Din kez kelgen memleket ýshin asa manyzdy. Adamdardyng senimi men ózara týsinistigi memleketting bolashaghyn anyqtap bermek. Qazaqstan ýshin ol dәl solay. Aghymdaghy 2021 jyl eki mereytoydy qamtidy – osydan on bes jyl búryn tәuelsiz Qazaqstannyng tarihynda túnghysh ret din salasyndaghy uәkiletti organ – Din isteri komiyteti qúryldy, sonday-aq on jyl búryn jana «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» zang qabyldandy. «Qazaqstan Respublikasynyng eng ýzdik memlekettik qyzmetkeri» birinshi respublikalyq bayqauynyng jenimpazy, QR Parlamenti Mәjilisining bas konsulitanty Janna Onlasheva Qazaqstanda Komiytetting qalay qúrylghany, qanday qyzmet atqaratyny turaly manyzdy aqparattardy aityp berdi.

«Din isteri komiyteti qúrylghan kezde onyng qajettiligi turaly qoghamda pikirtalastar boldy. Óitkeni, memleket dinnen bólek, búl salagha aralasa almaydy dep uәj aitqandar da boldy. Alayda, mine, aragha on bes jyl salyp, memleket atynan diny birlestiktermen ózara әrekettesetin Komiytet qúru turaly sheshimning qanshalyqty dúrys bolghanyn kórip otyrmyz. Onyng qajettiligining basty dәleli, jan-jaqty júmys, onyng ishinde, eng aldymen, diny ahualdy taldau qajet. Óitkeni, diny sala serpindi damyp keledi, azamattarymyzdyng ómirine әser etetin ong da, teris te tendensiyalar údayy tuyndap otyrady jәne qazirgi ýderisterdi saraptau, janjaldardyng aldyn alu – memleketting mindeti», – dedi zang ghylymdarynyng kandidaty Janna Onlasheva.

Ol osy kezende Qazaqstandaghy memleket pen din bir-birinen bólek bolghandyqtan, memleket diny birlestikterding qyzmetine aralasa ala ma, olardyng qyzmetining tәrtibin belgiley ala ma degen súraqty anyqtau manyzdy bolghanyn atap ótti.

«Shet elderdegi memlekettik-konfessiyalyq qarym-qatynas tәjiriybesin talday otyryp, is jýzinde barlyq elder konfessiyalardyng qyzmetin retteytin normalardy óz zannamalarynda mindetti týrde bekitedi, sonday-aq qajet bolghan jaghdayda diny senim bostandyghyn shekteydi degen qorytyndygha keluge bolady. Jәne búl adam qúqyqtary jónindegi halyqaralyq qújattargha tolyghymen sәikes keledi. Eng manyzdy aktilerding biri – Azamattyq jәne sayasy qúqyqtar turaly halyqaralyq pakt – dindi ústanu nemese nanym-senim bostandyghyna tek zanmen belgilengen jәne qoghamdyq qauipsizdikti, tәrtipti, densaulyq pen imandylyqty qorghau ýshin qajetti shekteuler ghana qoldanylatynyn, sonday-aq basqalardyng negizgi qúqyqtary men bostandyqtaryn saqtaytyny aitylghan», - dep týsindirdi spiyker.

Din isteri komiyteti qúrylghannan keyin birden kýn tәrtibine qoyylghan osy uaqytqa deyin eng kóp talqylanghan mәselelerding biri – diny senim bostandyghyn shekteu mәselesi. Qazaqstan Konstitusiyasynda әrkimnin, yaghny el azamattarynyn, sheteldikter men azamattyghy joq adamdardyng ar-ojdan bostandyghyna qúqyghy bekitilgen. Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyasynyng 39-babyna sәikes ar-ojdan bostandyghyn eshbir jaghdayda shekteuge bolmaydy. Osyghan baylanysty diny senim bostandyghy men ar-ojdan bostandyghynyng araqatynasy turaly súraq tuyndaytyny anyq. Ol turaly da maman óz pikirin bildirip, bylay deydi.

«Din isteri komiytetining júmysy barysynda qyruar ister atqaryldy. Birden osy saladaghy barlyq mәseleler ortalyqtandyrylghan týrde taldanyp, sheshu joldary әzirlendi. Mәselen, jaghdaydy taldau «Bilim turaly» Zannyng talaptaryna qaramastan, úzaq jyldar boyy әrtýrli konfessiyalardyng diny oqu oryndary liysenziyasyz júmys istep, al key júmys istemeytin diny akademiyalar anyqtalghanyn kórsetti. Osyghan oray, birneshe ay boyy Qazaqstan Respublikasy Din isteri komiyteti men Bilim ministrligining bir top qyzmetkerleri birlesip júmys istep, nәtiyjesinde diny bilim beru úiymdaryn liysenziyalau jәne belsendi emes bilim beru úiymdaryn taratu júmystary bastaldy», - deydi maman.

Janna Onlasheva atap ótkendey, Komiytetting ýlken jetistigi – «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» jana Zannyng qabyldanuy. «Diny senim bostandyghy jәne diny birlestikter turaly» túnghysh zang – egemendi Qazaqstannyng alghashqy zandarynyng biri, ol tәuelsizdik alghannan keyin bir jyl ótken son, 1992 jyly 15 qantarda qabyldandy. Sol kezde búl ýlken súranysqa ie boldy, óitkeni dindarlar men diny birlestikterge kenestik zannamamen belgilengen kóptegen shekteuler men talaptar joyyldy », - dep qosty ol.

«Biraq uaqyt óte kele jana mәseleler tuynday bastady. Kenestik kezende «temir shymyldyqpen» jabylghan Qazaqstan ýshin ekstremistik aghymdardyng taraluy, iydeologiyasy belgisiz jana úiymdardyn, onyng ishinde densaulyq saqtau jýiesining qyzmetterin paydalanudan bas tartudy jaqtaytyn úiymdardyng payda boluy, otbasy mýshelerimen qarym-qatynastyng ýzilui ýlken qiyndyqqa ainaldy. Sondyqtan «Diny senim bostandyghy jәne diny birlestikter turaly» Zangha birneshe ret ózgerister men tolyqtyrular engizu әreketi jasaldy, osyghan baylanysty diny senim bostandyghynan erekshelenetin memlekettik-konfessiyalyq qatynastardyng birinshi kezeni ayaqtaldy. Osy jana jaghdayda memleket pen diny birlestikterding qarym-qatynasy qanday boluy kerek, memleket diny bostandyqtardy shektey me jәne ony qanshalyqty jasay alady degen súraq tuyndady», - dep týsindirdi QR Parlamenti Mәjilisi Apparatynyng bas konsulitanty Janna Onlasheva.

Jalpy, múnday jaghdaygha qazaqstandyqtardyng bәri birdey dayyn bolmaghanyn, keybir qandastarymyzdyng kenestik tyiymdargha qayta oraludan qorqatynyn, diny birlestikterding qyzmetin ontaylandyru qajettiliginen bas tartqanyn atap ótuge bolady. Óitkeni, «Ar-ojdan bostandyghy jәne diny birlestikter turaly» Zannyng birinshi redaksiyasynda is jýzinde shekteushi normalar bolmaghan. Zannyng liyberaldylyghy sonsha, diny ortalyq pen jergilikti diny birlestikti qúrugha birdey talaptar qoyyldy. Olardy on qúryltayshy qúra alatyn edi. Sondyqtan Qazaqstanda diny qyzmet turaly jana zang qabyldanghangha deyin is jýzinde eshbir diny birlestikterdi bildirmeytin, is jýzinde jergilikti diny birlestikter bolyp tabylatyn, biraq kóptegen diny birlestikterdi biriktiretindermen birdey mәrtebege ie bolghan birqatar diny ortalyqtar boldy.

Diny birlestikterdi tirkeuge qoyylatyn talaptardyng joqtyghynan diny әdebiyetter men diny zattardy shygharumen ainalysatyn kommersiyalyq úiymdardy diny birlestikter retinde tirkeu jaghdaylary oryn alghanyn, óitkeni songhylary ótkizu kezinde qosylghan qún salyghynan bosatylatynyn da qoldanghan jayttar kezdesti. Osy jәne basqa da atalghan mәseleler diny birlestikterding tirkelu tәrtibin jәne tútastay alghanda qyzmetin týbegeyli pysyqtau mindetin qoydy.

Osynday jaghdayda Din isteri komiyteti «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» Zannyng qazirgi núsqasyn әzirledi. Onda kóptegen jana erejeler, sonyng ishinde missionerlerdi, diny birlestikterdi, diny oqu oryndaryn tirkeu, nanym-senimderdi taratu, diny joralghylar jәne t.b. naqty aityldy.

Zannyng ýlken janalyghy basqa elderding zannamasynda joq «diny qyzmet» úghymynyng payda boluy boldy. Sonymen birge, atalghan zang júmys istegen on jyl ishinde oghan jeti zanmen ózgertuler men tolyqtyrular engizilip, sonymen birge olardyng bireui ghana diny salagha tikeley qatysty bolsa, qalghandary ony basqa zandargha sәikes keltirudi kózdeydi. Rasynda, «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» Zandy Qazaqstandaghy eng túraqty zandardyng biri dep tanugha bolady. Soghan qaramastan, ómir bir ornynda túrmaydy, din siyaqty nәzik salada problemalardyng aldyn alu ýshin barlyq sharalardy qoldanu qajet. Osy orayda, Din isteri komiytetining qyzmetkerlerine aldaghy uaqytta da óz júmysyn joghary dengeyde jýrgizip, tuyndaghan syn-qaterlerge der kezinde den qoyyp otyru mindeti túr.

Tayau Shyghys elderining basym bóligi dinge qatysty naqty zandar qabyldamay, aqyry tәuelsizdikteri shatqayaqtap qalghany bar. Al Qazaqstan onday qatelikterge jol bermeui tiyis. Aqyldy el ózgening qateliginen sabaq alady.

Abai.kz