Byltyr ghana Astanada Iosif Kobzonnyng talyp qaluymen erekshelengen býkilәlemdik ruhaniyat forumy ótti. Alqaly jiynda Elordamyzdy anau-mynau emes, kýlli galaktikanyng ruhany astanasy dep jariyalap jiberdik. Sol Iosif Kobzon jaqynda «Astana - әlemning ruhany astanasy. Basqa eshbir qala onymen talaspasyn» dep, forumnyng taghy da Astanada ótkizilgenin qalapty. Kobzon qansha jerden preziydent tiginshisinen kiyinetin, ataqty, bedeldi... bolsa da, «sózinde túrady» dep aita almaymyz. Kerek deseniz, «ruhany astana» degen ataqtan «ýmitti» әlemning býkil qalalary orystyng bir әnshisining auzyna qarap otyrghan joq shyghar. Kobzon Gerakl emes, Riym, Parij ben Londondy kartadan syzyp, jermen-jeksen ete almaydy. Al kez kelgen adam Astanany shyn jýrekten jaqsy kórse de, janaghynday qalalardyng janynda «sәbi» ekenin biledi.

Byltyr ghana Astanada Iosif Kobzonnyng talyp qaluymen erekshelengen býkilәlemdik ruhaniyat forumy ótti. Alqaly jiynda Elordamyzdy anau-mynau emes, kýlli galaktikanyng ruhany astanasy dep jariyalap jiberdik. Sol Iosif Kobzon jaqynda «Astana - әlemning ruhany astanasy. Basqa eshbir qala onymen talaspasyn» dep, forumnyng taghy da Astanada ótkizilgenin qalapty. Kobzon qansha jerden preziydent tiginshisinen kiyinetin, ataqty, bedeldi... bolsa da, «sózinde túrady» dep aita almaymyz. Kerek deseniz, «ruhany astana» degen ataqtan «ýmitti» әlemning býkil qalalary orystyng bir әnshisining auzyna qarap otyrghan joq shyghar. Kobzon Gerakl emes, Riym, Parij ben Londondy kartadan syzyp, jermen-jeksen ete almaydy. Al kez kelgen adam Astanany shyn jýrekten jaqsy kórse de, janaghynday qalalardyng janynda «sәbi» ekenin biledi.

Qosh, biyl endi Astana Týrki әlemining mәdeny astanasy bolyp jariyalandy. Áytse de, berisi týrki, arysy әlemdi qoya túryp, Astana óz qazaghymyzdyng ruhani, mәdeny astanasy bola aldy ma? Búl bir býgin kóterilip otyrghan taqyryp emes. Elitany Almatydan «tartyp alu» talpynystary Astana Astana bolghaly bastalghan. Talay aghalarymyzdy jyly ornynan qozghap, ayazy saqyrlaghan Arqagha kýshtep әkelgendey boldy. «Alghashqy jyldary aghash otyrghyzsa, tórt jaghynan arqandap qazyq qaghyp qoyatyn. Dәl solay, sheneunikterdi de baylap-matap әreng ústady» deydi ssenarist Baqyt Qayyrbekov. Sheneunikter ghana emes, ziyaly qauymdy da. Qazaqtyng janyn kóshiru onay sharua emes. Sol kezde talay qalamgerge ýy berildi. Qala manynan jer úsynyldy. Sonda aqyn-jazushylardyng deni tegin jerdi alu týgili, kelip kóruge erindi deydi. Preziydent pen әkimning jomart qolynan dangharaday pәterlerding kiltin alsa da, sol ýiding tabaldyryghyn attap kirmegender de barshylyq. Resmy jiyndargha shaqyrylghanda bir kelmese, ziyaly qauym Astanany jersinbey-aq qoydy.

Elding mәdeny ortalyghy Almaty ekeni de ras. Qazaqstan kishkentay el emes. Bәrin bir qalagha jinay almaysyn. Biraq elimizdegi eng manyzdy sheshimder qabyldanatyn qala - Astana. Sondyqtan ziyaly qauym basqa qaladan góri osy jerde keregirek.

Býginde Astanada «aua-rayyn jasap jýrgen kimder bar? Últtyq Óner uniyversiytetining manyna Ayman Músaqojaeva bastap, Qayrat Baybosynov, Bauyrjan Nógerbek, Áshirbek Syghay, Janghaly Jýzbay siyaqty bir top ziyalylar jinaldy. Orkestrin kóshirgen Seken Túrysbekov bar. «Astanalyq» bolyp alghan Fariza Ongharsynova bar. Mәdeny jiyn bolsa, shashy jelbirep Serik Túrghynbekúly jýredi. Tompandaghan Nesipbek Aytúlyn kórip qalamyz. Ákim Tarazy men Roza Múqanova bar. Tólen Ábdik bar. Ánshilerden «Bәiterek» toby men Dosymjan Tanatarov, Marjan Arapbaeva, Qaraqat pen Qydyrәlini, Túrsynbekting teatryn ataymyz. Opera jәne balet teatry men qos drama teatryn úmytpayyq. Biraq Almatydaghyday aura joq, «Astana teatrlarynda ózindi «mәdeniyetti adam» sezine almaysyn» dep edi bir tanysymyz. Konsertten konsert ótse de, Elordada әli de mәdeny ómirding qaynap jatpaghany seziledi. Gastrolishi qauym kýnine eki ret kelip ketse de, «aua-rayyn ózgertpeydi», óitkeni.

Júmys babymen auysyp kelgen bir jas jazushy: «Astanada qaryz súraytyn adam joq eken» dep, Almatygha qaytyp ketipti bir jyly. Qalay bolghanda da, sol «qaryz súraytyn adamnyn» (jazushynyng óz ortasy - red.) azdyghy sezilip túrady.

Jazushylar Odaghynyng astanalyq filialyna bir ghimarat búiyrmady degen keyisti Rahymjan Otarbaevtardyng auzynan jii estiymiz. «Astanada toqsangha tarta qalamger qauymy bar, - degen ol. - Aralas-qúralasqa zәrumiz. Bayaghy shygharmashylyq erkindik joq. Onyng ýstine, basy býtin kensege de zәrumiz. Astananyng ataghy darday bos túrghan ghimaratynyng bir bosaghasy búiyrmay-aq qoydy». «Orta joqtyn» qasiretin mәdeniyettanushy, kýishi, jazushy Talasbek Ásemqúlov kórudey-aq kórip jýrgen siyaqty. Aghamyzben tildesken sayyn «Almatygha qaytamyn» degennen basqany estimeysiz. «Astanada resmy jiyndardan basqa eshtene joq» dep nalidy «alty ay qys ýiqamaqta otyrghan» taghy bir aghamyz.

«Nege orta joq? Bir Aymannyn, bir Farizanyng ózi nege túrady?» dep dau aitady Kәkimbek Salyqov aghamyz. Rasy ras-au, biraq Ayman men Fariza bar eken dep, salyp úryp solardyng ýiine kirip barmaysyng ghoy.

IYә, әzirge eng jaqsy teatr(lar), jalghyz memlekettik kinostudiya, shygharmashylyq odaqtardyng bәri Almatyda. Biraq bayqasanyzdar, eng jaqsy kinoteatr, eng jaqsy uniyversiytet, eng jaqsy konserttik zal(dar) Astanada. Osy «eng jaqsylar» sany uaqyt ótken sayyn kóbeye beredi. Sondyqtan, dәl býgingi kýni aqyn-jazushylargha últaraqtay jer berseng de, qos qoldap jabysar edi. Biraq, olay etuding qajeti shamaly sekildi. Dәuren Berikqajy men Tanakóz Tolqynqyzy, Erlan Jýnis, Azamat Tasqara, Asylzat Arystanbek, Dinara Mәlikova siyaqty tolyp jatqan jastar bar. Qalamynyng jeli bar jurnalisterding bir shoghyry da toptasyp ýlgerdi. Joghary jaq jarylqaymyn dese, osy jastardy jarylqasyn. Óitkeni qos-qostan ýili bolghan aqsaqaldarymyz: «Meni Almatygha jerlender» dep ósiyet qaldyrady. Al jas aqyn-jazushylardyng basqa qalada ýii joq. Qansha kýshenseng de, agha buynnan Astana patriotyn jasay almaysyn. Bas qalada ash-jalanash jastyghyn ótkizip jatqan býgingi buynnan ghana Astananyng shyn jyrshyrlary shyghady. Osy buyn ghana O.Genry aitqan «Ýlken qalanyng ýnin» esty alady. Osy buyn Astanada qazaqy, ruhany orta qalyptastyrady. Astanagha óz ziyalysyn ósirer uaqyt jetti.

SIZ NE DEYSIZ?

Múhtar Shahanov, aqyn:

Almatyny qiyp kete salu qiyn

- Astana ruhany ordagha ainaluy ýshin onda ruhy myqty adamdar túruy qajet. Býginde ziyalylarymyzdyng kóbi Almatyda túrady. Ózderiniz bilesizder, Astanyng tabighaty qatal, birneshe ay boyy qys bolyp túrady. Jauyn-shashynnan adamnyng kózi ashylmaydy. Ómir sýruge, bylaysha aitqanda, qolaysyz. Sosyn ziyaly qauymnyng Almatyny jay qiyp kete saluy qiyndau.

Amangeldi Kenshilik, jazushy:

Zeynettegi ziyalylarymyzdan góri, daryndy jastardy kóptep tartu kerek

- Astanagha ziyaly qauym kelmeydi dep renjuge bolmaydy. Sebebi, bizdegi ziyaly qauymnyng deni orta jasqa jetken nemese asyp ketken azamattar. Olar jaqyn jyldary bәribir zeynetkerlikke shyghyp ketedi. Kerisinshe, Astana naghyz  mәdeniyet ordasy bolu  ýshin ónerge, mәdeniyetke jaqyn jastardy kóbirek tartuymyz kerek. Olargha ýkim kómek  kórsetip, shygharmashylyghyn әrqashan qoldap otyruy  qajet. Sonda ghana bas qalamyz  Almaty siyaqty qazaqtyng ruhany qalasyna  aynalady.  Mening bir bayqaghanym, qazir Astanagha elimizding týrli aimaghynan jastar kóptep kelip jatyr. Osy lek  eshqashan toqtap qalmauy tiyis.  Sonday-aq, men Elordamyzda últtyq qabiristan ashu qajet dep esepteymin. Ol jerde naghyz qazaqtyng maqtanyshtary, qayratkerleri, ziyalylary jerlenui tiyis. Búl da basshylardyng aldynda túrghan ýlken mәselening biri.

D.MÁKEJAN

«Halyq sózi» gazeti