Qazaqstan Respublikasy Parlament Mәjilisining deputaty,
«Nur Otan» partiyasy fraksiyasynyng mýshesi J. Sýleymenovanyn
Qazaqstan Respublikasy Premier-Ministrining orynbasary
E. Toghjanovqa deputattyq saual joldady. Ol saualynda qandastar mәselesin kótergen. 

"1991 jyly Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasymyz Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng bastamasymen sheteldegi qandastarymyzdy elge kóshiru turaly QazSSR Ýkimetining qaulysy qabyldandy. Búl qandastarymyzdyng tarihy Otanyna oraluyna mýmkindik bergen asa manyzdy qújat boldy. Biyl osy tarihy sheshimning qabyldanghanyna 30-jyl toldy. Kóp úzamay Elbasy «Alysta jýrgen aghayyngha aq tilek» atty Joldauyn jariyalap, shettegi qandastarymyzdy elge shaqyrdy. 1991 jyldan beri elimizge 1,5 mln-nan astam qandasymyz qayta oralyp, Ata júrtymen tabysyp, Tarihy Otanynyng damuyna enbek etude.

Shetelde túratyn etnikalyq qandastarymyzdyng Qazaqstanda bilim aluy 1994 jyly joghary oqu oryndary bazasynda etnikalyq qazaqtargha arnalghan dayyndyq kurstarynan bastau alady. Ol kezde qandastarymyzdyng Qazaqstanda tegin bilim alugha arnalghan memlekettik kvota 2% qúrady. 2017 jyly Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasy N.Á.Nazarbaevtyng tikeley tapsyrmasymen memlekettik kvota 4% - gha deyin ósti. Alayda, atalghan kvota tolyqqandy oryndalmay keledi.

Biraq býgingi tanda, oqugha týsuge niyet bildirgenderding sany kóp  boluyna qaramastan, student atanghandar jyldan jylgha azangda.

Onyng negizgi sebepteri:

Sheteldegi qandastarymyz ýshin Qazaqstannyng bilim beru mýmkindikteri turaly aqparattyng jetkiliksizdigi nemese bolmauy;

Sheteldegi qandastar arasynda qazaq tilin ýirenuge tiyisti oqu-әdistemelik bazanyng bolmauy;

Etnikalyq qandastarymyz ýshin ÚBT emtihandaryn tapsyrudyng qiyndyghy. Óitkeni, qazaqstandyq bilim beru baghdarlamasy boyynsha 11 jyl oqyghan talapker, Qazaqstanda eshqashan oqymaghan nemese tek 9 ailyq dayyndyq kursynan ótken qandastarymyz teng dәrejede test tapsyrady. 2021 jyly tehnikalyq qiyndyqtargha kezikken.

2019 jyly ÚBT-gha qatysugha qújat tapsyrghandar sany –  2000 adam, 863 adam oqugha týsti.

2020 jyly ÚBT-gha qatysugha qújat tapsyrghandar sany – 2025 adam bolsa, onyng 930-y ghana oqugha týsti;

2021 jyly ÚBT-gha qatysugha qújat tapsyrghandar sany – 2478 adam bolsa, nebәri 796-sy ghana oqugha týsti.

Nur Otan partiyasy fraksiyasynyng deputattary sheteldegi qandastarymyzgha arnalghan jana bilim beru konsepsiyasyn qarastyrudy jәne qandastarymyzdyng elge oralyp, tegin bilim aluyna qatysty kelesi úsynystardy engizemiz:

Birinshiden, etnikalyq qazaqtar ýshin halyqaralyq emtihandarmen sәikestendire alatyn ÚBT-nyng balamaly emtihanyn engizudi qarastyru qajet. Sonymen qatar, dayyndyq kurstaryn tildik kurstargha ózgertudi úsynamyz.

Ekinshiden, etnikalyq qandastarymyzgha Bolon prosesi jәne akademiyalyq útqyrlyq stiypendiyalyq baghdarlamasy ayasynda magistratura men doktaranturagha jeke kvota bóludi qarastyrudy úsynamyz. Býgingi tanda osy baghdarlama boyynsha qandastarymyz barlyq shetel azamattarymen birdey dәrejede qatysady. Sonymen qatar, akademiyalyq útqyrlyq baghytymen Europa men TMD elderindegi etnikalyq qandas studentter almasu ýshin kvota bólinuin úsynamyz.

Ýshinshiden, Qazaq diasporasy kóp shoghyrlanghan elderden ýkimetaralyq bilim beru granttary ayasynda etnikalyq qandastardy barynsha tartu qajet.

Tórtinshiden, Sheteldegi etnikalyq qandastar arasynan pedagogtar men ghylymy qayratkerler qauymdastyghyn qúru. «Abay instituty» qazaq tilin oqytugha baghyttalghan internet portal júmysyn kýsheytu, Konfusiy, Gete mәdeny úiymdary tәjiriybesinde odan әri damytu. Onlayn formatta qazaq әdebiyeti, Qazaqstan tarihy, balalar әdebiyeti boyynsha sheteldegi qazaq qauymynyng tildik erekshelikterin eskere otyryp, әmbebap kitaptar әzirleu. Qazaq TV-de qazaq tilin oqytudyng televiziyalyq núsqasyn iske qosu (120 elding auditoriyasy). Sheteldik joghary oqu oryndarynda «Qazaq tili» bólimderi bar fakulitetterge qarjylyq, gumanitarlyq jәne әdistemelik qoldau tanytudy úsynamyz.

Besinshiden, Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne ghylym ministrligi tarapynan qazaq mektepteri saqtalghan Ózbekstanda – 370 mektepke, Mongholiyagha – 43 mektepke әdistemelik jәne ghylymy qoldau kórsetu qajet. Búl mektepterdegi múghalimderge biliktilikti arttyru kurstaryn úiymdastyrudy qolgha alu ózekti. Sonymen qatar, Resey Federasiyasynyng aumaghynda qazaq tilin oqytu mýmkindikterin qarastyrugha baylanysty bilim beru úiymdarymen júmysty kýsheytudi úsynamyz.

Qazaqstan Respublikasynyng zannamasynda belgilengen merzimde jauap beruinizdi súraymyz" deydi deputat óz saualynda.

Abai.kz