Búrynnan qozghalyp, el qarsy bolyp jatqan, qazir qoghamda ótkir pikirtalasqa ózek bolyp bolyp otyrghan Astananyng atyn auystyrsaq, qaytadan «Astana» dep qoy ynghaysyz, mening oiymsha.

Biz kezinde «Astana» atynyng ózine de qarsy shyqqanbyz. «Qazaqtyng bay sózdik qory qayda, «Astananyng aty Astana» degen ne kemtarlyq?», - dep jazghanbyz. Biraq, ol at ókinishke oray qoyylyp ketti. Sol kezde tura boljaghanymyzday, búl bolashaqta Nýrsúltan Nazarbaevtyng atyn qong ýshin jasalyp otyrghan aldyn ala shara dep, dәl tauyp aitqanymyzday, bir kýnde «Núr-Súltangha» auysty. Endi sol biz jaqtyrmaghan «Astana» atauynyng ózine de zar bolyp, qayta ataluyn qalap jatqandar da bar...

IYә, 2019 jyly 20 nauryzda Qazaqstan astanasynyng aty – «Núr-Súltan» qalasy bolyp auysty. Al 25 nauryzda osy ataudy sayasiy-qoghamdyq úiymdardyng qoldauy retinde shaqyrylghan «Qazaqstan – 2050» demokratiyalyq kýshter koalisiyasy jiynyna «Aq jol» partiyasy tóraghasy Azat Peruashev barudan bas tartty da, tóraghanyng orynbasary retinde jiyngha men qatysugha tura keldi.

Jiyn bastalmay jatyp bas salghan qaptaghan jurnalisterge de, jiynda da aitqanym:

«Osydan ýsh kýn búryn Elordagha Elbasynyng atyn berdinizder, biraq Nazarbaevqa deyin de tarihymyz bar ghoy. Óitkeni Nazarbaev ayaq astynan taqyrgha payda bolghan joq. Oghan deyin de bizding el tarihynda sheshushi ról atqarghan ataqty handarymyz bar. Aqyry Elorda atyn Elbasynyng atyna, adam atyna auystyrdynyzdar, endi búny jaqsy jalghastyryp alyp ketu kerek. Endeshe, endi tarixy sabaqtastyq retinde Petropavl qalasyna kezinde ózining ordasy túrghan, ýsh jýzding basyn qosqan qazaqtyng úly xany Abylay xannyng atyn, Pavlodar qalasyna qazaqtyng tәuelsizdigi ýshin kýresken qazaqtyng songhy xany Kenesarynyng atyn, kezinde Alash qalasy atanghan Semeyge qazaq tarixynda ghana emes, Orta Aziyada túnghysh sayasy partiya qúrghan Alashorda ýkimetining tóraghasy Álixan Bókeyxannyng atyn berip, jalghastyryp alyp ketuimiz kerek. Keshe ghana Qazaq xandyghynyng 550 jyldyghyn toylaudy «Aq jol» partiyasynyng úsynuymen Elbasynyng ózi bastaghanyn bilesizder. Endeshe, búl tarixy tamyrymyzdyng terendigin, sayasatymyzdyng kemeldigin kóreseter is bolady dep bilemin. Mәslihattarymyz da, Parlamentimiz de qala atyn auystyrudyng gharyshtyq jyldamdyghyn kórsetip otyr, endeshe 28 jyldan beri nege sozyp kelgenbiz búl qalalardyng atyn auystyrudy?..

Tek keshe «Qazaq ýni» últtyq portaly dabyl qaghyp, jazghanday, shash al dese, bas alghan әkimderding «sosialistik jarysy» arqasynda úly túlghalarymyz Abaydyn, Ábilqayyr hannyn, Tóle biydin, ghúlama ghalym Qanysh Sәtbaevtyng attaryn, tipti Tәuelsizdik atauyn auystyryp jiberip jatqanyn qalay týsinuge bolady? Batyr babalarymyzdyng qanymen kelgen, baghasy da, balamasy da joq Tәu eter Tәuelsizdigimiz bolmasa, El bola ma, elbasy bola ma?», - dep sóilegenim tek qazaq baspasózinde emes, Reseyding basty aqparat qúraldarynda da jariyalanyp, ýlken shu boldy.

IYә, shynynda da, jaghympazdyq jarysyna týskender Tәuelsizdik kóshesining ózin Nazarbaevtyng atyna auystyryp jiberdi. Búl óz aldyna jeke әngime. Osy úly túlghalarymyz Abaydyn, Ábilqayyr hannyn, Tóle biydin, ghúlama ghalym Qanysh Sәtbaevtyng attaryn, tipti atap aitqanymday, Tәuelsizdik atauyn auystyryp jibergen ýsh qalanyng (basqa qalalarda da bolsa, ýn qosynyzdar) oblys әkiminin, qala әkiminin, mәslihat deputattarynyng tizimin biz «Qazaq ýni» últtyq portaly men gazetinde jariyalaghanbyz. Keleshekte últ mýddesine qarsy shyqqandardyng «qara tizimi» retinde qaluy ýshin.

Búl jóninde bizding ókinishti bolsa da, tәjiriybemiz bar. 2004 jyly «Qazaq ýni» gazetinde Parlamentte qazaq tiline qarsy shyqqandar tizimin jariyalaghan «Memlekettik tildi tabangha taptaghan Parlament taratylsyn» degen maqala jazyp, qoghamda sensasiyalyq bomba jarghanbyz. Onyng ekinshi kezeni 18 jyl ótkende, biyl, men 2022 jyly 27 sәuirde Memlekettik tildi mindetteu turaly zang qabyldaudy talap etip, ol ýshin Konstitusiyadaghy til turaly 7-shi baptyng 2-shi tarmaghyn alyp tastaudy talap etken «Aq jol» fraksiyasynyng deputattyq saualyn jariyalaghanda jalghasty.

Búl Tәuelsizdik atauyna qarsy shyqqandar turaly men osy aldaghy dýisenbide mәsele kóterip, sol tizimderdi qayta jariyalaymyn. Eger solardyng ishindegi, Tәuelsizdik atyna qarsy shyqqandar әli kýnge mәslihat deputattary ishinde bolsa, ózderi aryzdaryn jazyp, aldyn ala kete beruine bolady... Reti kelgende, aita keteyin, men últ mýddesine qarsy shyqqandardyng qara tizimin «Qara tizim» atty kitabymda jariyalaymyn jaqynda. Olardyng ishinde últtyq mýddemizge qarsy shyqqan, biylikte bolghan, qazir de biylikte otyrghandar da, kezinde «Oppoziyanyng atyn Preziydentting bas gazetinde qalay jazugha bolady, tez qúrtyndar» dep, qazir ózin-ózi «bas oppozisioner» dep jariyalaghandar da, Memlekettik tildi qoldau ýshin búrynghy vedomostvoaralyq komissiyany qayta qúrugha qauly qabyldaghan qúryltaydyng sheshimin oryndaugha qarsy bolyp, Tәuelsizdikting 30 jylynda «Búghan Resey memleketi qalay qaraydy» degen masqara sheshimdi qoldaghan joghary lauazymda otyrghandar da, jalpy «qazaq tiline qarsy shyqqandar da jetedi.

Qazir kóbinese, Astananyng atyn «Alash Orda» dep auystyrudy qalap jatqandar da jetedi. «Elorda» dep úsynghandar da bar. Áriyne, men múny Alashshyl, últshyl retinde de, Alash Ordany úlyqtaushy «Aq jol» partiyasy mýshesi retinde de qoldaymyn. Biraq, bizge qazir eng basty qauip – geosayasy jaghday bolyp túr. Sondyqtan, kórshi imperiyanyng kóz alartulary kóbeyip túrghan kezde «Altan Ordanyng toyyn jasap, Putindi shaqyru kerek» dep jazghanymday, kezinde qanday Europa men Reseydi qol astyna qaratqan úly impreriyanyng múrageri ekenimizdi eske salatyn ses retinde «Altyn orda» atauy layyq qoy dep oilaymyn. Búl úsynysymdy telearnalargha aitqasyn, ónirlerdegi Sabyr Adaydan bastap, qogham belsendileri, jalpy kópshilik jaqsy qoldap ta jatyr eken, rahmet.

Sol baspasózge bergen súqbatymda aitqanymday, Astana atauyn referendum jasamasaq ta, әleumettik jelide elding talqysyna salayyq,

Sonymen, iyә, әriyne, Astananyng aty auysu kerek. Biraq, «Astananyng aty- Astana» degen, «itting aty – iyt», «balanyng aty-bala» degendey sózdik kemtarlyqtan qútylu kerek.

Ol ýshin úsynatyn ataularymyz:

1.Altyn Orda,

2.Alash Orda

3.Elorda

Sonymen, Sizder qay ataudy qalaysyzdar?

Qalyng oqyrmandar qalauyn kýtemiz.

Qazybek Isa

Abai.kz