بىلتىر عانا استانادا يوسيف كوبزوننىڭ تالىپ قالۋىمەن ەرەكشەلەنگەن بۇكىلالەمدىك رۋحانيات فورۋمى ءوتتى. القالى جيىندا ەلوردامىزدى اناۋ-مىناۋ ەمەس، كۇللى گالاكتيكانىڭ رۋحاني استاناسى دەپ جاريالاپ جىبەردىك. سول يوسيف كوبزون جاقىندا «استانا - الەمنىڭ رۋحاني استاناسى. باسقا ەشبىر قالا ونىمەن تالاسپاسىن» دەپ، فورۋمنىڭ تاعى دا استانادا وتكىزىلگەنىن قالاپتى. كوبزون قانشا جەردەن پرەزيدەنت تىگىنشىسىنەن كيىنەتىن، اتاقتى، بەدەلدى... بولسا دا، «سوزىندە تۇرادى» دەپ ايتا المايمىز. كەرەك دەسەڭىز، «رۋحاني استانا» دەگەن اتاقتان «ءۇمىتتى» الەمنىڭ بۇكىل قالالارى ورىستىڭ ءبىر ءانشىسىنىڭ اۋزىنا قاراپ وتىرعان جوق شىعار. كوبزون گەراكل ەمەس، ريم، پاريج بەن لوندوندى كارتادان سىزىپ، جەرمەن-جەكسەن ەتە المايدى. ال كەز كەلگەن ادام استانانى شىن جۇرەكتەن جاقسى كورسە دە، جاڭاعىنداي قالالاردىڭ جانىندا «ءسابي» ەكەنىن بىلەدى.

بىلتىر عانا استانادا يوسيف كوبزوننىڭ تالىپ قالۋىمەن ەرەكشەلەنگەن بۇكىلالەمدىك رۋحانيات فورۋمى ءوتتى. القالى جيىندا ەلوردامىزدى اناۋ-مىناۋ ەمەس، كۇللى گالاكتيكانىڭ رۋحاني استاناسى دەپ جاريالاپ جىبەردىك. سول يوسيف كوبزون جاقىندا «استانا - الەمنىڭ رۋحاني استاناسى. باسقا ەشبىر قالا ونىمەن تالاسپاسىن» دەپ، فورۋمنىڭ تاعى دا استانادا وتكىزىلگەنىن قالاپتى. كوبزون قانشا جەردەن پرەزيدەنت تىگىنشىسىنەن كيىنەتىن، اتاقتى، بەدەلدى... بولسا دا، «سوزىندە تۇرادى» دەپ ايتا المايمىز. كەرەك دەسەڭىز، «رۋحاني استانا» دەگەن اتاقتان «ءۇمىتتى» الەمنىڭ بۇكىل قالالارى ورىستىڭ ءبىر ءانشىسىنىڭ اۋزىنا قاراپ وتىرعان جوق شىعار. كوبزون گەراكل ەمەس، ريم، پاريج بەن لوندوندى كارتادان سىزىپ، جەرمەن-جەكسەن ەتە المايدى. ال كەز كەلگەن ادام استانانى شىن جۇرەكتەن جاقسى كورسە دە، جاڭاعىنداي قالالاردىڭ جانىندا «ءسابي» ەكەنىن بىلەدى.

قوش، بيىل ەندى استانا تۇركى الەمىنىڭ مادەني استاناسى بولىپ جاريالاندى. ايتسە دە، بەرىسى تۇركى، ارىسى الەمدى قويا تۇرىپ، استانا ءوز قازاعىمىزدىڭ رۋحاني، مادەني استاناسى بولا الدى ما؟ بۇل ءبىر بۇگىن كوتەرىلىپ وتىرعان تاقىرىپ ەمەس. ەليتانى الماتىدان «تارتىپ الۋ» تالپىنىستارى استانا استانا بولعالى باستالعان. تالاي اعالارىمىزدى جىلى ورنىنان قوزعاپ، ايازى ساقىرلاعان ارقاعا كۇشتەپ اكەلگەندەي بولدى. «العاشقى جىلدارى اعاش وتىرعىزسا، ءتورت جاعىنان ارقانداپ قازىق قاعىپ قوياتىن. ءدال سولاي، شەنەۋنىكتەردى دە بايلاپ-ماتاپ ارەڭ ۇستادى» دەيدى ستسەناريست باقىت قايىربەكوۆ. شەنەۋنىكتەر عانا ەمەس، زيالى قاۋىمدى دا. قازاقتىڭ جانىن كوشىرۋ وڭاي شارۋا ەمەس. سول كەزدە تالاي قالامگەرگە ءۇي بەرىلدى. قالا ماڭىنان جەر ۇسىنىلدى. سوندا اقىن-جازۋشىلاردىڭ دەنى تەگىن جەردى الۋ تۇگىلى، كەلىپ كورۋگە ەرىندى دەيدى. پرەزيدەنت پەن اكىمنىڭ جومارت قولىنان داڭعاراداي پاتەرلەردىڭ كىلتىن السا دا، سول ءۇيدىڭ تابالدىرىعىن اتتاپ كىرمەگەندەر دە بارشىلىق. رەسمي جيىندارعا شاقىرىلعاندا ءبىر كەلمەسە، زيالى قاۋىم استانانى جەرسىنبەي-اق قويدى.

ەلدىڭ مادەني ورتالىعى الماتى ەكەنى دە راس. قازاقستان كىشكەنتاي ەل ەمەس. ءبارىن ءبىر قالاعا جيناي المايسىڭ. بىراق ەلىمىزدەگى ەڭ ماڭىزدى شەشىمدەر قابىلداناتىن قالا - استانا. سوندىقتان زيالى قاۋىم باسقا قالادان گورى وسى جەردە كەرەگىرەك.

بۇگىندە استانادا «اۋا-رايىن جاساپ جۇرگەن كىمدەر بار؟ ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماڭىنا ايمان مۇساقوجاەۆا باستاپ، قايرات بايبوسىنوۆ، باۋىرجان نوگەربەك، اشىربەك سىعاي، جانعالي ءجۇزباي سياقتى ءبىر توپ زيالىلار جينالدى. وركەسترىن كوشىرگەن سەكەن تۇرىسبەكوۆ بار. «استانالىق» بولىپ العان فاريزا وڭعارسىنوۆا بار. مادەني جيىن بولسا، شاشى جەلبىرەپ سەرىك تۇرعىنبەكۇلى جۇرەدى. تومپاڭداعان نەسىپبەك ايتۇلىن كورىپ قالامىز. اكىم تارازي مەن روزا مۇقانوۆا بار. تولەن ابدىك بار. انشىلەردەن «بايتەرەك» توبى مەن دوسىمجان تاڭاتاروۆ، مارجان اراپباەۆا، قاراقات پەن قىدىرالىنى، تۇرسىنبەكتىڭ تەاترىن اتايمىز. وپەرا جانە بالەت تەاترى مەن قوس دراما تەاترىن ۇمىتپايىق. بىراق الماتىداعىداي اۋرا جوق، «استانا تەاترلارىندا ءوزىڭدى «مادەنيەتتى ادام» سەزىنە المايسىڭ» دەپ ەدى ءبىر تانىسىمىز. كونتسەرتتەن كونتسەرت وتسە دە، ەلوردادا ءالى دە مادەني ءومىردىڭ قايناپ جاتپاعانى سەزىلەدى. گاسترولشى قاۋىم كۇنىنە ەكى رەت كەلىپ كەتسە دە، «اۋا-رايىن وزگەرتپەيدى»، ويتكەنى.

جۇمىس بابىمەن اۋىسىپ كەلگەن ءبىر جاس جازۋشى: «استانادا قارىز سۇرايتىن ادام جوق ەكەن» دەپ، الماتىعا قايتىپ كەتىپتى ءبىر جىلى. قالاي بولعاندا دا، سول «قارىز سۇرايتىن ادامنىڭ» (جازۋشىنىڭ ءوز ورتاسى - رەد.) ازدىعى سەزىلىپ تۇرادى.

جازۋشىلار وداعىنىڭ استانالىق فيليالىنا ءبىر عيمارات بۇيىرمادى دەگەن كەيىستى راحىمجان وتارباەۆتاردىڭ اۋزىنان ءجيى ەستيمىز. «استانادا توقسانعا تارتا قالامگەر قاۋىمى بار، - دەگەن ول. - ارالاس-قۇرالاسقا ءزارۋمىز. باياعى شىعارماشىلىق ەركىندىك جوق. ونىڭ ۇستىنە، باسى ءبۇتىن كەڭسەگە دە ءزارۋمىز. استانانىڭ اتاعى دارداي بوس تۇرعان عيماراتىنىڭ ءبىر بوساعاسى بۇيىرماي-اق قويدى». «ورتا جوقتىڭ» قاسىرەتىن مادەنيەتتانۋشى، كۇيشى، جازۋشى تالاسبەك اسەمقۇلوۆ كورۋدەي-اق كورىپ جۇرگەن سياقتى. اعامىزبەن تىلدەسكەن سايىن «الماتىعا قايتامىن» دەگەننەن باسقانى ەستىمەيسىز. «استانادا رەسمي جيىنداردان باسقا ەشتەڭە جوق» دەپ ناليدى «التى اي قىس ۇيقاماقتا وتىرعان» تاعى ءبىر اعامىز.

«نەگە ورتا جوق؟ ءبىر ايماننىڭ، ءبىر فاريزانىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟» دەپ داۋ ايتادى كاكىمبەك سالىقوۆ اعامىز. راسى راس-اۋ، بىراق ايمان مەن فاريزا بار ەكەن دەپ، سالىپ ۇرىپ سولاردىڭ ۇيىنە كىرىپ بارمايسىڭ عوي.

ءيا، ازىرگە ەڭ جاقسى تەاتر(لار), جالعىز مەملەكەتتىك كينوستۋديا، شىعارماشىلىق وداقتاردىڭ ءبارى الماتىدا. بىراق بايقاساڭىزدار، ەڭ جاقسى كينوتەاتر، ەڭ جاقسى ۋنيۆەرسيتەت، ەڭ جاقسى كونتسەرتتىك زال(دار) استانادا. وسى «ەڭ جاقسىلار» سانى ۋاقىت وتكەن سايىن كوبەيە بەرەدى. سوندىقتان، ءدال بۇگىنگى كۇنى اقىن-جازۋشىلارعا ۇلتاراقتاي جەر بەرسەڭ دە، قوس قولداپ جابىسار ەدى. بىراق، ولاي ەتۋدىڭ قاجەتى شامالى سەكىلدى. داۋرەن بەرىكقاجى مەن تاناكوز تولقىنقىزى، ەرلان ءجۇنىس، ازامات تاسقارا، اسىلزات ارىستانبەك، دينارا مالىكوۆا سياقتى تولىپ جاتقان جاستار بار. قالامىنىڭ جەلى بار جۋرناليستەردىڭ ءبىر شوعىرى دا توپتاسىپ ۇلگەردى. جوعارى جاق جارىلقايمىن دەسە، وسى جاستاردى جارىلقاسىن. ويتكەنى قوس-قوستان ءۇيلى بولعان اقساقالدارىمىز: «مەنى الماتىعا جەرلەڭدەر» دەپ وسيەت قالدىرادى. ال جاس اقىن-جازۋشىلاردىڭ باسقا قالادا ءۇيى جوق. قانشا كۇشەنسەڭ دە، اعا بۋىننان استانا پاتريوتىن جاساي المايسىڭ. باس قالادا اش-جالاڭاش جاستىعىن وتكىزىپ جاتقان بۇگىنگى بۋىننان عانا استانانىڭ شىن جىرشىرلارى شىعادى. وسى بۋىن عانا و.گەنري ايتقان «ۇلكەن قالانىڭ ءۇنىن» ەستي الادى. وسى بۋىن استانادا قازاقى، رۋحاني ورتا قالىپتاستىرادى. استاناعا ءوز زيالىسىن وسىرەر ۋاقىت جەتتى.

ءسىز نە دەيسىز؟

مۇحتار شاحانوۆ، اقىن:

الماتىنى قيىپ كەتە سالۋ قيىن

- استانا رۋحاني ورداعا اينالۋى ءۇشىن وندا رۋحى مىقتى ادامدار تۇرۋى قاجەت. بۇگىندە زيالىلارىمىزدىڭ كوبى الماتىدا تۇرادى. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، استانىڭ تابيعاتى قاتال، بىرنەشە اي بويى قىس بولىپ تۇرادى. جاۋىن-شاشىننان ادامنىڭ كوزى اشىلمايدى. ءومىر سۇرۋگە، بىلايشا ايتقاندا، قولايسىز. سوسىن زيالى قاۋىمنىڭ الماتىنى جاي قيىپ كەتە سالۋى قيىنداۋ.

امانگەلدى كەڭشىلىك، جازۋشى:

زەينەتتەگى زيالىلارىمىزدان گورى، دارىندى جاستاردى كوپتەپ تارتۋ كەرەك

- استاناعا زيالى قاۋىم كەلمەيدى دەپ رەنجۋگە بولمايدى. سەبەبى، بىزدەگى زيالى قاۋىمنىڭ دەنى ورتا جاسقا جەتكەن نەمەسە اسىپ كەتكەن ازاماتتار. ولار جاقىن جىلدارى ءبارىبىر زەينەتكەرلىككە شىعىپ كەتەدى. كەرىسىنشە، استانا ناعىز  مادەنيەت ورداسى بولۋ  ۇشىن ونەرگە، مادەنيەتكە جاقىن جاستاردى كوبىرەك تارتۋىمىز كەرەك. ولارعا ۇكىم كومەك  كورسەتىپ، شىعارماشىلىعىن ارقاشان قولداپ وتىرۋى  قاجەت. سوندا عانا باس قالامىز  الماتى سياقتى قازاقتىڭ رۋحاني قالاسىنا  اينالادى.  مەنىڭ ءبىر بايقاعانىم، قازىر استاناعا ەلىمىزدىڭ ءتۇرلى ايماعىنان جاستار كوپتەپ كەلىپ جاتىر. وسى لەك  ەشقاشان توقتاپ قالماۋى ءتيىس.  سونداي-اق، مەن ەلوردامىزدا ۇلتتىق قابىرىستان اشۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن. ول جەردە ناعىز قازاقتىڭ ماقتانىشتارى، قايراتكەرلەرى، زيالىلارى جەرلەنۋى ءتيىس. بۇل دا باسشىلاردىڭ الدىندا تۇرعان ۇلكەن ماسەلەنىڭ ءبىرى.

د.ماكەجان

«حالىق ءسوزى» گازەتى