Balalardyng mulitfilim kórudi únatatynyn bәrimiz jaqsy bilemiz. Tipti ózara erkeletip, «mulitiyk» dep te ataytyny ras. Jasyratyny joq, eresekterding ózi de ara-túra ekrannan kózin ala almay qalatyn kezderi bolady.

Ásirese bayaghy bala kezderinen etene tanys «Qarlyghashtyng qúiryghy nege aiyr?», «Vinniy-Puh», Leopolid atty mysyqtyng eki búzyq tyshqandy tәrbiyeleui turaly, Prostokvashino selosyndaghy pochtalion Pechkin men basqalar, qasqyr men qoyannyng tausylmas qyzyq hikayalary siyaqty ýlkenderding ózin qyzyqtyryp jiberetin dýniyelerdi kórgende...

Rasynda da, jandanghan suretter men quyrshaqtardy tamashalau óte qyzyq-aq. Biraq mulitiplikasiyanyng qalay jasalatynyn bilemiz be?

Mulitiplikasiya – týrli әreketterdi beyneleytin suretter men quyrshaqtardy týsiru arqyly tuyndaytyn filimder. Suretshiler beynelerdi qozghalysqa keltirudi bayaghy zamanda-aq armandaytyn. Tanbaly tastaghy jartasqa salynghan kóne zamanghy surette búqanyng ayaghy segiz bop túr. Nege? Ejelgi adamdar búqanyng jýgirip bara jatqanyn osylay beyneleuge tyrysqan. Yaghny beyneni qozghalysqa keltirudi armandaghan. Qytayda H ghasyrda payda bolghan kólenkeler teatry tehnikalyq túrghydan osy mulitiplikasiyagha jaqyn.

Suretti mulitiplikasiyanyng tughan kýni retinde ghalymdar 1877 jyldyng 30 tamyzyn atap kórsetedi. Sol kýni fransuz Emili Reno ózi oilap tapqan praksinoskopty patenttedi. Búl qaghaz lentagha salynghan qimyl kezenderin ekrannan ýlkeytip kórsetetin ainaly baraban edi. Býginde mulitik shygharushylar óz júmysyn animasiya dep ataydy. Nege? Sebebi animasiya – latynnyng «anima» («jan») degen sózinen shyqqan, yaghny jandandyru degen maghynany beredi.

Animasiyalyq filim jasau – úzaq ta beynetti júmys. Áueli animator-rejisser keyipkerlerdi qozghalysqa keltiredi. Yaghny olardy oinatady. Ssenariy boyynsha keyipker as ishu kerek pe, onyng әr satysyn beyneleu qajet. Ol asty auzyna aparady, tisteydi, shaynaydy... Áueli jaylap qana osylardy tizbekteydi. Biraq búl – nobayy ghana. Endi osy qimyl satylarynyng bәrin әdemilep salu kerek. Múnymen suretshi ainalysady. Sosyn salynghan suretter skaner arqyly kompiuterge kóshiriledi.

Endi ol kompouzer mamannyng qolyna týsedi. Onyng mindeti – qimyl bólikterining bәrin qúrap, tútas kórinis jasau. Sonda qaptaghan qalyng suretten tittey ghana kórinis shyghady! Qanshama qyruar enbek, al shyqqany – shaghyn ghana epizod. Alayda әli búlardyng bәrin boyap shyghu kerek.

Búl – mulitfilim jasaudyng bir tәsili ghana. Búdan basqa quyrshaqty, kompiuterli animasiya degender bar...

Ekrannan jarty saghatta zu ete qalatyn filimdi animatorlar bir, eki, tipti odan da kóp jyl týsiredi...

IYә, suretterge jan beru onay is emes. Esesine, nәtiyjesi qanday desenizshi!

Senbeseniz, teledidarynyzgha qaranyz...

Sәken Sybanbay

Abai.kz