Álemdi dýr silkindirgen Izraili HAMAS soghysy óz shegine jetken synayly. Arab memleketteri ligasy jәne Islam Yntymaqtastyghy Úiymynyng kezekten tys sammiyti Saud Arabiyasynyng astanasy Er-Riyadta ótti. Osy sammitke Qazaqstan Respublikasynyng Syrtqy Ister Ministri Múrat Núrtileu qatysty.

Saudiyagha jinalghandardyng ne degenin algha tartatyn bolsaq. Eng әueli óz elimizden bastaghandy jón kórdik.

Qazaqstan Respublikasynyng Syrtqy Ister Ministri Tayau Shyghystaghy qaqtyghys qúrbanyna ainalghan beybit túrghyndardyng jaghdayyna alandaushylyq bildirdi. Jiynda sóilegen sózinde Palestina memleketining zandy qúqyqtaryn tolyq qoldaytynyn jetkizdi. Syrtqy Ister Ministri Múrat Núrtileu Egiypet biyligining Gaza azamattaryna medisinalyq jәne gumanitaralyq kómek jetkizu ýshin dәliz ashu turaly sheshimin joghary baghalady. QR Syrtqy ister ministri: «Qazaqstan Palestinagha jәrdemdesu niyetimen bir million AQSh dollar qarjylay kómek bólgen edi. Búdan bólek qosymsha gumanitarlyq kómek kórsetudi josparlap otyr,-dey kele,- Qazaqstan Tayau Shyghystaghy qaqtyghys qimyldaryn dereu toqtatugha shaqyrady. Qazir 150-ge tarta otandasymyz shabuyl shekarasynan óte almay otyr. Osy mýmkindikti paydalanyp, qaqtyghys alanynda qalghan beybit túrghyndardy qauipsiz jerge kóshiru ýshin tiyisti sharalar qabyldaugha shaqyramyn. Tek Tayau Shyghysta ghana emes, әlemde túraqtylyq pen qauipsizdikti qamtamasyz etu ýshin batyl sheshimder qabyldanuy tiyis»,-dedi.
Osy orayda sarapshylar: «Iran, Týrkiya jәne Saudiya basshylarynyng birge jinalyp, Gazadaghy qanqasapty talqylauy – Batysqa jasalghan ýlken dabyl», - degendi algha tartady.

QYRGhYZSTAN (PREZIYDENT SADYR JAPAROV):

«Búl qanqasaptan zardap shekken, otbasy, jaqyndarynan aiyrylyp, oq pen ottyng ortasynda naghyz agressiyany bastan keshirip jatqan Palestina júrtynyng qayghysyn Qyrghyz eli teng bólisedi. Árbir joghalghan ómir - búl tragediya. Óz kezeginde Qyrghyz Respublikasy Gaza sektoryndaghy qarapayym halyqty qoldau ýshin gumanitarlyq kómek kórsetuge dayarmyz.
Biz Palestinalyq bauyrlarymyzgha syrtqy agressiyany jәne beykýnә adamdardyng ólimin toqtatugha qoldau kórsetu jәne gumanitarlyq kómek kórsetudi bizding jalpy ortaq mindetimiz dep esepteymiz. Gazadaghy qanqasaptan Palestinalyq júrt azapqa dushar boldy. Izrailiding Gazadaghy qyrghyny, sәbiyler men әielderdin, beykýnә adamdardyng qazasy Halyqaralyq dengeyde aiyptaluy tiyis!
Infraqúrylymdargha, mektepter men auruhanalargha soqqy jasau - gumanitarlyq qúqyqty búzu ghana emes, adam qúqyqtaryn da búzu. Biz Palestinanyng óz memleketin qúru qúqyghyn qoldaymyz! BÚÚ bas hatshylyghy Gazadaghy qyrghyndy toqtatuy kerek!», - dedi.

TÝRKIYa (PREZIYDENT REJEP TAYYP ERDOGhAN):

«Izraili ministri yadrolyq qarudyng bar ekenin moyyndady. Endeshe ony tekseru kerek. Yadrolyq qaru bar bolsa, tekserilui tiyis! Óz elin, jerin qorghap jatqan HAMAS-ty basqynshy sanau qatelik. Ýnemi adam qúqyghy jayly aitatyn Batys elderining Palestina qyrghynyna kóz júma qarauy úyat. Izraili Batystyng erke balasyna ainaldy. Izraili biyligi Palestinagha okkupasiya ýshin ótemaqy tóleui tiyis!», - dedi sammit minberinen bir tepsinip aldy.

IRAN (PREZIYDENT IBRAGIM RAISIY):

«Iran barlyq Islam elderi Izrailimen sauda qatynasyn toqtatuy kerek degen oida. Biz búl jerge óz últymyzdyng atynan kelgen joqpyz. Kýlli músylmandar atynan Palestina halqyna qalay kómek qolyn soza alatynymyzdy talqylau ýshin jinaldyq.
Qazir tarihy sәtte túrmyz. Ál-Aqsa meshitin qorghau kýni boluda. Álem boyynsha milliondaghan adamnyng Palestinany jaqtap, aksiyalargha shyghuy әlemning kimdi qoldaytynyn kórsetti. Biz Gazadaghy oqighalargha Qúday aldynda jauap beremiz.
Ýnsiz qalatyn sәt emes. Ár el, әr adam óz pozisiyasyn anyqtaytyn sәt tudy. Al AQSh Izraili qylmysyna qatysushy tarap sanalady. Izrailiding Gazagha shabuyly súmdyq qylmys. Olar aimaqty úzaq jyldar boyy týrmege ainaldyrdy, endi qyrghyn saluda», - dep qalyptasqan jaghdaygha qatysty Batysqa bir kәrlenip aldy.

MYSYR (PREZIYDENT ABDUL-FATTAH AS-SISIY):

«Gaza halqyna jasalyp jatqan qylmysty aqtau mýmkin emes. Aymaqty qúrsaugha alu, kýshtep túrghyn ýilerinen quu, jazyqsyz jandardyng ólimin kórip otyrmyz. Biz dereu arada soghysty toqtatudy talap etemiz. Soghystyng auqymy úlghaysa, aimaqtyng tynyshtyghyna keri әser etedi. Úrys qimyldary toqtauy tiyis», - dep birqalypty sabyrmen jinalghandardy sabyrgha shaqyra sóiledi.

IORDANIYa (PATShA ABDOLLA IBN HUSEYN II):

«Palestin halqyna qarsy әdiletsizdik pen qughyn-sýrgin 7-shi qazanda bastalghan joq, 70 jyl búryn bastaldy. Biz Gazadaghy qyrghyngha kóz júmyp, ýnsiz qarap otyra almaymyz. Eki el qúru sheshimi ghana Palestina halqynyng qayghysyn toqtatyp, aimaqqa tynyshtyq әkeledi. Palestin mәselesi dúrys, әdiletti sheshim tappasa, әlem ol ýshin ýlken qún tóleui mýmkin», - dep dónaybattyng bir shetin qyltitty.

PÁKISTAN (PREMER-MINISTR ANUAR HAQ QAHAR):

«Izraili Palestinany okkupasiyalady. Qazir etnikalyq sipattaghy qyrghyn, qughyn-sýrgin bolyp jatyr. Búl órkeniyetti dәuirde naghyz súmdyq әreket sanalady. Dereu soghysty toqtatugha shaqyramyz», - dedi.
MALAYZIYa (PREMER-MINISTR ANUAR IBRAGIYM):
«Gaza halqy genosidke úshyrauda. Soghys toqtatuy tiyis. Dereu arada qyrghyn toqtatylsyn», - dedi.

QAZAQSTAN SIM MÚRAT NÚRTILEU:

«Biz Palestina halqynyng ózining tәuelsiz memleketin qúru qúqyghyn qoldaymyz! BÚÚ sheshimi oryndaluy tiyis», - dedi.
Osy sammitte pikirler qaqqa jarylsa da jinalghandardyng bәri Qúdystyng tәuelsiz memleket boluyn BÚÚ talap etti.
Osy Sammitti qalt jibermey baqylaghan IZRAIL: GAZANY BIZ BAQYLAYMYZ! dep short kesti.

IZRAIL (PREMER-MINISTR BENYaMIN NETANYaHU) osy orayda:

«Biz Gazany tolyq qorshaugha aldyq. Endi onda HAMAS biyligi de bolmaydy, Palestina azamattyq biyligi de bolmaydy. Olar óz balalaryn Izrailidi jek kóruge, izrailidikterdi óltiruge tәrbiyeleydi. Áli kýnge deyin HAMAS-tyng 7 qazandaghy Izrailige shabuylyn aiyptamaghan Mahmúd Abbas ta Gazany basqara almaydy!», - dedi.

Sammit soghystan keyin Gazany kim basqaryp, baqylaydy?degen saualdy kótergenimen ashyp esh nәrse sheshe alghan joq. Biraq Palestina Preziydenti Mahmud Abbaspen kezdesken AQSh Memlekettik hatshysy Entony Blinken Gaza sektorynda soghys ayaqtalghannan keyin ony Palestinagha ótkizip beru mәselesin sóz etken bolatyn. Mahmud Abbas ta Gaza sektoryn baqylaugha alugha dayyn ekenin, biraq ol ýshin soghys toqtatylugha tiyis ekenin búghan deyin mәlimdegen.

Sammitting qol jetkizgen basty jetistigi dәl qazir Batystyq tarap (AQSh pen Europa) Gazany basqaru ýshin Arab elderining koalisiyasy qúrylyp, Izrailimen kelise otyryp basqaryluy tiyis dep sanaydy.
Biraq әsireúltshyl toptan seskengen Izraili biyligi Gazany ózi baqylap, demilitarizasiyalaytynyn aituda. Soghys ayaqtalghan song Gazada Izraili әskeri qalady degen sózding jany bar.

Foto: ashyq derekkózden

Abai.kz