Beysenbi, 19 Qyrkýiek 2024
Sanlaq 1583 0 pikir 30 Mamyr, 2024 saghat 21:49

VI chempionat. 1980. Nemisterding ekinshi altyny

Kollaj: Abai.kz

Basy: Keshigip tughan keremet

Jalghasy: I Chempionat. 1960. Kenes futbolynyng altyn dәuiri

Jalghasy: II Chempionat. 1964. «Qyzyl furiyanyn» túnghysh tabysy

Jalghasy: III chempionat. 1968. Teris týsken «tenge»

Jalghasy: IV chempionat. 1972. Almansha arman-komanda

Jalghasy: V chempionat. 1976. Segiz saghatqa sozylghan turniyr

Shyghyn shúghyl sheshim qabyldatty

Europa futbol qauymdastyqtary odaghynyng (UEFA) basshylyghyna Artfutbolemio Franky kelgen son, Qart qúrlyqtyng futboly FIFA-nyng ózimen iyq tenestirip sóileser bedeldi úiymgha ainaldy. Qyzuqandy italiyan mamany odaqtyng abyroyyn arttyryp qana qoyghan joq, materialdyq jaghdayyn da jaqsartyp aldy. 1979 jyly ózining 25 jyldyghyn atap ótken úiym búl kezde jyldyq ainalymy 8,5 million dollargha jetetin quatty ekonomikalyq korporasiyagha ainalyp ýlgergen bolatyn. Sonyng bir aighaghy – Bern qalasynan «UEFA House» dep atalatyn úiymnyng on alty qabattyq jeke ghimaraty salyndy.

1976 jylghy Europa chempionaty oiyndarynyng óte joghary dengeyde jәne asa tartysty ótkenine qaramastan, úiymdastyrushylar odan kók tiyn payda týspegenin, kerisinshe, әjeptәuir shyghyngha (200 myng shveysar franki) batqanyn moyyndady. Búl – qúrlyqtyng dop dodasyna qúrylymdyq ózgerister qajet ekenin bayqatqanday edi. Janalyqtar da kóp kýttire qoyghan joq: osydan biraz jyl búryn aityp jýrgen finalister sanyn kóbeytu turaly iydeyasyn Franky tez arada jýzege asyrugha kiristi. Sóitip, 1977 jyldyng 11 nauryzynda Londonda ótken UEFA atqaru komiytetining kezekti basqosuynda tarihy sheshim qabyldandy: endi Europa chempionatynyng finaldyq turniyrine búrynghyday 4 emes, 8 komanda qatysatyn boldy. Dodanyng sheshushi synyn ótkizetin el qúramasy irikteu jarysynan bosatyldy.

Jana qúrylym boyynsha, «kishigirim әlem chempionatyna ainalghan» VI qúrlyqtyq dop dodasy Italiyada ótedi dep úigharyldy. Europanyng qalghan 31 qúramasy tórteu-beseuden 7 topqa bólindi. 1976 jylghy chempionattyng shiyrek finalyndaghy Yugoslaviyamen bolghan matchta jankýierlerining «qyzuqandylyghynan» kelesi chempionatqa qatysu qúqynan airylghan uelistikterge uaqyt óte kele raqymshylyq jasaldy. Eki ainalymdyq jarys qorytyndysynda top jenimpazdary birden finaldyq turnirge joldama aldy.

Demeushiler dereu kómekke keldi

Irikteu synynda kýtpegen jayttar kóp kezdese qoyghan joq. Jalghyz sensasiya – osyghan deyingi bes qúrlyq dodasynyng tórteuinde jartylay finalgha ilikken, bir altyn, eki kýmis jýldesin oljalaghan Kenes Odaghy komandasynyng óz tobynan ozyp shyghu bylay túrsyn, búryn 10 dop aiyrmasymen oisyrata útyp jýrgen finderding ózinen asa almay, óz tarihynda birinshi ret songhy orynda qaluy boldy. Aynaldyrghan bir jarym jylda jattyqtyrushysy ýsh ret auysyp, 6 irikteu oiynynda alangha 36 futbolshy (onyng tórteui – qaqpashy) shyqsa, múnday ala-qúla újymnan qanday úiymshyldyq, nendey nәtiyje talap etuge bolady? Múnday jaghdaydy Grekiya komandasy óte sәtti paydalanyp túnghysh ret finaldyq turnirge joldama aldy.

Birinshi oryn ýshin aiqas әsirese 2 jәne 4-toptarda tartysty ótti. Jarysty óte sәtsiz bastaghan (alghashqy tórt oiynda birde-bir jenis joq!) beligiyalyqtar bauyry qyza kele qaharyna minip, qarsylastarynan qatarynan tórt ret basym týsti. Sóitip, emin-erkin top bastap kele jatqan Avstriyany basyp ozyp ketti. Beniluksting taghy bir ókili – Gollandiya da joldamany songhy turda jenip aldy. Búl kezde olardyng basty qarsylasy – polyaktar 12 úpaymen turnirdi ayaqtaghan bolatyn. «Qyzghaldaqtar eli» qúramasy men GDR (German Demokratiyalyq Respublikasy) komandasynyng qorjynynda 11 úpaydan bar edi. Yaghny Leypisgtegi songhy, sheshushi kezdesude alang iyelerine tek jenis qajet bolsa, gollandyqtardy teng oiyn da qanaghattandyratyn. Shyghys nemisteri match bastalghannan algha lap qoyyp, qarsylasyn taptap kete jazdady. Olardyng alghashqy 45 minutty asa qarqyndy ótkizgeni sonday, taym sonynda tabloda 2:0 degen esep kóz qaryqtyryp túrdy. Alayda Yohan Kroyftyng izbasarlary danqty «úshqyr gollandyq» salyp bergen jenis jolyna adaldyq tanytyp, ekinshi taymda alang iyelerining qaqpasyna jauapsyz ýsh dop soqty da, nemisterding qolynda túrghan joldamany júlyp aldy.

Basqa toptarda kýshi basym komandalar asa qinalmay jeniske jetti. Aqtyq syngha shyqqan 7 jenimpaz ben chempionat qojasy – Italiya endi finaldyq turnirding jerebesin kýtti. Degenmen jerebege deyin de biraz manyzdy oqighalar jankýier qauymnyng nazaryn audardy. Atap aitqanda, túnghysh ret Europa chempionatyna demeushiler tartyldy: «Coca-Cola», «Canon» jәne «Seiko» tәrizdi ataghy alysqa ketken kompaniyalarmen tyghyz qarym-qatynas ornatqan UEFA olarmen óte tiyimdi kelisimderge qol jetkizdi. Sosyn birinshi ret chempionattyng boytúmaryn tandaugha arnalghan bәige úiymdastyryldy. Onyng qorytyndysynda italiyan jazushysy Karlo Kollodiyding tanymal ertegisindegi keyipker – Pinokkionyng «Europa-80» degen jazuy bar qalpaq kiyip, dopty qúshaqtap túrghan qalpy beynelengen suret jenimpaz atandy.

Italiyanyng joly bolmady

Jerebe nәtiyjesinde sheshushi syngha shyqqan 8 komanda eki topqa bólindi: «A» toby – GFR (Germaniya Federativtik Respublikasy), Chehoslovakiya, Gollandiya, Grekiya; «V» toby – Italiya, Ispaniya, Angliya jәne Beligiya. Top jenimpazdary birden finalda kezdesti, al 2-oryn alghan komandalar ózara qola jýldeni sarapqa saldy.

1976 jylghy chempionat qay júptyng oiynymen ayaqtalsa, 1980 jylghy doda da solardyng kezdesuimen ashyldy. Tórt jyl búryn altyn jýlde ýshin aiqasqan GFR jәne Chehoslovakiya qúramalary endi turnirding betashar oiynynda toqaylasty. Tartysty matchtyng taghdyryn 55-minutta Karl-Hayns Rummenigge soqqan jalghyz dop sheshti. Jalpy búl toptaghy oiyndardyng eng qyzyqtysy: jasyl alandaghy «el bolmas ejelgi dúshpandar» – nemister men gollandyqtardyng jekpe-jegi edi. Búghan deyin asa artylyp kózge týse qoymaghan «Kelinnin» shabuylshysy Klaus Allofs óte jauapty oiynda birden ýsh dop soghyp, komandasyna jenis syilady. Ýsheuinde de klubtas әriptesine pasty ortanghy sheptegi oily oiynymen kózge týsken 20 jasar jartylay qorghaushy Bernd Shuster shygharyp berdi. 0:3 esebimen útylyp jatyp, gollandyqtar songhy on minutta eki dop soghyp, masqaranyng sәl aldyn alghanday boldy. Olar chehoslovaktardy da tize býktire almady. Sóitip, finalgha GFR qúramasy shyqsa, 2-oryndy ChSSR futbolshylary iyelendi.

«V» tobyndaghy oiyndar tartystylyghymen ghana emes, mazmúndylyghymen de erekshelendi. Angliya – Beligiya matchyndaghy eki gol da óte әdemi soghyldy: aghylshyn jartylay qorghaushysy Rey Uilkins tórt birdey qarsylasyn aldap baryp esep ashsa, beligiyalyq shabuylshy Yan Kulemans búryshtan berilgen dopty baspen dәl úryp, torgha týsirdi. Futbolshylar jankýierler ýshin janyn sala qimyldaghanymen, olar, ókinishke qaray, key sәtterde alangha mýlde qaraghan joq: tribunada qos komanda tileulesterining jan alysyp, jan berisken qyrghyn tóbelesi jýrip jatty. Ony polisiya kózden jas aghyzatyn gaz shashyp jýrip, әreng basty.

Al Italiya – Ispaniya matchy búdan da tartymdy boldy. Qos komanda da óte súlu futbol kórsetti. Múnda tehnika da, jyldamdyq ta, oy da, qauipti sәtter de boldy. Bir ghana «әttegen-ayy» – dop qaqpagha esh enbey qoydy. Soghan qaramastan, tóreshining songhy ysqyryghy estilgende, jankýierler oryndarynan tik túryp qol soqty, al bapkerler – Enso Bearzot pen Ladislao Kubala jigitterining әdemi oiynymen bir-birin tós týiistirip qúttyqtady. Ókinishke qaray, búl eki komandanyng qimyly kelesi oiyndarda da kóz sýisintkenimen, ol naqty nәtiyjege úlaspady. Sóitip, kýtpegen jerden Beligiya top jenimpazy atandy da, italiyalyqtar 2-orynda qaldy. Qola jýlde ýshin bolghan oiynda da olardyng joly bolmady: teng ayaqtalghan matchtan songhy penality seriyasynda Fulivio Kollovaty qatelesti de, 9:8 (!) esebimen Chehoslovakiya futbolshylary basym týsti.

Beligiya ózining keremet qorghanysymen, úiymshyl oiynymen, jasandy ofsayd әdisin sheber qoldanuymen mamandardy tang qaldyrsa da, finalda GFR qúramasynyng basymdyghy aiqyn bilindi. Búl – danqty Frans Bekkenbauer men onyng serikteri futboldan ketkennen keyin kelgen talantty buynnyng alghashqy tabysy edi. Qaqpashy Haralid Shumaher, qorghaushylar Manfred Kalits, Bernhard Dits, Karl-Hayns Ferster, Hans-Peter Briygeli, ortalyq alang oiynshylary Hansy Muller, Bernd Shuster, Ulirih Shtiliyke, shabuylshylar Karl-Hayns Rummenigge, Klaus Allofs, Horst Hrubesh (finaldaghy qos dobynyng ózi nege túrady?) – 80-jyldardyng basynda batysgerman futbolyn jeniske jetelegen jigitter osylar-túghyn. Sóitip, bas bapker ipp Dervali bastaghan nemis «mәshiynesi» ózining ekinshi altynyna qol jetkizdi.

VI EUROPA ChEMPIONATY

(1980 jyl, Italiya)

Finaldyq turnirde 14 match ótkizilip, 27 dop soghyldy (bir oiynda orta eseppen 1,93). Mergen futbolshy: Allofs (GFR) 3 dop.

«A» toby

GFR – Chehoslovakiya – 1:0, Gollandiya – Grekiya – 1:0, GFR – Gollandiya – 3:2, Chehoslovakiya – Grekiya – 3:1, Chehoslovakiya – Gollandiya – 1:1, GFR – Grekiya – 0:0.

  1. GFR 3 4:2    5
  2. Chehoslovakiya 3 4:3    3
  3. Gollandiya 3 4:4    3
  4. Grekiya 3 1:4    1

«V» toby

Angliya – Beligiya – 1:1, Italiya – Ispaniya – 0:0, Ispaniya – Beligiya – 1:2, Italiya – Angliya – 1:0, Ispaniya – Angliya – 1:2, Italiya – Beligiya – 0:0.

  1. Beligiya 3 3:2    4
  2. Italiya 3 1:0    4
  3. Angliya 3 3:3    3
  4. Ispaniya 3 2:4    1

3-oryn ýshin match

Italiya – Chehoslovakiya – 1:1. Penality boyynsha 8:9

FINAL

GFR BELGIYa 2:1

22 mausym. Riym. «Stadio Olimpiko» stadiony. 47 864 kórermen. Tóreshi Raynya (Rumyniya).

GFR: Shumaher, Kalits, K.-H.Ferster, Briygeli (Kullimann, 55), Dits, Shuster, Shtiliyke, H.Muller, Rummenigge, Hrubesh, Allofs.

Beligiya: Pfaff, Gerets, L.Millekamps, Renkiyn, Meuvs, Kools, Fransua Vanderelist, van Mur, Mommens, Vandereyken, Kulemans.

Goldar: Hrubesh, 10 (1:0), Vandereyken, 72, penalitiyden (1:1), Hrubesh, 88 (2:1).

Eskertu alghandar: K.-H.Ferster, L.Millekamps, Vandereyken, Fransua Vanderelist. 

Sәken Sybanbay

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2384