinshi baghdarlama «Qazaqstan chempionaty. 3 tur. Matchtargha sholu» dep atalady. Baghdarlamagha Qazaqstan futbol federasiyasynyng Bas hatshysy Azamat Aytqojiyn, tanymal jurnalist Amangeldi Seythan, búrynghy futbolshy Aly Aliyev qatysty.

Baghdarlamanyng uaqyty 30 minut 10 sekund. Múnyng 11,6 minuty qazaq tilinde, 16,7 minuty orys tilinde boldy. Taghy 1,4 minutynda matchtargha viydeosholu kórsetildi. Bayqap otyrghandarynyzday baghdarlamanyng 55,6%-y orys tilinde ótti.

Al baghdarlamanyng «Karantindegi qazaq futboly» dep atalatyn ekinshi sanyna Qazaqstan kәsipqoy futbol ligasynyng preziydenti Oljas Abraev, Qazaqstan últtyq qúramalar departamentining basshysy Qayrat Núrdәuletov, sport jurnaliysi Aydyn Qojahmet, jankýier Esen Eleuken qatysty.

Baghdarlama 45 minut 40 sekundqa sozyldy. Múnyng 21,4 minuty qazaq tilinde, 19,8 minuty orys tilinde boldy. Sonday-aq 4,2 minuttan túratyn arnayy viydeosujet tolyqtay orys tilinde. Demek baghdarlamanyng 24 minuty (53%-y) oryssha degen sóz.

Onyng ýstine manyzdy mәselege naqty jauap bere alatyn, jauapty spiyker Oljas Abraevqa tek qana orys tilinde súraqtar qoyyldy. QKFL-nyng preziydenti 45 minuttyq baghdarlamada bar bolghany 20 sekund memlekettik tilde sóiledi. Onyng ýstine baghdarlama barysyndaghy 3 beynesujetting bәri tek orys tilinde týsirilgen.

Bayqap otyrghandarynyzday, baghdarlamanyng eki sanynda da memlekettik til ekinshi orynda qaldy. Osydan-aq aralas tildi baghdarlamanyng memlekettik tilge tiyimsizdigin bayqaugha bolady. Onyng ýstine jogharyda aitqanymyzday spiykerler eki tilde eki týrli sóilep túrghandyqtan, baghdarlamanyng aitar oiy shashyrap, bir jerge basy qosylmaydy.

Telearna basshylyghy búl synymyzgha «kópúltty memleketpiz», «til turaly zang bar», «orys tildi kórermenderimiz bar» dep jattandy jauap beretin shyghar. Birden aitayyq, búlay qansha tyrashtansanyzdar da Qazsport-ty qazaqtan basqa eshkim kórmeydi. Elimizdegi ózge últ ókilderi qazaqstandyq telearnalargha pysqyryp ta qaramaydy. Sebebi, elimizde habar taratatyn reseylik arnalar ózimizdikinen kóp.

Sózimizge dәlel, «Karantindegi qazaq futboly» baghdarlamasy telearnanyng resmy youtube-arnasyna 10 shildede jýktelgen eken. Sodan beri 27 pikir jazylypty. Bәri qazaq tilinde. Onyng 17-si baghdarlamanyng eki tilde bolghanyna narazylyq bildirgen. Osydan-aq, Qazsport-ty kimder kóretinin, olargha ne kerek ekenin baghamday bersenizder bolatyn shyghar.

Qúrmetti telearna basshylyghy, eldegi qazaq últynyng sany 70 payyzdan asqanyn, memlekettik tilge súranystyng óte joghary ekenin eskeruleriniz kerek. Qazsport-tyng habar taratuda orys tiline basymdylyq berui ýlken qatelik. Sizder tym qúryghanda memleket qúraushy últtyng mýddesin belden basa otyryp, oidan shygharylghan 50/50 qaghidasyn da ústanbay otyrsyzdar...

Quanysh Qappas

Abai.kz