بۇرىننان قوزعالىپ، ەل قارسى بولىپ جاتقان، قازىر قوعامدا وتكىر پىكىرتالاسقا وزەك بولىپ بولىپ وتىرعان استانانىڭ اتىن اۋىستىرساق، قايتادان «استانا» دەپ قويۋ ىڭعايسىز, مەنىڭ ويىمشا.

ءبىز كەزىندە «استانا» اتىنىڭ وزىنە دە قارسى شىققانبىز. «قازاقتىڭ باي سوزدىك قورى قايدا، «استانانىڭ اتى استانا» دەگەن نە كەمتارلىق؟»، - دەپ جازعانبىز. بىراق، ول ات وكىنىشكە وراي قويىلىپ كەتتى. سول كەزدە تۋرا بولجاعانىمىزداي، بۇل بولاشاقتا ءنۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتىن قويۋ ءۇشىن جاسالىپ وتىرعان الدىن الا شارا دەپ، ءدال تاۋىپ ايتقانىمىزداي، ءبىر كۇندە «نۇر-سۇلتانعا» اۋىستى. ەندى سول ءبىز جاقتىرماعان «استانا» اتاۋىنىڭ وزىنە دە زار بولىپ، قايتا اتالۋىن قالاپ جاتقاندار دا بار...

ءيا، 2019 جىلى 20 ناۋرىزدا قازاقستان استاناسىنىڭ اتى – «نۇر-سۇلتان» قالاسى بولىپ اۋىستى. ال 25 ناۋرىزدا وسى اتاۋدى ساياسي-قوعامدىق ۇيىمداردىڭ قولداۋى رەتىندە شاقىرىلعان «قازاقستان – 2050» دەموكراتيالىق كۇشتەر كواليتسياسى جيىنىنا «اق جول» پارتياسى توراعاسى ازات پەرۋاشەۆ بارۋدان باس تارتتى دا، توراعانىڭ ورىنباسارى رەتىندە جيىنعا مەن قاتىسۋعا تۋرا كەلدى.

جيىن باستالماي جاتىپ باس سالعان قاپتاعان جۋرناليستەرگە دە، جيىندا دا ايتقانىم:

«وسىدان ءۇش كۇن بۇرىن ەلورداعا ەلباسىنىڭ اتىن بەردىڭىزدەر، بىراق نازارباەۆقا دەيىن دە تاريحىمىز بار عوي. ويتكەنى نازارباەۆ اياق استىنان تاقىرعا پايدا بولعان جوق. وعان دەيىن دە ءبىزدىڭ ەل تاريحىندا شەشۋشى ءرول اتقارعان اتاقتى حاندارىمىز بار. اقىرى ەلوردا اتىن ەلباسىنىڭ اتىنا، ادام اتىنا اۋىستىردىڭىزدار، ەندى بۇنى جاقسى جالعاستىرىپ الىپ كەتۋ كەرەك. ەندەشە، ەندى تاريxي ساباقتاستىق رەتىندە پەتروپاۆل قالاسىنا كەزىندە ءوزىنىڭ ورداسى تۇرعان، ءۇش ءجۇزدىڭ باسىن قوسقان قازاقتىڭ ۇلى xانى ابىلاي xاننىڭ اتىن، پاۆلودار قالاسىنا قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن قازاقتىڭ سوڭعى xانى كەنەسارىنىڭ اتىن، كەزىندە الاش قالاسى اتانعان سەمەيگە قازاق تاريxىندا عانا ەمەس، ورتا ازيادا تۇڭعىش ساياسي پارتيا قۇرعان الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ توراعاسى ءاليxان بوكەيxاننىڭ اتىن بەرىپ، جالعاستىرىپ الىپ كەتۋىمىز كەرەك. كەشە عانا قازاق xاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن تويلاۋدى «اق جول» پارتياسىنىڭ ۇسىنۋىمەن ەلباسىنىڭ ءوزى باستاعانىن بىلەسىزدەر. ەندەشە، بۇل تاريxي تامىرىمىزدىڭ تەرەڭدىگىن، ساياساتىمىزدىڭ كەمەلدىگىن كورەسەتەر ءىس بولادى دەپ بىلەمىن. ءماسليحاتتارىمىز دا، پارلامەنتىمىز دە قالا اتىن اۋىستىرۋدىڭ عارىشتىق جىلدامدىعىن كورسەتىپ وتىر، ەندەشە 28 جىلدان بەرى نەگە سوزىپ كەلگەنبىز بۇل قالالاردىڭ اتىن اۋىستىرۋدى؟..

تەك كەشە «قازاق ءۇنى» ۇلتتىق پورتالى دابىل قاعىپ، جازعانداي، شاش ال دەسە، باس العان اكىمدەردىڭ «سوتسياليستىك جارىسى» ارقاسىندا ۇلى تۇلعالارىمىز ابايدىڭ، ابىلقايىر حاننىڭ، تولە ءبيدىڭ، عۇلاما عالىم قانىش ساتباەۆتىڭ اتتارىن، ءتىپتى تاۋەلسىزدىك اتاۋىن اۋىستىرىپ جىبەرىپ جاتقانىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ باتىر بابالارىمىزدىڭ قانىمەن كەلگەن، باعاسى دا، بالاماسى دا جوق ءتاۋ ەتەر تاۋەلسىزدىگىمىز بولماسا، ەل بولا ما، ەلباسى بولا ما؟»، - دەپ سويلەگەنىم تەك قازاق باسپاسوزىندە ەمەس، رەسەيدىڭ باستى اقپارات قۇرالدارىندا دا جاريالانىپ، ۇلكەن شۋ بولدى.

ءيا، شىنىندا دا، جاعىمپازدىق جارىسىنا تۇسكەندەر تاۋەلسىزدىك كوشەسىنىڭ ءوزىن نازارباەۆتىڭ اتىنا اۋىستىرىپ جىبەردى. بۇل ءوز الدىنا جەكە اڭگىمە. وسى ۇلى تۇلعالارىمىز ابايدىڭ، ابىلقايىر حاننىڭ، تولە ءبيدىڭ، عۇلاما عالىم قانىش ساتباەۆتىڭ اتتارىن، ءتىپتى اتاپ ايتقانىمداي، تاۋەلسىزدىك اتاۋىن اۋىستىرىپ جىبەرگەن ءۇش قالانىڭ (باسقا قالالاردا دا بولسا، ءۇن قوسىڭىزدار) وبلىس اكىمىنىڭ، قالا اكىمىنىڭ، ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ ءتىزىمىن ءبىز «قازاق ءۇنى» ۇلتتىق پورتالى مەن گازەتىندە جاريالاعانبىز. كەلەشەكتە ۇلت مۇددەسىنە قارسى شىققانداردىڭ «قارا ءتىزىمى» رەتىندە قالۋى ءۇشىن.

بۇل جونىندە ءبىزدىڭ وكىنىشتى بولسا دا، تاجىريبەمىز بار. 2004 جىلى «قازاق ءۇنى» گازەتىندە پارلامەنتتە قازاق تىلىنە قارسى شىققاندار ءتىزىمىن جاريالاعان «مەملەكەتتىك ءتىلدى تابانعا تاپتاعان پارلامەنت تاراتىلسىن» دەگەن ماقالا جازىپ، قوعامدا سەنساتسيالىق بومبا جارعانبىز. ونىڭ ەكىنشى كەزەڭى 18 جىل وتكەندە، بيىل، مەن 2022 جىلى 27 ساۋىردە مەملەكەتتىك ءتىلدى مىندەتتەۋ تۋرالى زاڭ قابىلداۋدى تالاپ ەتىپ، ول ءۇشىن كونستيتۋتسياداعى ءتىل تۋرالى 7-ءشى باپتىڭ 2-ءشى تارماعىن الىپ تاستاۋدى تالاپ ەتكەن «اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىن جاريالاعاندا جالعاستى.

بۇل تاۋەلسىزدىك اتاۋىنا قارسى شىققاندار تۋرالى مەن وسى الداعى دۇيسەنبىدە ماسەلە كوتەرىپ، سول تىزىمدەردى قايتا جاريالايمىن. ەگەر سولاردىڭ ىشىندەگى، تاۋەلسىزدىك اتىنا قارسى شىققاندار ءالى كۇنگە ءماسليحات دەپۋتاتتارى ىشىندە بولسا، وزدەرى ارىزدارىن جازىپ، الدىن الا كەتە بەرۋىنە بولادى... رەتى كەلگەندە، ايتا كەتەيىن، مەن ۇلت مۇددەسىنە قارسى شىققانداردىڭ قارا ءتىزىمىن «قارا ءتىزىم» اتتى كىتابىمدا جاريالايمىن جاقىندا. ولاردىڭ ىشىندە ۇلتتىق مۇددەمىزگە قارسى شىققان، بيلىكتە بولعان، قازىر دە بيلىكتە وتىرعاندار دا، كەزىندە «وپپوزيانىڭ اتىن پرەزيدەنتتىڭ باس گازەتىندە قالاي جازۋعا بولادى، تەز قۇرتىڭدار» دەپ، قازىر ءوزىن-ءوزى «باس وپپوزيتسيونەر» دەپ جاريالاعاندار دا، مەملەكەتتىك ءتىلدى قولداۋ ءۇشىن بۇرىنعى ۆەدوموستۆوارالىق كوميسسيانى قايتا قۇرۋعا قاۋلى قابىلداعان قۇرىلتايدىڭ شەشىمىن ورىنداۋعا قارسى بولىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلىندا «بۇعان رەسەي مەملەكەتى قالاي قارايدى» دەگەن ماسقارا شەشىمدى قولداعان جوعارى لاۋازىمدا وتىرعاندار دا، جالپى «قازاق تىلىنە قارسى شىققاندار دا جەتەدى.

قازىر كوبىنەسە، استانانىڭ اتىن «الاش وردا» دەپ اۋىستىرۋدى قالاپ جاتقاندار دا جەتەدى. «ەلوردا» دەپ ۇسىنعاندار دا بار. ارينە، مەن مۇنى الاششىل، ۇلتشىل رەتىندە دە، الاش وردانى ۇلىقتاۋشى «اق جول» پارتياسى مۇشەسى رەتىندە دە قولدايمىن. بىراق، بىزگە قازىر ەڭ باستى قاۋىپ – گەوساياسي جاعداي بولىپ تۇر. سوندىقتان، كورشى يمپەريانىڭ كوز الارتۋلارى كوبەيىپ تۇرعان كەزدە «التان وردانىڭ تويىن جاساپ، ءپۋتيندى شاقىرۋ كەرەك» دەپ جازعانىمداي، كەزىندە قانداي ەۋروپا مەن رەسەيدى قول استىنا قاراتقان ۇلى يمپرەريانىڭ مۇراگەرى ەكەنىمىزدى ەسكە سالاتىن سەس رەتىندە «التىن وردا» اتاۋى لايىق قوي دەپ ويلايمىن. بۇل ۇسىنىسىمدى تەلەارنالارعا ايتقاسىن، وڭىرلەردەگى سابىر ادايدان باستاپ، قوعام بەلسەندىلەرى، جالپى كوپشىلىك جاقسى قولداپ تا جاتىر ەكەن، راحمەت.

سول باسپاسوزگە بەرگەن سۇقباتىمدا ايتقانىمداي، استانا اتاۋىن رەفەرەندۋم جاساماساق تا، الەۋمەتتىك جەلىدە ەلدىڭ تالقىسىنا سالايىق،

سونىمەن، ءيا، ارينە، استانانىڭ اتى اۋىسۋ كەرەك. بىراق، «استانانىڭ اتى- استانا» دەگەن، «ءيتتىڭ اتى – يت»، «بالانىڭ اتى-بالا» دەگەندەي سوزدىك كەمتارلىقتان قۇتىلۋ كەرەك.

ول ءۇشىن ۇسىناتىن اتاۋلارىمىز:

1.التىن وردا،

2.الاش وردا

3.ەلوردا

سونىمەن، سىزدەر قاي اتاۋدى قالايسىزدار؟

قالىڭ وقىرماندار قالاۋىن كۇتەمىز.

قازىبەك يسا

Abai.kz