Seydolla Bayterekov – kóptegen oryndaushylardyng jolyn ashqan qazaqstandyq kompozitor. Sahnada 50 jyl oryndalyp kele jatqan «Áliya» әnin oryndaghan Roza Rymbaeva nebәri 19 jasynda býkil Kenes Odaghyna tanymal boldy. Sonday-aq Naghima Esqaliyeva, Baghdat Sәmedinova, Maqpal Jýnisova, Núrlan Ónerbaev jәne Medeu Arynbaev syndy otandyq júldyzdar Bәiterekovting әnderin oryndady. Ol biyl 80 jasqa tolar edi.

Seydolla Bayterekov – qazaq muzyka ónerindegi biregey qúbylys, onyng esimi tarihta altyn әriptermen jazyldy. «Áliya» әnine biyl 50 jyl tolyp otyr. Kompozitor 1945- jyly Týrkistan oblysynyng Kentau qalasynda dýniyege kelgen. Sózi az, әdepti adam edi. Ol ózining ishki jan dýniyesin baghalap, kóp sózden góri bar jigerin әnge saludy jón kórdi. Ol nebәri 53 jasynda qaytys boldy.

Biraq artyna mol múra qaldyrdy. Ol oryndaushylargha ghana emes, kóptegen teatrlandyrylghan qoyylymdar men filimderge de muzyka jazdy. Qazaqta «әn qúdireti» degen úghym bar. «Áliya» – osy qúdiretke toly shygharma. Ony kompozitor nebәri 28 jasynda jazghan. Roza Rymbaeva Bәkir Tәjibaevtyng sózine jazylghan búl әndi 1977-jyly Bolgariyada ótken «Altyn Orfey» halyqaralyq festivalinde oryndap, bas jýldeni jenip aldy. Ol búl turaly bylay dedi: «Seydolla Bayterekovtyng da, mening de ónerge jolymdy ashqan әn – «Áliya».

«Áliya» muzyka әlemine ghana emes, býkil qazaq halqyna kóp nәrse berdi. Óitkeni, Áliya Moldaghúlovany madaqtaghan әn Kenes ýkimeti túsynda qazaq halqynyng ruhyn kóterdi. Sonday-aq, «Áliya» әni býkil Kenes Odaghyna tanymal bolghannan keyin qazaqtar arasynda qyzdargha búl esimdi qoy keninen taraghan. Eng bastysy, «Áliya» kenestik bayqaularda oryndalyp, osynday biyikke jetken túnghysh qazaq әni boldy.

Roza Rymbaeva, Naghima Esqaliyeva, Maqpal Jýnisova, Baghdat Sәmedinova syndy qazaq muzyka ónerining jaryq júldyzdary jaryqqa shyghyp, keng tanymaldyqqa ie boluy da kompozitor Seydolla Bәiterekovtyng arqasynda boldy. Naghima Esqaliyeva «Kýnge tabynu» әnin, Ermek Serkebaev «Dos turaly jyr», «Ómir-ómir» dostyq әnúrandaryn, Álibek Dinishev «Móldir sezimdi» oryndady.

Baghdat Sәmedinova «Saryarqa», Maqpal Jýnisova «Bir bolayyq» әnin shyrqady. Sonymen qatar, kompozitordyng kóptegen tanymal әnderi halyq jadynda qaldy. «Týrkistan», «Kentauym», «Ómir-Ómir», «Móldir sezim», «Janbyrly týn», «Kezder-ay», «Týsinbedim», «Bir bolayyq», «Saghyndym dauysyndy», «Araldan úshqan aqqular», «Aman bol» – mәngilik jyrlar!

Aldaghy uaqytta Bәiterekovting 80 jyldyghyna oray Astana men Almaty qalalarynda konsert ótkizu josparlanuda. Sonymen qatar, biyl «Áliya» әnine 50 jyl, Úly Otan soghysynyng ayaqtalghanyna 80 jyl tolyp otyr. Osy aituly mereytoylardy biz layyqty atap ótuimiz kerek. Sonday-aq ataqty kompozitorlar ómirden ótip ketse de, olardyng әnderi zandy týrde balalarynyng múrasy bolyp qala beredi.

Avtorlyq qúqyq turaly zang boyynsha zandy ókilderge әnderdi paydalanghany ýshin belgili bir soma tólenedi. «Áliya» әninen bólek, Bәiterekovtyng basqa da kóptegen tuyndylary әli kýnge deyin sahnada aitylyp, merekelerde, karaokeyler de oryndalyp jýr.

Sondyqtan biz Bәiterekov әnderining avtorlyq qúqyghynan qanday da bir qarajat týsip jatyr ma dep súrau salghymyz keledi.

Kerimsal Júbatqanov, tarih ghylymdarynyng kandidaty,

S. Seyfullin atyndaghy Qazaq agrotehnikalyq zertteu uniyversiytetining dosenti

Abai.kz