Keshe, qazan aiynyng 16-sy kýni, Preziydent Qasym-Jomart Toqaev Qytay Halyq Respublikasyna resmy saparmen bardy. Aqorda taratqan aqparatqa sýiensek, sapar eki kýnge sozylmaq.

Sonymen, Memleket basshysy Qytayda ne istep jýr, dәl osy sәtke deyin kimdermen kelissóz jýrgizip, qanday sharalargha qatysty? Biz  qolda bar derekterge sholu jasap kórelik.

Preziydent Qasym-Jomart Toqaev býgin, yaghny qazan aiynyng 17-si kýni, QHR Tóraghasy Sy Szinipinmen kelissóz jýrgizdi.

Qasym-Jomart Kemelúly sóz basynda Sy Szinipinning «Bir beldeu, bir jol» halyqaralyq yntymaqtastyghynyng III forumyna qatysugha shaqyruyn zor yqylaspen qabyl alyp, Qytaygha taghy da saparmen kelgenin atap ótti.

Preziydent jan-jaqty әri mәngilik strategiyalyq seriktestikke negizdelgen qazaq-qytay qatynastary qarqyndy damyp kele jatqanyna nazar audardy.

«Biz barlyq baghyt boyynsha tiyimdi memleketaralyq yqpaldastyqty jolgha qoydyq. Sizding byltyr qyrkýiek aiynda Qazaqstangha jasaghan memlekettik saparynyz ózara baylanystardyng barynsha nyghangyna tyng serpin berdi. Sapar ayasynda elderimiz arasyndaghy yntymaqtastyqtyng jana «altyn 30 jyldyghy» bastaldy. Memleketterimiz arasyndaghy sauda-sattyq tabysty damyp keledi. Aytarlyqtay ósim bar. Investisiyanyng jalpy kólemi 21 milliard dollar bolatyn 52 birlesken joba jýzege asyrylyp jatyr. 2024 jyl Qytayda Qazaqstan turizmi jyly bolyp jariyalandy. Búl osy sala ýshin mol mýmkindikterge jol ashady. Ózara mәdeniy-gumanitarlyq baylanystar ýshin qolayly jaghday jasaluda. Memleketaralyq qarym-qatynastardy mýldem jana dengeyge shygharu ýshin Qazaqstannyng da, Qytaydyng da orasan zor әleueti bar dep sanaymyn. Osy mýmkindikti paydalanyp, qúrmetti Tóragha Sy Szinipiyn, Sizdi kelesi jyly Qazaqstangha memlekettik saparmen keluge shaqyramyn», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

QHR Tóraghasy shaqyruyn qabyl alghany ýshin Memleket basshysyna alghys aityp, ózara tiyimdi yntymaqtastyqty nyghaytu manyzdy ekenin atap ótti.

Kelissóz barysynda taraptar sauda-ekonomika, múnay-gaz, múnay himiyasy, energetika, qarjy, kólik-tranziyt, atom ónerkәsibi, mashina jasau, turizm, elektrondy kommersiya jәne joghary tehnologiya salalaryndaghy jan-jaqty yqpaldastyqty damytu mәselelerin talqylady. Memleketter basshylary birlesken investisiyalyq jobalardy jýzege asyru, sonday-aq mәdeniyetaralyq baylanystargha jaghday jasau manyzdy ekenine nazar audardy.

Búdan bólek, memleketter basshylary halyqaralyq jәne ónirlik kýn tәrtibindegi ózekti mәseleler jóninde pikir almasty.

Qasym-Jomart Toqaev pen Sy Szinipinning kelissózi nәtiyjesinde eki elding delegasiya mýsheleri mynaday qújattargha qol qoydy:

1. Qazaqstan Respublikasy Strategiyalyq josparlau jәne
reformalar agenttigi men Qytay Halyq Respublikasy Damu jәne reformalar jónindegi memlekettik komiyteti arasyndaghy ekonomikalyq damu salasyndaghy almasu jәne yntymaqtastyq jónindegi ózara týsinistik turaly memorandum;

2. Qazaqstan Respublikasy Ýkimeti men Qytay Halyq Respublikasy Ýkimeti arasyndaghy Transkaspiy halyqaralyq kólik baghytyn, onyng ishinde Qytay-Europa qatynasyndaghy konteynerlik poyyzdar ýshin damytu jónindegi kelisim;

3. Qazaqstan Respublikasy Kólik ministrligi men Qytay Halyq Respublikasy Damu jәne reformalar jónindegi memlekettik komiyteti arasyndaghy «Tachen – Ayagóz» temirjolyn salu jobasy boyynsha yntymaqtastyqty birlesip damytu jónindegi ózara týsinistik turaly memorandum;

4. Qazaqstan Respublikasy Ýkimeti men Qytay Halyq Respublikasy Ýkimeti arasyndaghy Transkaspiy halyqaralyq kólik baghytyn damytu jónindegi kelisim;

5. Qazaqstan Respublikasy Auyl sharuashylyghy ministrligi men Qytay Halyq Respublikasy Bas keden basqarmasy arasyndaghy Qazaqstan Respublikasynan Qytay Halyq Respublikasyna rapsty eksporttau kezindegi fitosanitariyalyq talaptar turaly hattama.

Qasym-Jomart Kemelúly Sy Szinipinmen kelissóz jýrgizgennen keyin ózi bilim alghan Beyjing Til jәne mәdeniyet uniyversiytetining aumaghynda orta ghasyrlyq filosof, ghalym Ábu Nasyr Ál-Farabiyge arnalghan bustti saltanatty týrde ashu rәsimine qatysty.

Ashylu rәsimine QHR bilim ministrining orynbasary Van Guanyani, uniyversiytetting Partiya komiytetining hatshysy Ny Haydun, rektory Duan Pen jәne Memleket basshysyna sabaq bergen uniyversiytet professory Lu Shisini, sonday-aq QHR Memlekettik óner múrajayynyng diyrektory, mýsin avtory U Veyshani qatysty.

Memleket basshysy, eng aldymen, Ál-Farabiyding әlemdik órkeniyetke qosqan zor ýlesine airyqsha toqtalyp, ensiklopediyalyq dengeydegi, yaghny jan-jaqty bilimi bar Ál-Farabiydi zamandastary Aristoteliden keyingi «Ekinshi ústaz» dep ataghanyna nazar audardy.

Preziydent ghúlama ghalymnyng enbekteri әrdayym ózekti, mәn-maghynasyn joghaltpaytynyn atap ótti

«Onyng shygharmalary – әlemdik aqyl-oydyng altyn qoryna qosylghan qúndy qazyna. Ál-Farabiyding 1150 jyldyghy ngNESKO-nyng atauly kýnderining jahandyq tizimine engizildi. Biz 2020 jyly osy mereytoydy erekshe atap óttik. Halyqaralyq ghylymy simpoziumdar, konferensiyalar úiymdastyryldy. Monografiyalar men jinaqtar basyp shygharyldy. Derekti filimder týsirildi. Múnyng bәri Ál-Farabiyding enbekterin tereng týsinuge mýmkindik beredi, onyng mol múrasyn jan-jaqty nasihattaugha jol ashady. Endi Qytay ghalymdary men jastaryna filosof jayly birqatar ghylymy enbekter qoljetimdi bolady. Osy qúndy derektermen, eng aldymen, Beyjing Til jәne mәdeniyet uniyversiytetining oqytushylary men studentteri tanysa alady. Búl – quantarlyq jayt. Men de kezinde osy oqu ornynda tura qyryq jyl búryn bilim aldym. Sondyqtan býgin Ábu Nasyr Ál-Farabiyding mýsinin ashu – men ýshin zor mәrtebe, – dedi ol.

Preziydent búdan song Beyjing lingvistikalyq institutynda taghylymdamadan ótken kezinde ózine dәris bergen professor Lu Shisinimen әngimelesti.

Múnan song Memleket basshysyna uniyversiytette oqyghan kezindegi ózining arhiv qújattaryn kórsetti.

Is-shara sonynda Preziydent Beyjing Til jәne mәdeniyet uniyversiytetine Ábu Nasyr Ál-Farabiyding portretin syilap, osy oqu ornynda bilim alyp jatqan qazaqstandyq studenttermen әngimelesti.

Qasym-Jomart Toqaev atalmysh sharadan song SINOPEC kompaniyasy diyrektorlar kenesining tóraghasy Ma Yunshendi qabyldady.

Ángimelesu barysynda ózara yntymaqtastyq jәne múnay-gaz himiyasy men energetika salalaryndaghy birlesken investisiyalyq jobalardy jýzege asyru perspektivalary talqylandy.

Qasym-Jomart Toqaev SINOPEC kompaniyasynyng polietiylen óndirisi jobasyna tolyqqandy seriktes retinde qatysuy Qazaqstannyng atalghan kәsiporynmen ornyqty yqpaldastyghynyng aiqyn dәleli ekenin atap ótti. Qazaqstan múnay-gaz himiyasyna qatysty әlemdik dengeydegi múnday auqymdy jobany búghan deyin jýzege asyrmaghan. Jobanyng jalpy qúny – 7,7 milliard dollar.

«Biz kompaniyanyng Qazaqstan men Qytay arasyndaghy ekijaqty qarym-qatynasty damytugha, sonday-aq elimizding múnay-gaz salasyna qosqan ýlesin joghary baghalaymyz. Sizding kәsipornynyzben yntymaqtastyqty nyghaytugha mýddelimiz әri Sizding kompaniyany Qazaqstannyng strategiyalyq seriktesi dep sanaymyz», – dedi Memleket basshysy.

Óz kezeginde Ma Yunshen Memleket basshysyna kompaniyanyng 2024 jyldyng ekinshi jartysynda zauyt qúrylysyn bastaugha niyettenip otyrghanyn aytty. Sonday-aq Atyrau múnay óndeu zauytynyng bazasynda taghy bir strategiyalyq jobany jýzege asyru – tereftali qyshqyly men polietiylentereftalat óndirisi keshenin salu josparyn jetkizdi.

Búdan bólek, kezdesude geologiyalyq barlau jәne jer qoynauyn paydalanu, sonday-aq atalghan baghytta zamanauy tehnologiyalardy qoldanugha qatysty yntymaqtastyq mәseleleri qarastyryldy.

El preziydenti býgin YTO Express Co., Ltd kompaniyasynyng basqarma tóraghasy Yu Huey Dzyaony da qabyldady.

Kezdesu barysynda elektrondy kommersiya, kólik jәne logistika salalaryndaghy ózara tiyimdi yntymaqtastyq perspektivalary talqylandy.

Qasym-Jomart Toqaev elimizde Alibaba, Wildberries, OZON jәne JDcom sekildi iri marketpleyster júmys istep jatqanyn atap ótti. Qazaqstan 2030 jylgha qaray elektrondy sauda ýlesin jalpy sauda-sattyq naryghynyng 20 payyzyna deyin jetkizudi josparlap otyr.

Ángimelesu barysynda Preziydentke Qytaydyng tez jetkizuge mamandanghan eng iri logistikalyq operatorlarynyng biri bizding naryqqa kelip, Ortalyq Aziyadaghy bas kensesin Qazaqstanda ashudy kózdep otyrghany jóninde mәlimet berildi. Búl uaghdalastyq «Qazposhta» aksionerlik qoghamy men YTO Express Group arasyndaghy yntymaqtastyq turaly kelisimge qol qoi ayasynda bekitiledi.

«Qytaydyng «Bir beldeu, bir jol» bastamasy ayasynda Sizding kompaniyanyzben ózara tiyimdi yntymaqtastyq ornatu ýshin zor mýmkindigimiz bar. Býginde elektrondy kommersiya – ekonomikanyng eng jyldam damyp kele jatqan salalarynyng biri. Álemdik JIÓ-ning shamamen 7 trillion dollar qarjysy osy saladan qúralady. Qazaqstan elektrondy kommersiyany damytugha airyqsha mәn beredi», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Yu Huey Dzyao Memleket basshysyna kompaniyanyng Qazaqstandaghy negizgi jobasy turaly bayandady. Atap aitqanda, kәsiporyn elimizding birqatar ónirinde «A» sanatyna jatatyn jogharytehnologiyalyq mulitimodalidy ortalyqtar saludy josparlap otyr. Múnday infraqúrylym tauardy jedel óndep, ony Europa Odaghy, Euraziyalyq ekonomikalyq odaq jәne Ortalyq Aziya elderine shygharugha ontayly jaghday jasaydy. Al intellektualdy IT-sheshimderdi engizu logistika prosesin tolyqtay avtomattandyrugha mýmkindik berip, elektrondy kommersiya tauarlarynyng kedennen jyldam ótuin qamtamasyz etedi.

Sonymen qatar, Memleket basshysy CITIC Group kompaniyasynyng basqarma tóraghasy Chju Hesinidi qabyldady.

Ángimelesu barysynda energetika, múnay himiyasy ónerkәsibi jәne basqa da manyzdy salalardaghy ózara seriktestikti nyghaytu mәseleleri talqylandy.

Preziydentke CITIC Group kompaniyasy men Qazaqstannyng búghan deyin qol jetkizgen uaghdalastyqtarynyng jýzege asyrylu barysy turaly mәlimet berildi.

«Bizding túraqty kezdesulerimiz aradaghy yntymaqtastyqtyng strategiyalyq sipatyn bildiredi. Biyl mamyr aiynda CITIC Construction kompaniyasy qazaqstandyq seriktesterimen jalpy investisiya kólemi 2 milliard dollar bolatyn jobalardy iske asyru jónindegi 5 qújatqa qol qoydy. Manyzdy jobalardyng biri – Aqtaudaghy Caspi Bitum zauytynyng múnay óndeu quatyn jylyna 1,5 million tonnagha deyin jetkizu. Maghan «QazMúnayGaz» ben CITIC Group arasynda tiyisti kelisimge qol qoyylghany jóninde mәlimet berildi. Qúrylys salasynda mol tәjiriybeniz bar ekenin eskersek, búl joba sapaly әri qysqa merzim ishinde jýzege asyrylady dep oilaymyn», – dedi Memleket basshysy.

Búdan bólek, kezdesu barysynda investisiya jәne agroónerkәsip kesheni salalaryndaghy yntymaqtastyq perspektivalary qarastyryldy.

Qazaqstan Preziydenti CRRC Sorporation Limited kompaniyasynyng basqarma tóraghasy әri atqarushy diyrektory Cuni Yunsaydy qabyldady.

CRRC Sorporation Limited kompaniyasynyng basqarma tóraghasy әri atqarushy diyrektory Cuni Yunsaymen kezdesu barysynda mashina jasau jәne temirjol transporty salalaryndaghy yntymaqtastyq mәseleleri talqylandy.

Qasym-Jomart Toqaevqa «Bir beldeu, bir jol» forumy ayasynda «Qazaqstan temir joly» últtyq kompaniyasy men SRRC arasynda qúny 1,3 milliard dollar bolatyn yntymaqtastyq turaly kelisimge qol qoyylatyny jayynda bayandaldy. Atalghan qújat boyynsha 200 manevrlik jәne magistralidyq teplovozdar satyp alu, sonday-aq Qazaqstanda injiniring jәne servistik qyzmet kórsetu ortalyqtaryn ashu qarastyrylghan.

Preziydent elimizding ozyq tehnologiyalardy qoldanu jәne temirjol tehnikasyna qyzmet kórsetu ortalyqtaryn ashu arqyly lokomotivter óndirisining jergilikti ýlesin arttyrugha mýddeli ekenin atap ótti. Osy orayda Memleket basshysy Qazaqstannyng negizgi kólik-logistikalyq hab ekenin aityp, sol arqyly CRRC kompaniyasynyng Euraziya kenistigi men Europa naryqtaryna shygha alatynyn jetkizdi. Búl rette Memleket basshysy kompaniyanyng osy maqsattargha 200 million dollar investisiya qúi niyetin qúptady.

– 20 jyl boyy Sizding korporasiyanyz elimizben tabysty yntymaqtastyqta júmys istegeni quantady. Osy jyldar ishinde Qazaqstan kompaniyadan 300-ge juyq jolaushylar vagony men lokomotivterdi, sonday-aq 6 myng jýk vagonyn satyp aldy. Qazaqstanda kompaniyanyng ónimderi sapaly ekenin kórsetti. Bizding seriktestigimizdi jana dengeyge kóteruge barlyq mýmkindik bar ekenine senimdimin, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Óz kezeginde Suni Yunsay Qazaqstannyng CRRC kompaniyasyna kórsetip jatqan qoldauy ýshin rizashylyghyn bildirdi. Onyng pikirinshe, kәsiporyn Qazaqstan naryghynda qyzmet etken 20 jyl ishinde ózara tiyimdi yntymaqtastyq joghary dengeyge kóterilgen.

CRRC Corporation Limited korporasiyasy әlemdegi temirjol transportynyng eng iri óndirushisi sanalady jәne әlemdik lokomotiv óndirisi naryghynyng shamamen 50 payyzy Qytay kompaniyasyna tiyesili.

Kelissózder men kezdesuler jalghasyp jatyr. Biz aldaghy uaqytta preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng Qytay sapary jayly saraptamamyzdy oqyrman talqysyna úsynatyn bolamyz.

Abai.kz