بالالاردىڭ مۋلتفيلم كورۋدى ۇناتاتىنىن ءبارىمىز جاقسى بىلەمىز. ءتىپتى ءوزارا ەركەلەتىپ، «مۋلتيك» دەپ تە اتايتىنى راس. جاسىراتىنى جوق، ەرەسەكتەردىڭ ءوزى دە ارا-تۇرا ەكراننان كوزىن الا الماي قالاتىن كەزدەرى بولادى.

اسىرەسە باياعى بالا كەزدەرىنەن ەتەنە تانىس «قارلىعاشتىڭ قۇيرىعى نەگە ايىر؟»، «ۆينني-پۋح»، لەوپولد اتتى مىسىقتىڭ ەكى بۇزىق تىشقاندى تاربيەلەۋى تۋرالى، پروستوكۆاشينو سەلوسىنداعى پوچتالون پەچكين مەن باسقالار، قاسقىر مەن قوياننىڭ تاۋسىلماس قىزىق حيكايالارى سياقتى ۇلكەندەردىڭ ءوزىن قىزىقتىرىپ جىبەرەتىن دۇنيەلەردى كورگەندە...

راسىندا دا، جاندانعان سۋرەتتەر مەن قۋىرشاقتاردى تاماشالاۋ وتە قىزىق-اق. بىراق مۋلتيپليكاتسيانىڭ قالاي جاسالاتىنىن بىلەمىز بە؟

مۋلتيپليكاتسيا – ءتۇرلى ارەكەتتەردى بەينەلەيتىن سۋرەتتەر مەن قۋىرشاقتاردى ءتۇسىرۋ ارقىلى تۋىندايتىن فيلمدەر. سۋرەتشىلەر بەينەلەردى قوزعالىسقا كەلتىرۋدى باياعى زاماندا-اق ارماندايتىن. تاڭبالى تاستاعى جارتاسقا سالىنعان كونە زامانعى سۋرەتتە بۇقانىڭ اياعى سەگىز بوپ تۇر. نەگە؟ ەجەلگى ادامدار بۇقانىڭ جۇگىرىپ بارا جاتقانىن وسىلاي بەينەلەۋگە تىرىسقان. ياعني بەينەنى قوزعالىسقا كەلتىرۋدى ارمانداعان. قىتايدا ح عاسىردا پايدا بولعان كولەڭكەلەر تەاترى تەحنيكالىق تۇرعىدان وسى مۋلتيپليكاتسياعا جاقىن.

سۋرەتتى مۋلتيپليكاتسيانىڭ تۋعان كۇنى رەتىندە عالىمدار 1877 جىلدىڭ 30 تامىزىن اتاپ كورسەتەدى. سول كۇنى فرانتسۋز ەميل رەنو ءوزى ويلاپ تاپقان پراكسينوسكوپتى پاتەنتتەدى. بۇل قاعاز لەنتاعا سالىنعان قيمىل كەزەڭدەرىن ەكراننان ۇلكەيتىپ كورسەتەتىن اينالى بارابان ەدى. بۇگىندە مۋلتيك شىعارۋشىلار ءوز جۇمىسىن انيماتسيا دەپ اتايدى. نەگە؟ سەبەبى انيماتسيا – لاتىننىڭ «anima» («جان») دەگەن سوزىنەن شىققان، ياعني جانداندىرۋ دەگەن ماعىنانى بەرەدى.

انيماتسيالىق فيلم جاساۋ – ۇزاق تا بەينەتتى جۇمىس. اۋەلى انيماتور-رەجيسسەر كەيىپكەرلەردى قوزعالىسقا كەلتىرەدى. ياعني ولاردى ويناتادى. ستسەناري بويىنشا كەيىپكەر اس ءىشۋ كەرەك پە، ونىڭ ءار ساتىسىن بەينەلەۋ قاجەت. ول استى اۋزىنا اپارادى، تىستەيدى، شاينايدى... اۋەلى جايلاپ قانا وسىلاردى تىزبەكتەيدى. بىراق بۇل – نوبايى عانا. ەندى وسى قيمىل ساتىلارىنىڭ ءبارىن ادەمىلەپ سالۋ كەرەك. مۇنىمەن سۋرەتشى اينالىسادى. سوسىن سالىنعان سۋرەتتەر سكانەر ارقىلى كومپيۋتەرگە كوشىرىلەدى.

ەندى ول كومپوۋزەر ماماننىڭ قولىنا تۇسەدى. ونىڭ مىندەتى – قيمىل بولىكتەرىنىڭ ءبارىن قۇراپ، تۇتاس كورىنىس جاساۋ. سوندا قاپتاعان قالىڭ سۋرەتتەن تيتتەي عانا كورىنىس شىعادى! قانشاما قىرۋار ەڭبەك، ال شىققانى – شاعىن عانا ەپيزود. الايدا ءالى بۇلاردىڭ ءبارىن بوياپ شىعۋ كەرەك.

بۇل – مۋلتفيلم جاساۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى عانا. بۇدان باسقا قۋىرشاقتى، كومپيۋتەرلى انيماتسيا دەگەندەر بار...

ەكراننان جارتى ساعاتتا زۋ ەتە قالاتىن ءفيلمدى انيماتورلار ءبىر، ەكى، ءتىپتى ودان دا كوپ جىل تۇسىرەدى...

ءيا، سۋرەتتەرگە جان بەرۋ وڭاي ءىس ەمەس. ەسەسىنە، ناتيجەسى قانداي دەسەڭىزشى!

سەنبەسەڭىز، تەلەديدارىڭىزعا قاراڭىز...

ساكەن سىبانباي

Abai.kz