Senbi, 21 Qyrkýiek 2024
Áne, kórding be? 2028 4 pikir 8 Qarasha, 2023 saghat 17:25

«Altyn ordagha» Putinning de bar talasy...

Jyl basynda Gaga soty jaghynan «soghys qylmyskeri» atanyp, halyqaralyq izdeu jariyalanghan Resey preziydenti Putin myrza shetelge barudy mýldem qoyyp edi.

Qytay basshysy qatysqan, Ontýstik Afrikada ótken «Altyndy elder» sammiytine de barmady. Ýndistanda ótken «Ýlken jiyrmalyq» elder basshylarynyng basqosuyna onlayn qatysty. Búdan bir ay búryn, atap aitqanda, 7-shi qazan kýni HAMAS Izrailige basyp kirip, Orta shyghystaghy jaghday ushyqqannan keyin Kremli qojayyny belsenip sala berdi. Qytaydyng «Bir jol, bir beldeu» jobasynyng onjyldyghyna oray, Beyjinge baryp qaytty. Qytaymen birlesip, Birikken últtar úiymy qauipsizdik kenesi túraqty jorasy salauatyn paydalanyp Gazadaghy jaghdaydy retteuding Amerikalyq jobasyna qarsy qarar dayyndady.

Izraili-HAMAS qaqtyghysynyng aldynda, Batysty yadrolyq synaqtarymen qorqytqan Soltýstik Koreya basshysy Kim Chen Ynnyng Maskeuge sapary da әlem elderining nazaryn audarghan. Batystyng yqpaldy basylymdary «Soltýstik Koreya basshysy Orys әskerine әskery qaru-jaraq beredi, Resey taraby onyng qarymjysyna ozyq yadrolyq qaru men jasandy serik jasau tehnologiyasyn úsynady» dep boljam jasaghan. HAMAS-tyng Izrailige el kýtpegen soqqysynan keyin onyng bәri kólenkede qaldy. AQSh pen NATO-nyng nazary Ukrainadan Izrailige audy.

Onyng әriyne, qysqa uaqytqa josparlanghan «arnauly operasiyasy» oilaghanynday bolmay, 1 jyl 8 aidan astam uaqytqa sozylghan Putinge ghana paydaly ekeni anyq. Onyng belsenip shygha keluining sebebi de sonda jatsa kerek. Resey Ukrainagha soghys ashqanda Ramazan Qadyrovtyng Kremli qojayynyna erekshe adaldyq tanytyp, aldynghy shepke «sheshen otryadyn» attandyrghany belgili. Osy joly da Evreylerge qarsy ereuildi Daghystan bastady. Oghan týsinik bergen Putin myrza «ereuilding artynda AQSh pen Ukraina túr» dep mәlimdedi. Aq ýidi «әlemdegi qaqtyghystardyng birden-bir ot kóseushisi» dep aiyptady.

AQSh-ta ótken C5+1 (Orta Aziyadaghy bes respublika men Amerika basshysynyn) kezdesuin aitpaghanda, jaqynda Fransiya preziydenti Makron Qazaqstan men Ózbekstangha resmy saparmen kelip qaytty. Dese de aimaqta Resey yqpaly әli de myghym. Orta Aziya basshylarynyng Kremlige ekonomikalyq, sayasy jaqtan tәueldiligin aitpaghanda, mәdeniy-ruhany jaqtan da kiriptar. Oghan dәlel retinde aimaq bashylarynyng orys tilining búrynghy Kenes odaghy qúramynda bolghan elderdegi mәrtebesin kóterudi kózdeytin «Orys tilin damytu halyqaralyq qoryn» qúruda erekshe belsendilik tanytqanyn atap ótken jón.

Álemdik búqaralyq aqparat qúraldary birer kýn búryn Zelenskiyding Izrailige saparlay baratynyn jarysa jazghan edi. Osy aptada Putinning de Qazaqstangha keletinin jeke aqparat sayttar jarysa jazyp jatyr. Kremli qojayyny ózi moyyndaghanday Reseyding qazir Europamen qaqpasy jabylyp, Qytay men Qazaqstan ghana syrtqy dәliz bolyp túr.

HAMAS-tyng shabuylynan búryn Netanyahu biyligi Reseydi shamdandyryp aludan qorqyp, Zelenskiy súraghan ozyq qarularyn bermey kelgen edi. HAMAS-tyng ókilderi Mәskeuge kelip ketkennen keyin Izraili qaharyna mindi. Qarashanyng ekisinde Izraili tarabynyng Reseyding Siriyadaghy әskery bazasyna da soqqy jasaghany mәlim boldy. Ertesi Resey SIM-ning orynbasary Izraili tarabynyng búryn Siriya aumaghyna soqqy jasasa kýni búryn eskertetinin, búl joly aldyn ala esh eskertpesten oq atqanyna narazylyq bildirdi. Zelenskiyding Izraili elinen búl joly qúry qol qaytpasy anyq.

Qazaq qoghamy Astanada ótken Týrki elderining H kezekti otyrysynyng әserinen әli aiygha almay júr. Oghan Putin myrzanyng Aleksandr Nevskiy dәuirin eske alyp: «Ol «Altyn orda» handaryna baryp, bas iyip, tizerlep, adal qyzmet etuge ant etti» degen saryndaghy sózderi jel bergendey.

Shynymyzdy aitsaq ol sózi bizge Qazaqtyng әuesqoy tarihshylarynyng «Ábilqayyr han patshalyq Reseyge óz erkimen berilip, qazaqty qúryp ketuden saqtap qaldy» degeni siyaqty әser etti. Is jýzinde Putinning ol sózinen «Altyn ordanyng múragerligine bizding de talasymyz bar» degen emeurin angharylady. Batystyng kómeski әskeri, aqparattyq shabuyly ýdegen, ejelgi qaharly týrki haghanatynyng úrpaqtary birlikti úran etip, berik odaq qúrudy oilap otyrghanda, Kremli ýshin úlan-ghayyr terrotoriyany ústap otyrudyn, tarihy zandastyrudyng ontayly joly sol ghana bolyp otyrghany shyndyq.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz

4 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2401