Jetisu oblysynyng Matay auylynda jer dauy kóterildi. Daudyng arty sotqa jetken. 16 qantarda oblystyq sottyng sudiyasy Gýlnar Bektúrghanovanyng tóraghalyghymen sot otyrysy ótti.

Sot otyrysyna tek jauapker tarap kelgen, al shaghymdanushylar onlayn rejimde qatysty. Baylanys qayta-qayta ýzilip, sot prosesine kedergi keltirdi. Jinalghan qauym kópshilikting qazaq tildi azamattar ekenin aityp, sottyng qazaqsha ótuin talap etti. Biraq sudiyanyng aituynsha, aryzdanushy taraptyng advokaty shaghymyn oryssha bergen, sondyqtan prosess orys tilinde ótti.

Juannyng júdyryghy jýikemizdi júqartty

Ótken jyldyng jeltoqsan aiynyng basynda auyl sharuashylyghymen ainalysatyn túrghyndargha arnalyp, Matayda auylynda jer konkursy ótkizilgen. Konkurs nәtiyjesinde qolynda maly bar azamattardyng әrqaysysy 500-600 gektardyng ainalasynda jer uchaskesine ie bolady. 2016 jylghy Jer kodeksining jekelegen normalaryna jariyalanghan moratoriydan keyin birinshi ret ótken búl konkursta qarapayym auyl túrghyndary óz ýlesterin alyp, mәz-meyram bolyp tarqasady. Alayda, jer astynan jik shyqty degendey, auyldyng 20 shaqty azamaty shala býlinip, «konkursty zansyz ótti» dep sotqa shaghymdanghan. Sodan beri auyldyng berekesi qashty. Jaghalay ornalasqan kórshi-qolan, aghayyn-tuys bir-birine alakózdenip, ekige jarylyp otyr.

Aqsu audanynyng әkimdigi bergen aqparatqa sәikes, 2022 jyly audanda auyl sharuashylyghy maqsatyndaghy jerlerge 7 konkurs ótkizilgen.  Eginsu, Suyqsay, Qapal, Qarakóz, Qyzylaghash, Qarasu auyldyq okrugteri boyynsha jalpy 197 jer uchaskesi konkursqa shygharyldy. Kólemi 27 128 gektardy qúraydy. Onyng ishinde 462 gektar suarmaly egistik, 1318 gektar tәlim egistik, 54 gektar shabyndyq, 25 294 gektar jayylym jer.

«Matay auyldyq okrugi boyynsha 69 lot shygharylghan. Túrghyndar tarapynan týsken shaghymgha baylanysty qazirgi uaqytta sot prosesi ótip jatyr. Sot sheshimi negizinde júmystar atqarylmaq», - delingen habarlamada.

«Toyymsyz. Qanaghatsyz. Poyyzdy toqtatamyz»: Jetisu oblysynda býtin bir auyl búrynghy polisiya qyzmetkerine bola sot tabaldyryghyn tozdyryp jýr

Auyl túrghyndarynyng aituynsha, osy daudy úiymdastyryp otyrghan – búrynghy qúqyq qorghau organynyng qyzmetkeri Marat Ómirbek degen adam. Ol zandy ótken jer konkursyna qanaghattanbay, ózining mal sharuashylyghymen ainalyspaytyn 20 shaqty tuys-tughanynyng atynan aryz-shaghym bergizgen. «Onyng maqsaty – ózine taghy qosymsha jer alu», - deydi túrghyndar. Sotqa Matay auylynyng aqsaqaldar alqasy bastaghan, konkurs boyynsha jerge ie bolghan azamattar kelip, qatysty.

Tolghanbek Músaghúlov, 70 jasta:

– Konkurs ótken son, nәtiyjesine qanaghattanbaghan Marat degen jigit aryz jazyp, auyldaghy aghayyndy bir-birimen óshtestirip, ru-rugha bólip, aragha jik saldy. Ol jigitting istep otyrghany dúrys emes. Aryz jazushy 20 shaqty adamnyng bәri óz tuysqany. Solardyng atynan ózi jer alghysy kelip otyr. Onyng onsyz da 5,5 myng gektar jeri bar. Biz múny jaqsy bilemiz. Al qalghan auyl túrghyndarynyng әrqaysyna 500 gektardyng kóleminde jer tiyip otyr. Konkurs әdil ótti. Myndaghan gektar jeri bar adam adalynan alyp otyrghan azamattardyng jerine talasyp otyr.

Jeti adam úyalyp, aryzyn qaytarghan edi. «Biz jer alugha qatyspaymyz, bizding qújatymyzdy alyp, atymyzdan aryz jazyp jibergen, biz múny bilmedik», - dedi. Biraq sózderinen taghy ainyp otyr.

Sotqa jýgingenderding jeteui aryz-shaghymyn qaytaryp alghan, biraq býginde olardyng ekeuinen basqasy aryzdaryn almaytyn bolyp sheshken. «Olargha qysym kórsetken siyaqty» dep boljaydy Matay auylynyng túrghyndary.

Aqsaqaldar әdildik izdep jýr

Qydyrmolda Espenbetov, 80 jasta:

– Altynshy jeltoqsanda jer bólu mәselesi boyynsha audan ortalyghynda konkurs ótti. Sonda bizding auyldyng basym bóligi jerge ie boldy. Onyng kópshiligi mal sharuashylyghymen ainalysa bastaghan jastar. Keyingi kezde siyr, jylqy satyp aldy. Konkurs nәtiyjesine keybir azamattar qarsy shyghyp otyr. Konkurs bolghan song jenis te, jenilis te bolady. Biz osy jerge konkursta jengen azamattardy qoldaugha kelip otyrmyz. Mәslihat taghayyndaghan komissiyanyng sheshimin óz kýshinde qaldyrsa eken degen talabymyz bar.

Eger mәsele sheshimin tappasa, qolymyzdan keletin barlyq mýmkindikti paydalanamyz, kerek bolsa Preziydent әkimshiligine de baramyz.

- Jer komissiyasynyng 69 lot boyynsha ótkizgen konkursy 97 payyzgha oryndalyp, qarapayym adamdar jenimpaz atanghan. Bir adamyng kesirinen jastar ekige bólinip jatyr. Osylardy sabyrgha shaqyryp toqtatumen jýrmiz. Jenimpaz atanghandardyng bәri de Matay auylynyng ósip-órkendeuin qalaydy. Matayda bizde shabyndyq joq, egindik joq, bir temir jolmen osy mal sharuashylyghy ghana. Temir joldyng kóp salalary qysqaryp ta jatyr. Sondyqtan myna jastarymyzdyng kóbi mal sharuashylyghyna auysyp jatyr. Qyzylqúmdy jerde túramyz. Suarmaly jer de joq.

Konkursty daulap jýrgen Ómirbek Sembekúly degen jigit. Onyng jeri de, maly da bar. Tipti, maldy bordaqylau ýshin búrynghy әskery bólimsheni de ózine alyp alghan. Osynyng bәrin qanaghat tútpay túr búl bala. Jastardy sabyrgha shaqyrmasaq Matay ekige bólinip túrmyz. Endi bir-birining qanyn iship, sýiekterin mýjiytin shaqqa jetip otyr. Sondyqtan da, biz aqsaqaldar balalarlardy sabyrgha shaqyryp shapqylyp jýrmiz. Eger osy sottyng sheshimi әdil shyqpasa, onda joghary jaqqa shaghymdanamyz. Ómirbek Sembekúly degen jigit búrynghy polisiya qyzmetkeri Ol jastargha qazirding ózinde sot bitkennen keyin de ayaqtarynnan shalyp, kýn kórsetpeymiz dep qoqan-loqqy kórsetip otyr. Ol tipti 7 jyldan beri Matay auylynyng әkimi bolyp otyrghan jas balagha da kórsetpegen qorlyghy joq. Týrli-týrli «podstava» shantaj jasap keledi. Óitkeni әkim auyl ýshin janyn berip konkursqa kirisken. Ol jigit kóp jerge iyelik etu ýshin 20 adamnyng kuәligin ózi alyp alyp, aryz týsirgen. Zansyz. Olar qorqyp ýndemegen edi. Endi ishindegi 7 adam jerge qatysugha ózderining ótinish bermegenerin aityp, qayta qarsy aryz jazdy. Sot arasynda onlayn ótedi. Bәring bir kabiyentte otyryndar deydi. Al qarsy taraptyng advokaty orys. Onyng aryzyna bola býtin bir auyl sotta oryssha sóileuimiz kerek pe? Qorlyq qoy. Ózderi onlaynda, audaramasy da estilmeydi. Al myna jaqtan 69 qazaq otyrmyz qatysyp, osy endi zandy ma?, - dedi Aqsu audany Matay stansasynyng túrghyny Dariya Dospaeva.

Onyng aituynsha, sottasyp otyrghan búrynghy polisiya qyzmetkeri auyl әkimine, konkurspen jer alghan azamattargha qoqan-loqy kórsetken.

Advokat Azamat Silәmov: «Iske prokurardyng qatysuyn súraymyz», - deydi. Jer komissiyasynyng qúramy osy uaqytqa deyin ózgermegen.

– Audan boyynsha ótken 7 konkurs zandy da, Matayda ótken 8-shi konkurs zansyz bolmaq pa? Biz olay oilamaymyz. Konkurstyng ótu barysy beynetaspagha jazyldy, ashyq ótti. Jer komissiyasy qauly shygharyp qoydy. Sol qaulyny zandy kýshinde qaldyruyn súraymyz, - deydi qúqyq qorghaushy.

Aqsu audanynyng әkimi Esim Bazarhanov bәri sot sheshimine baylanysty ekenin aitady.

– Sot jer komissiyasynyng sheshimin ne búzady, ne qaldyrady. Sol kezde baryp, qol qoya alamyn, - deydi ol.

Sot prosesi ayaqtalghan joq. Kelesi sot otyrysy aqpan aiynyng 3-ine qaldyryldy.

Abai.kz