Dýisenbi, 31 Nauryz 2025
Aqmyltyq 1205 0 pikir 28 Nauryz, 2025 saghat 13:11

Qanysh Sәtbaev Marsty zertteudi 80 jyl búryn qolgha alghan

Suretter: Avtordyng múraghatynan alyndy.

Ataqty geolog-ghalym, akademik Qanysh Sәtbaev soghystan keyingi jyldary Qazaqstandaghy astronomiya men astrofizikanyng damuyna jaghday jasap, Almatygha qonys audarghan ghalymdargha Marsty zertteudi úsynghan. Búl turaly zertteushi Sanjar Kerimbay Qalam jobasyna bergen súhbat barysynda aityp berdi.

Zertteushining sózinshe, Qanysh Sәtbaev soghys jyldary Qazaqstangha kelgen astronom, astrofizik ghalymdar Gavriil Tihov pen Vasiliy Fesenkovqa úsynys aityp, ghylymmen ainalysugha jәne túrmysqa qajet dýniyemen qamtamasyz etip, osy jerde enbek etuge kóndirgen eken. Tipti Berlindegi observatoriyadan kontribusiya retinde tәrkilengen teleskoptardy Mәskeu men Leningradta qaldyrmay, Almatygha jetkizgen.

«Observatoriyany 1945-1946 jyldary Almatygha ornatyp qoydy. Sóitip, eki ghalymgha “Adamzattyng nazary erte me, kesh pe, Marsqa auady, sondyqtan jaghdaylaryndy jasayyn, sender osy bastan Marsty zerttey berinder” dep aitqan. Sonda Qanysh Sәtbaev Jerding betinde adam kóbeyedi, resurs azayady, auyz su tapshy bolady, adamdar qysylyp, typyrshyp, tirshiligin jalghastyru ýshin ekinshi planeta izdeuge mәjbýr bolady degendi sol 1945 jyly eseptep otyr ghoy», — deydi Sanjar Kerimbay.

Onyng aituynsha, Qanysh Sәtbaev ghalymdargha qyzyl ghalamshardyng tabighatyn zerttep, shóleytti bolsa, Jerdegi shóleytti aimaqta ósimdik ósirudi, múz bolsa, múzdy ónirlerdi zertteudi, yaghny ottegin shygharu joldaryn iygerudi úsynghan eken.

Qanysh Sәtbaevtyng osynday enbegining jәne G.Tihov pen V.Fesenkov sekildi ghalymdardyng arqasynda Almatynyng astrofizika institutynyng kýsheygeni sonsha, 1960 jyldary AQSh-taghy NASA (Aeronavtika jәne gharysh kenistigin zertteu jónindegi últtyq basqarma) qazaq úiymymen sanasatyn bolypty.

«Ghalamdaghy bir júldyzdy kórip, ony dәl, naqpa-naq bar dep senimdi pәtua beretin bolsa, Almatynyng astrofizikterimen aqyldasatyn, solarmen birlese sheshim qabyldaytyn jaghdaygha keldi dep aitady. Sәtbaevtyng ózin tikeley astrofizik boldy deuge bolmaydy, biraq belgili bir dәrejede habary bar. Eki astrofizikti kórgennen keyin, solargha barlyq jaghdayyn jasady», — dep zertteushi oiyn bólisti.

Sanjar Kerimbay syrttan kelgen ghalymdardyng soghystan keyin tughan eline oralmay, Qazaqstanda qalyp, ghylymy jolyn ary qaray jalghastyruyna Qanysh Sәtbaevtyng ghylymgha degen mahabbaty men bolmysy sebepshi bolghanyn atap ótti.

«Eki ghalym «Almatyda ne bar, soghys bitti, Almatyng — kishkentay qala, biz búl jerde ghylymmen ainalysa almaymyz, ýiimizge, ghalymdardyng ortasyna, Moskvamyz ben Leningradymyzgha qaytayyq» dep ketip qalsa bolady ghoy. Biraq olardy jibermeytin nәrse — Qanysh Sәtbaevtyng ghylymgha degen mahabbaty jәne ghalym kórse, botaday eljirep túratyn bolmysy. Múny kórgender "ketemin" dep Qanyshtyng jýregin jaralay almady», — deydi ol.

Búdan bólek, әngime barysynda Sanjar Kerimbay Qanysh Sәtbaevtyng taghdyry, ghylym jolyna qalay kelgeni, Almatydaghy Ghalymdar ýiin saludy qolgha alghany, repressiyadan aman qalghany, Alash qayratkerlerimen jәne Dinmúhamed Qonavpen qarym-qatynasy sekildi týrli taqyrypta derekterin bólisti.

Súhbattyng tolyq núsqasy:

Anyqtama aqparat:

Qalam – Qazaqstannyn, Ortalyq Aziyanyng jәne Týrki әlemining tarihy men mәdeniyetine arnalghan mulitiymedialyq joba. Jobada Qazaqstan, AQSh, Kanada, Úlybritaniya jәne Resey sekildi týrli memleketting zertteushilerinen túratyn halyqaralyq top júmys isteydi. Qalam materialdary qazaq, orys jәne aghylshyn tilderinde jaryq kóredi.

Dimash Ziyadin

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Anyq-qanyghy

JY taldauy: Tramp pen Vens Zelenskiydi juasytqysy keldi

Bahytbol Berimbay 3023